Differentiëren in evaluatie geeft leerlingen de kans om op hun eigen manier te tonen wat ze al kennen en kunnen. Bovendien geeft gedifferentieerd evalueren kansen om het welbevinden, de motivatie en de zelfregulatie van leerlingen te versterken. Het zorgt er mee voor dat elke leerling zo veel mogelijk tot leren komt.
Het doordacht en haalbaar inzetten van differentiatie draagt bij tot de kwaliteit van die evaluatie. De onderwijsprofessional die bewust keuzes maakt en de effecten daarvan opvolgt, sterkt het eigen leerproces en dat van de leerlingen.
Gedifferentieerd evalueren is ingebed in het evaluatiebeleid van de school.
Differentiatie in evaluatie is geen zaak van een individuele leraar. Hoe (en waarom) de school differentieert in evalueren is opgenomen in het evaluatiebeleid. Daarin wordt evaluatie in de schooleigen context vertaald, vanuit een schooleigen visie op kwaliteitsvol onderwijs . Het evaluatiebeleid en het pedagogisch project zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De onderwijsinstelling kan in haar beleid optimaal de ruimte benutten om te evalueren vanuit een breed perspectief. Ook bij differentiatie in evaluatie is het nodig om duidelijke en transparante afspraken en verwachtingen te stellen op niveau van de school en de teams van leraren of vakgroepen. Differentiatie gebeurt binnen de krijtlijnen en de visie van de school.
Om optimale leerkansen te bieden is differentiëren van belang in alle leerlingengroepen. Het is belangrijk om zicht te krijgen op de aanwezige kennis en vaardigheden bij de leerlingen en vanuit die beginsituatieanalyse de onderwijsleerpraktijk vorm te geven. Hoe je differentieert, hangt af van de noden van de leerlingen. Bij gedifferentieerd lesgeven hoort gedifferentieerd evalueren. Gedifferentieerd evalueren zal dus altijd afgestemd moeten worden op de onderwijsleerpraktijk en hoe daar werd gedifferentieerd.
Bij gedifferentieerd evalueren kan er een verschil zijn in de te bereiken doelen. Zo kan je bepaalde leerlingen uitdagen of remediëren door in te zetten op keuzedoelen of suggesties uit de wenken van het leerplan, of door andere verwachtingen of tussendoelen te stellen.
Een andere manier om te differentiëren bij evaluatie is om een verschil te maken in hoe de doelen bereikt worden. Hoe zelfstandig wordt er gewerkt? Welke hulpmiddelen kan je gebruiken? Welke vorm van evaluatie wordt gebruikt, mondeling of schriftelijk? Hoeveel tijd krijgt de leerling voor de evaluatie van de doelen? Hoe frequent evalueer je? In welke mate kan de leerling bepalen hoe de evaluatie verloopt? In welke context worden de doelen bereikt, werkplekleren of schoolcontext?
Gedifferentieerd evalueren houdt rekening met de criteria van een kwaliteitsvolle evaluatie.
Wanneer je gedifferentieerd evalueert, is het belangrijk om de criteria van een kwaliteitsvolle evaluatie te bewaken.
Is de gedifferentieerde evaluatie
Er is nergens vastgelegd dat de evaluatie voor elke individuele leerling identiek moet zijn. Evaluatiebeleid behoort tot de pedagogische vrijheid van het schoolbestuur. De school/het schoolbestuur bepaalt hoe ze de leerplandoelen evalueert (klassieke toetsen of examens, opdrachten, projectwerk ...) en wanneer ze dit doet (gespreide evaluatie, evaluatieperiodes met examens ...). Op basis van de evaluatiegegevens neemt de school op het einde van het schooljaar een beslissing over het al dan niet geslaagd zijn. De basisprincipes van de organisatie van de evaluatie moeten opgenomen worden in het schoolreglement.
Tekstsuggestie voor het schoolreglement: omdat we iedereen dezelfde kansen willen bieden om maximale leerwinst te maken kan bij evaluatie gedifferentieerd worden.
Hoe kunnen we dit nu concreet vertalen naar de eigen schoolcontext of vakgebied?
De kijkwijzer ondersteunt het reflecteren over hoe ingezet kan worden op differentiatie. Hij inspireert leraren(teams)/vakgroepen om:
Deze kijkwijzer moedigt een planmatige aanpak aan om doordacht en haalbaar te differentiëren. Het doel is om een traject te doorlopen en een cultuur van samenwerking en innovatie binnen het lerarenteam of de vakgroep rond dit thema te bevorderen.
De blanco kijkwijzer fungeert als een stappenplan om differentiatie in evaluatie bespreekbaar te maken op school of in de vakgroep.
De vernieuwde leerplannen bieden tal van suggesties om te differentiëren. Ze zijn opgenomen in de inleiding en duiding van het leerplan en in de wenken bij de leerplandoelen.
De vakbegeleiders verzamelden inspirerend materiaal en concrete uitwerkingen. Die zijn te vinden door dit kruimelpad te volgen op de leerplanpagina.
Van Gils, Keijzer, Verheggen. (2022). Activeren, differentiëren en formatief handelen. Uitgeverij Coutinho.
Keijzer, Verheggen, Van Gils. (2018). Differentiëren in het talenonderwijs. Kleine ingrepen, grote effecten. Uitgeverij Coutinho
David Mitchell. (2014). Wat echt werkt. 27 evidence based strategieën voor het onderwijs. Uitgeverij PICA.
Wouter Smets. (2017). Slim differentiëren, praktijkboek voor leerkrachten. Uitgeverij De Boeck
Katrien Struyven e.a. (2019). Binnenklasdifferentiatie in de praktijk. Uitgeverij Acco
Els Castelein, Joke Coens, Kristof De Witte, Annelies Houben, Wim Lauwers, Jarno Segers, Kris Van den Branden. (2016). Binnenklasdifferentiatie, een beroepshouding geen recept. Uitgeverij Acco
