Hoe breng je het complexe en beladen thema genocide op een genuanceerde manier aan in de klas? Tijdens een inspirerende studiedag aan de KU Leuven op 9 oktober verkenden onderzoekers, historici en leraren hoe geschiedenis, recht en onderwijs elkaar raken in dit thema. De dag bood niet alleen theoretische inzichten, maar ook concrete werkvormen om leerlingen tot kritisch en empathisch denken aan te zetten.
De voormiddag stond in het teken van verdieping. Dr. Stephan Parmentier belichtte de juridische definitie van genocide en de uitdagingen die gepaard gaan met het afbakenen van het begrip. Zijn onderzoek, dat de basis vormde van zijn lezing, kan je hieronder terugvinden.
Nadien paste dr. Maarten Couttenier de definitie van genocide toe op de koloniale context. Aangezien de definitie van genocide pas na de Tweede Wereldoorlog werd ontwikkeld is het lastig te spreken over een genocide in de laat 19de-eeuwse en vroeg 20ste eeuwse koloniale contexten. Toch is het een boeiende denkoefening om ook leerlingen te leren nuanceren.
Een boeiende denkoefening betrok ook de Kongo-Vrijstaat: in welke mate past deze historische context binnen het juridische kader van genocide? De uitwisseling tussen recht en geschiedenis maakte duidelijk hoe complex, maar tegelijk hoe actueel deze vragen blijven.
In de namiddag verschoof de focus naar de klaspraktijk. Drie uitgewerkte werkvormen toonden hoe je leerlingen actief kan laten nadenken over daderschap, verantwoordelijkheid en herinnering. De werkvormen combineren historische kennis met moreel redeneren en nodigen uit tot gesprek en reflectie.
Een eerste werkvorm focust op het proberen begrijpen van genocides met behulp van historische analogieën, waarbij in twee lesuren stilgestaan wordt bij volgende vragen:
De focus in deze lessenreeks gaat veel verder dan feitenkennis, maar gaat echt in op historisch redeneren door onze leerlingen.
Het materiaal bij deze sessie kan je hier downloaden.
Een andere werkvorm waar kennis mee werd gemaakt is het gebruik van emotienetwerken. Dit is een werkvorm waarmee je moeilijke thema’s, zoals postkoloniale debatten, bespreekbaar kan maken voor leerlingen. De gebruikte presentatie biedt een inzicht in deze werkvorm.
Ten slotte ontwikkelde het team ook een les onderzoekend leren rond de historische vraag ‘Kan je beweren dat er in de vroegmoderne tijd een genocide plaatsvond op het eiland Hispaniola?’. Deze les is opgebouwd rond heel wat bronnen die leerlingen helpen een antwoord te formuleren op de historische vraag. De leerlingen oefenen in deze les op het motiveren of bronnen bruikbaar en betrouwbaar zijn om een historische vraag te beantwoorden. Op deze manier komen heel wat leerplandoelstellingen aan bod.
Of je nu het begrip genocide vanuit een juridisch, historisch of moreel perspectief wil benaderen: deze materialen helpen je om het gesprek in de klas open te trekken en leerlingen te laten stilstaan bij verleden én verantwoordelijkheid.
Hartelijk dank aan het team van de Educatieve Master Geschiedenis aan de KU Leuven het beschikbaar stellen van het materiaal aan de leraren.
