Je kan in overleg gaan met ouders en leerlingen waarbij je hen betrekt bij het uittekenen van een visie en informeert over de stappen die de school heeft gezet. Je kan mening of ideeën verzamelen via enquêtes of vragenlijsten. Je kan een kerngroep van leerlingen en ouders samenstellen die mee nadenken over gedifferentieerd evalueren. Je kan de leerlingenraad betrekken bij het proces. Ook leerlingengesprekken kunnen interessante feedback geven. Informeer ouders over eventuele verdere stappen via nieuwsbrieven, e-mail of ouderavonden.
Haalbaarheid is inderdaad één van de criteria van kwaliteitsvol evalueren. Het is belangrijk de haalbaarheid voor zowel de leraar als de leerling te bewaken als je evalueert. Net zoals bij differentiatie in de lespraktijk, is het bij gedifferentieerd evalueren een terechte zorg dat het haalbaar moet blijven. Zet de maatregelen die je daartoe neemt bij differentiatie tijdens de les, ook in bij de evaluatie. Je zal bijvoorbeeld niet (of minder) inzetten op de individuele verschillen tussen leerlingen, maar focussen op een 3-tal niveaus of mogelijkheden. Als je de kans ziet om leerlingen te betrekken bij de evaluatie en hen de keuze te geven, kan je de keuze dus ook beperken. Als leraar (lerarenteam) heb je allicht vaak de ervaring dat het leermiddel dat je gebruikt, meer oefeningen en opdrachten voorstelt dan dat je met jouw klas gerealiseerd krijgt. Dit is zeker het geval als je leermiddel via een online platform extra materiaal aanbiedt. Deze ‘overschot’ kan je inzetten zowel bij remediëring als verdieping of verbreding. Ook dit geldt zowel bij de lespraktijk als bij het evalueren. Leerlingen actief betrekken bij de evaluatie, waarbij ze zelf noteren welke feedback ze ontvingen en wat ze hiermee zullen doen en waarbij ze hun leerproces bijhouden in de vorm van een portfolio is ook een manier om de inbreng in het evaluatieproces te verschuiven van leraar naar leerling. Dit eigenaarschap bij de leerling leggen zal bovendien leiden tot meer motivatie en leerwinst. Natuurlijk blijft het de rol van de leraar om de leerling hierin te begeleiden.
Differentiatie in evaluatie hangt samen met breed evalueren. In het kader van breed evalueren proberen we leerlingen maximaal te betrekken bij de evaluatie. We kunnen de leerlingen betrekken bij
- Waarom geëvalueerd wordt: is het om te ontdekken waar de leerling zich bevindt in het leerproces of is hij al klaar om te bewijzen dat hij het doel kan halen?
- Wie evalueert: evalueert de leraar of is het de leerling die andere leerlingen of zichzelf evalueert?
- Wat geëvalueerd wordt: proces of product, evaluatie van motivatie, interesses, leervorderingen, te verdiepen en te verbreden van de inhouden ...
- Wanneer geëvalueerd wordt: bij het begin, tijdens of op het eind van het leerproces.
- Hoe geëvalueerd wordt: samen met leerlingen evaluatiecriteria opstellen, hen inspraak geven bij vorm van evaluatie (presentatie, poster, afbeelding ...) inspraak in de mate van ondersteuning, tempo ...
De visie van de school op gedifferentieerd evalueren sluit aan bij de globale visie op evalueren die de school heeft uitgetekend: wat betekent valide, betrouwbaar, transparant, fair en haalbaar evalueren in de context van gedifferentieerd evalueren? Je maakt concreet wat het inspelen op de diversiteit in een klasgroep of het toepassen van bepaalde vormen van differentiatie tijdens de les betekent voor de manier waarop er geëvalueerd wordt. Het is belangrijk om bij het uittekenen van een visie op gedifferentieerd evalueren de vakgroepen te betrekken. Zij vinden daarbij inspiratie in de leerplannen en gaan na wat het betekent voor de evaluatie als je
- bepaalde leerplandoelen wil verdiepen (de mate van abstractie en de complexiteit van de leerinhouden)
- varieert in opdracht (niet alle leerlingen hoeven dezelfde opdracht uit te voeren) of product (niet alle leerlingen hoeven het product op dezelfde manier aan te bieden)
- gerichte hulpmiddelen aanbiedt zoals stappenplannen, schrijfkaders, digitale tools ...
Differentiëren in het leerproces is een onderdeel van goed onderwijs. Differentiatie in evaluatie is daar een logisch vervolg op. Het is essentieel om de bedoeling van differentiatie in het leerproces en in de evaluatie aan de leerlingen en hun ouders toe te lichten. Deze transparantie zal een veilig klasklimaat bevorderen.
Om een leerjaar met vrucht te beëindigen moet een leerling in voldoende mate de leerplandoelen van het geheel van de vorming van dat leerjaar hebben behaald. De delibererende klassenraad neemt deze beslissing op basis van evaluatiegegevens die doorheen het schooljaar werden verzameld en beoordeelt de studieresultaten vanuit het volledig dossier. De verplichte leerplandoelen zijn daarbij doorslaggevend. Hoeveel en welke evaluaties hiervoor nodig zijn beslist de school op basis van het eigen evaluatiebeleid.
Om een leerjaar met vrucht te beëindigen moet een leerling in voldoende mate de leerplandoelen van het geheel van de vorming van dat leerjaar hebben behaald. De delibererende klassenraad neemt deze beslissing op basis van evaluatiegegevens die doorheen het schooljaar werden verzameld en beoordeelt de studieresultaten vanuit het volledig dossier. De verplichte leerplandoelen zijn daarbij doorslaggevend.
Wanneer we een link leggen tussen binnenklasdifferentiatie en evaluatie stoten we snel op rechtvaardigheidsargumenten. Een van de criteria van een kwaliteitsvolle evaluatie is dat de evaluatie fair is. Daaruit volgt dat je je ook kan afvragen of een identieke evaluatie voor alle leerlingen wel zo eerlijk is. We streven ernaar dat leraren een eerlijk beeld krijgen van wat de leerling al kan en waar de leerling nog kan groeien. Door fair te evalueren geef je aan alle leerlingen de kans om te tonen wat ze al kennen en kunnen met betrekking tot de te bereiken doelen.
Een van de criteria van een kwaliteitsvolle evaluatie is dat de evaluatie fair is. Door fair te evalueren geef je aan alle leerlingen en niet enkel de leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften de kans om te tonen wat ze al kennen en kunnen met betrekking tot de te bereiken doelen. Enkel differentiëren in evaluatie voor leerlingen met extra noden is bijgevolg niet rechtvaardig.
Je kan mondelinge vaardigheden niet schriftelijk toetsen en omgekeerd. Verder zijn er heel wat mogelijkheden om een andere evaluatievorm voor eenzelfde leerplandoel in te zetten.
Het doel van evalueren is om informatie te verzamelen over het leren van de leerlingen (formatief) en van het leren van de leerlingen (summatief). Bij formatieve evaluatie gaan we voor, tijdens en na het leerproces informatie verzamelen over het leren van de leerlingen. De leerlingen krijgen een duidelijk beeld wat nog geleerd moet worden ten opzichte van de te bereiken doelen. Om formatief te evalueren kunnen verschillende methodieken ingezet worden en die moeten niet noodzakelijk voor alle leerlingen hetzelfde zijn. Belangrijk hierbij is aandacht te hebben voor integratie in het leerproces, actieve betrokkenheid van leraar en leerling, reflectie over vorderingen, effectieve feedback tijdens het leerproces. Bij summatieve evaluatie gaan we na in welke mate de leerlingen de doelen bereikt hebben. We kunnen ook hier gebruik maken van verschillende evaluatievormen om het leren te waarderen en te beoordelen.
Het doel van evalueren is om informatie te verzamelen over het leren van de leerlingen (formatief) en van het leren van de leerlingen (summatief). Bij formatieve evaluatie gaan we voor, tijdens en na het leerproces informatie verzamelen over het leren van de leerlingen. De leerlingen krijgen een duidelijk beeld wat nog geleerd moet worden ten opzichte van de te bereiken doelen. Om formatief te evalueren kunnen verschillende methodieken ingezet worden en die moeten niet noodzakelijk voor alle leerlingen hetzelfde zijn. Belangrijk hierbij is aandacht te hebben voor integratie in het leerproces, actieve betrokkenheid van leraar en leerling, reflectie over vorderingen, effectieve feedback tijdens het leerproces. Bij summatieve evaluatie gaan we na in welke mate de leerlingen de doelen bereikt hebben. We kunnen ook hier gebruik maken van verschillende evaluatievormen om het leren te waarderen en te beoordelen.
Differentiatie in evaluatie is geen doel op zich, maar een gedifferentieerde onderwijsleerpraktijk vraagt om een gedifferentieerde evaluatie. Bij leerlingen van eenzelfde klasgroep is bijgevolg niet steeds een identieke evaluatie vereist. We bewaken wel dat aan de criteria van kwaliteitsvolle evaluatie voldaan wordt. De evaluatie is valide, transparant, betrouwbaar, voldoende breed, fair en haalbaar voor leerlingen en leraren. Het dient ook voor iedereen helder te zijn wat deze begrippen betekenen binnen de eigen schoolcontext.
Een gedifferentieerde onderwijsleerpraktijk vraagt om een gedifferentieerde evaluatie. Dus bij leerlingen van eenzelfde klasgroep is niet steeds een identieke evaluatie vereist. We bewaken wel dat aan de criteria van kwaliteitsvolle evaluatie voldaan wordt. De evaluatie is valide, transparant, betrouwbaar, voldoende breed, fair en haalbaar voor leerlingen en leraren. Het is ook helder binnen de school wat deze begrippen betekenen binnen de eigen schoolcontext.
Rapporteren is onderdeel van het evaluatiebeleid van de school. Het is de bedoeling dat deze visie op evaluatie wordt toegelicht via het schoolreglement. De uitwerking ervan kan via bijlagen bij het rapport eventueel concreter gemaakt worden, in functie van de transparantie. Als er op die manier gecommuniceerd werd dat er (ook) gedifferentieerd wordt geëvalueerd, is het niet nodig dit nog apart bij het resultaat van een vak of opdracht aan te geven. Tenslotte waak je erover dat elke evaluatie kwaliteitsvol gebeurt, dit wil zeggen valide, betrouwbaar, transparant, fair en breed.
Differentiëren kan altijd. Een gedifferentieerde onderwijsleerpraktijk vraagt om een gedifferentieerde evaluatie en dit kan altijd binnen het kader van het evaluatiebeleid van de school.
Dispenseren kan voor leerlingen die door ziekte of ongeval niet het volledige programma kunnen volgen en voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Voor andere doelgroepen kan men vrijstellen op basis van flexibele leertrajecten. Meer info vind je op de themapagina flexibele leertrajecten.
Dispenseren kan voor leerlingen die door ziekte of ongeval niet het volledige programma kunnen volgen en voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Voor andere doelgroepen kan men vrijstellen op basis van flexibele leertrajecten. Meer info vind je op de themapagina flexibele leertrajecten.
Indien de school kiest voor de toepassing van flexibele leertrajecten, kan de klassenraad beslissen om leerlingen van bepaalde inhouden vrij te stellen. Inhouden waarvan de leerling vrijgesteld is, worden niet in rekening gebracht bij het beantwoorden van de deliberatievraag.
Bij gedifferentieerd evalueren wordt de leerling beoordeeld op het geheel van de vorming, maar niet noodzakelijk op dezelfde manier als zijn medeleerlingen.
Bij gedifferentieerd evalueren wordt de leerling beoordeeld op het geheel van de vorming, maar niet noodzakelijk op dezelfde manier als zijn medeleerlingen.
Cognitief sterk functionerende leerlingen behalen vaak sneller de leerplandoelen. Ze kunnen dus eerder dan de voorziene momenten geëvalueerd worden. Dit kan de aanleiding zijn om de leerling op basis van een flexibel leertraject vrij te stellen om extra inhouden aan te bieden, om in de loop van het schooljaar vervroegd een eindbeslissing te nemen of om een leerjaar over te slaan. Meer info vind je op de themapagina cognitief sterk functionerende leerlingen.
