Sociaal-emotioneel leren (SEL) is een essentieel onderdeel van kwaliteitsvol onderwijs. Het versterkt niet alleen het welbevinden van leerlingen, maar bevordert ook hun leerprestaties, sociale relaties en mentale gezondheid. SEL is het proces waarbij leerlingen vaardigheden ontwikkelen op het vlak van zelfbewustzijn, zelfregulatie, sociale verbondenheid, empathie en verantwoorde besluitvorming.

Onderzoek toont aan dat systematische SEL-programma’s:

• de academische prestaties verhogen (Durlak et al., 2011)
• gedragsproblemen verminderen (The Journal of Emotional and Behavioral Disorders, 2013)
• de veerkracht en het mentaal welzijn van leerlingen op lange termijn versterken (CASEL, 2020).

Zie SEL - Sociaal-emotioneel leren als basis

• Zelfbewustzijn
  Leerlingen herkennen hun emoties, gedachten en sterktes, en begrijpen hoe deze hun gedrag beïnvloeden.
• Zelfmanagement
  Leerlingen leren hun impulsen en emoties reguleren, doelgericht werken en omgaan met stress.
• Sociale bewustzijn
  Leerlingen tonen empathie, respecteren verschillen en herkennen sociale normen en dynamieken.
• Relatievaardigheden
  Communicatie, samenwerking, actief luisteren en conflictoplossing vormen hier de kern.
• Verantwoordelijke besluitvorming
  Leerlingen maken ethische, constructieve keuzes met oog voor zichzelf en anderen.

Voor een visueel overzicht en praktische voorbeelden, raadpleeg:
Leerpunt - Toolkit SEL in de klas.

• Neem SEL expliciet op in het pedagogisch project en zorgbeleid.
• Koppel het aan je visie op verbindend schoolklimaat, inclusie en relationeel werken.
• Benoem SEL als bouwsteen van preventie, welbevinden en leerbevordering.

• Zet in op professionalisering via nascholing en intervisie.
• Stimuleer het gebruik van SEL-tools in de klaspraktijk, zoals check-ins, kringgesprekken, coöperatieve werkvormen, enz.
• Gebruik de materialen van Leerpunt als vertrekbasis voor schoolbrede implementatie.

• Communiceer helder over het belang van sociaal-emotioneel leren
• Werk met leerlingen aan klasregels, verbondenheid en zorgzame relaties
• Betrek ouders bij het versterken van SEL thuis: open dialoog, routines, emotionele steun.

Veel leerlingen ervaren stress door tijdsdruk en het gevoel van onvoldoende voorbereiding. Het verbeteren van studievaardigheden en het aanleren van effectief tijdbeheer kan stress verlichten:

• Plannen en organiseren: Leerlingen kunnen leren om hun schoolwerk beter te plannen, deadlines in te stellen en prioriteiten te stellen. 
• Pauzes en balans: Het aanmoedigen van regelmatige pauzes en het belang van balans tussen schoolwerk en ontspanning kan helpen om overbelasting te voorkomen. 

Leerlingen kunnen vaak stress ervaren door te veel eisen die van hen worden verwacht, zowel op academisch als sociaal vlak. Het verminderen van prestatiedruk en het creëren van een ondersteunende leeromgeving kan stress verlagen:

• Realistische verwachtingen: Ouders, leraren en scholen kunnen realistische verwachtingen stellen en de nadruk leggen op proces en ontwikkeling in plaats van uitsluitend op resultaten. 
• Feedback en positieve bekrachtiging: Positieve feedback en erkenning van inspanningen in plaats van enkel focus op cijfers kan leerlingen motiveren zonder hen extra druk op te leggen. 

Een gezonde levensstijl is essentieel voor het verminderen van stress. Leerlingen kunnen worden aangemoedigd om gezonde gewoonten te ontwikkelen, zoals:

• Beweging en lichaamsbeweging: Regelmatige fysieke activiteit, zoals sporten of wandelen, kan helpen om stresshormonen te verminderen en het humeur te verbeteren. 
• Slaap en voeding: Leerlingen moeten bewust worden gemaakt van het belang van voldoende slaap en gezonde voeding voor hun fysieke en mentale welzijn. 

Ouders kunnen een belangrijke rol spelen in het verminderen van stress bij hun kinderen:

• Open communicatie: Ouders kunnen open gesprekken voeren over de gevoelens van hun kinderen en hen helpen om stressvolle situaties te begrijpen en aan te pakken. 
• Gezamenlijke ontspanning: Gezamenlijke activiteiten zoals een hobby, samen sporten, of tijd doorbrengen met vrienden of familie kunnen een positief effect hebben op het verminderen van stress. 

Mindfulness en ademhalingsoefeningen helpen leerlingen om stress te verminderen door zich te concentreren op het moment en hun gedachten tot rust te brengen. Voorbeelden zijn:

• Diepe ademhaling: Leerlingen kunnen leren om diepe ademhalingstechnieken te gebruiken om zich te kalmeren wanneer ze zich overweldigd voelen. 
• Mindfulness oefeningen: Korte mindfulness-oefeningen in de klas kunnen leerlingen helpen zich te concentreren, te ontspannen en beter om te gaan met stress. 

• Voor lager onderwijs en secundair onderwijs: https://leerpunt.be/toolkit/toolkit-leren-lesgeven/sociaal-emotioneel-leren
• Voor kleuteronderwijs: https://leerpunt.be/toolkit/toolkit-leren-ontwikkeling-bij-kleuters/sociaal-emotioneel-leren-bij-kleuters