= Het waarderen van het leren door een waardeoordeel uit te spreken dat het leren versterkt en oriënteert.

Je evalueert de totale ontwikkeling van je leerlingen nauwgezet om zo hun leren zichtbaar te maken. Je evaluaties gaan over de resultaten, maar ook over het proces van dat leren.

Evalueren doe je voor je leerling, jezelf als leraar, ouders, collega’s en andere betrokkenen. Iedereen heeft daarbij een eigen verantwoordelijkheid. 
Evalueren helpt je ook om je eigen onderwijsleerproces waar nodig gericht bij te sturen.

Het doel van evalueren is een evenwichtig samenspel tussen

• ‘Evaluatie om te leren’ (formatieve evaluatie) en
• ‘Evaluatie van het leren’ (summatieve evaluatie).

Elk leerplandoel mondt uit in een vorm van (brede) evaluatie en feedback. Evalueren gebeurt in elke fase van het leerproces en is veel meer dan formeel evalueren via testen en punten geven.

Vanuit de definitie en de verschillende doelen van evaluatie, volgt dat het belangrijk is om kwaliteitsvol te evalueren. Je wil immers het leerproces van de leerling effectief begeleiden, een correct waardeoordeel uitspreken, en de leerling oriënteren in zijn onderwijsloopbaan. Onderstaande aspecten kunnen samen zorgen voor kwaliteitsvolle evaluatie.

Kwaliteitsvol evalueren betekent dat we zeven kwaliteitscriteria voor ogen houden.

Als leraar (vakgroep) lichamelijke opvoeding kan je met deze inspiratie aan de slag binnen het kader van het schooleigen evaluatiebeleid.

Evaluatie is representatief voor beoogde doelen en meet wat er moet gemeten worden. Voor het vak lichamelijke opvoeding werk je in periodes waarin een combinatie van bewegingsdoel(en) en persoonsdoel(en) in de focus staat.

In je planning zorg je ervoor dat alle leerplandoelen gericht en evenwichtig binnen elke graad aan bod komen.

Om je evaluatie valide te maken moet je dus eerst en vooral je doelen correct bepalen en dan een gepaste evaluatievorm zoeken. Als bv. het doel rond ergonomie of EHBO voorschrijft dat je leerlingen iets moeten toepassen, dan volstaat het niet om louter kennis te toetsen.

Je leerlingen moeten weten wat de bedoeling van je evaluatie is.

Vertaal de gekozen bewegingsdoel(en) en persoonsdoel(en) van je lessenreeks concreet tot duidelijke criteria in leerlingentaal.

Maak bij het begin van je lessenreeks of vooraf via pre-teaching (beeldmateriaal, opdracht, …) duidelijk aan je leerlingen wat er aan bod zal komen, hoe en op basis van welke criteria er zal geëvalueerd worden (feed-up).

Wanneer je transparant communiceert over beoordelingscriteria (mondeling en/of schriftelijk) kom je met je leerlingen tot betere feedback tijdens het leerproces en verhoogt de kans op leren.

Je evaluatie dient niet alleen transparant te zijn voor je leerlingen, maar ook voor je collega’s en voor je school.

Evaluatie gaat over de waardering van een persoon door een andere persoon en houdt dan ook vaak een inschatting in.

Goed gekozen evaluatiecriteria maken je inschatting als leraar (en/of die van de leerling zelf, mogelijke andere betrokkenen) betrouwbaar en objectief.

Vanuit een goede vakgroepwerking stel je samen met je collega’s LO gemeenschappelijke criteria en mogelijke leerlijnen op. De gemeenschappelijke criteria zorgen voor gemeenschappelijke taal voor de collega’s van de vakgroep LO. Mogelijke leerlijnen zorgen ook voor gemeenschappelijke taal over de leerjaren/graden heen.

Je kan het leren van je leerlingen op verschillende manieren bekijken en in kaart brengen. Je maakt bij voorkeur gebruik van verschillende evaluatievormen. Je evalueert op verschillende tijdstippen en met oog voor product en proces. Je baseert je evaluatie op je eigen observaties, maar ook op de inbreng van de leerling zelf en die van andere leerlingen.

Een combinatie van observaties, peer- en zelfevaluaties, en diverse toetsingstechnieken biedt een breder perspectief op de voortgang van je leerlingen. Gebruik verschillende evaluatievormen en bijbehorende instrumenten vooral gericht en efficiënt. Denk vooraf na voor wie en wanneer ze een meerwaarde betekenen.

Een evaluatie-instrument met concreet observeerbaar gedrag geeft je leerlingen inzicht welke criteria van belang zijn. Je maakt vooraf helder wat jij van je leerlingen verwacht en zo weten zij waarop ze beoordeeld worden. Tijdens het leerproces kunnen je leerlingen ook checken of ze op de goede weg zijn. Zo kunnen rubrics, checklists, kijkwijzers, ... bijvoorbeeld je leerlingen helpen om zich in te schalen bij een zelfevaluatie (of peerevaluatie).

Kwaliteitsvolle evaluatie houdt rekening met de verschillen tussen je leerlingen. Om ervoor te zorgen dat elke leerling gelijke kansen krijgt om te bewijzen wat hij kan of kent, is het niet altijd aangewezen om elke leerling op dezelfde manier te evalueren. Een faire evaluatie is soms gedifferentieerd en dus op maat van de noden van de leerling. Inzetten op brede evaluatie kan hier mede voor zorgen.

Gedifferentieerd evalueren stem je altijd af op je onderwijsleerpraktijk en hoe je daar differentieert. Bij gedifferentieerd evalueren kan je bepaalde leerlingen uitdagen of remediëren door andere verwachtingen of tussendoelen te stellen.

Gedifferentieerd evalueren geeft kansen om het welbevinden, de motivatie en de zelfregulatie van je leerlingen te versterken. Het zorgt er mee voor dat elke leerling zo veel mogelijk tot leren komt.

Differentiatie gebeurt binnen de krijtlijnen en de visie van de school.

• FAQ gedifferentieerd evalueren
• Differentiatie in evaluatie

Kwaliteitsvolle evaluatie zorgt voor afstemming tussen je doelen (feed-up), je lespraktijk, de feedback en je evaluatie. Dankzij je formatief handelen zal jij als leerkracht LO op basis van wat je observeert het leerproces van je leerlingen kunnen bijsturen. Tijdens het leerproces krijgen je leerlingen voldoende oefenkansen om te kunnen ontwikkelen.

• over feedback 

De evaluatie leidt tot meer betrokkenheid als de doelen voor de leerling betekenisvol zijn. Je streeft er als leraar LO naar dat de doelen voor de leerling helder, relevant en waardevol zijn. Begrijpt de leerling wat er verwacht wordt? Herkent de leerling zich in het doel? Vindt de leerling het realiseren van het doel ook zelf belangrijk?

Een kwaliteitsvolle evaluatie zet in op het actief betrekken van leerlingen bij het evalueren. Inzetten op zelf- en/of peerevaluatie verhoogt ook de haalbaarheid bij het evalueren.

Je kan ook zorgen voor meer betrokkenheid door je leerlingen inspraak te geven in de wijze waarop er geëvalueerd wordt. De keuzes die de leerling daarbij maakt, dienen onderbouwd te zijn door voldoende inzicht in de doelen.

Als de leerling zich meer betrokken voelt bij de evaluatie, zal hij ook sneller geneigd zijn om met de feedback aan de slag te gaan (take-up). Dit kan je als leraar faciliteren door de leerling te leren om feedback te vragen en te geven.

Voor de kwaliteit van je evaluatie is niet de hoeveelheid van de evaluatie het belangrijkst.

Effectieve evaluatie kenmerkt zich door het maken van efficiënte keuzes, ook door gebruik te maken van zelf- en peerevaluatie. Je professionaliteit bestaat erin dat jij je leerlingen leert kennen, je hen zo goed mogelijk begeleidt en hen daarbij, op bepaalde momenten, op een voor jou haalbare manier observeert en/of toetst.

Je hoeft niet over alle evaluatiemomenten binnen dit proces uitvoerig te rapporteren.

Een met je collega’s LO gedeelde inschatting van wat nodig en haalbaar is, is vaak de beste garantie om de evaluatie correct en effectief te doen verlopen. Vaak is het, naast de continue mondelinge feedback, zinvol om een beperkte maar duidelijke en gerichte schriftelijke feedback te geven over wat een leerling echt nodig heeft om ook toekomstgericht tot leren te blijven komen.

Zoek je inspiratie voor snelle en haalbare evaluatievormen, ga dan naar:

• 'Snel en efficiënt evalueren tijdens de les LO'

Wil je meer meer lezen over ‘Kwaliteitsvol evalueren’, ga dan naar: 

• ‘Evaluatie in het secundair onderwijs’