“Jouw inbreng was echt zinvol!” “‘Het is fijn dat we hiervoor op jou konden rekenen”.  “Je bent echt een goeie planner!”’. Een oprecht compliment doet deugd. Jaarlijks vindt op 1 maart de "nationale complimentendag" plaats. Deze dag wil het belang aantonen van oprechte aandacht en persoonlijke waardering.

Complimentendag is de titel van deze blog… Laat me dan toch maar even een open deur intrappen: complimenten geven is fijn, complimenten ontvangen doet deugd, dat weten we allemaal maar…

...betekent het ook niet dat problemen weggemoffeld worden? En geeft het geen aanleiding tot een soort van naïef positivisme?

Wel, de wetenschap zegt van niet.  Binnen de psychologie is er sinds enige tijd een nieuwe beweging op gang gekomen: de positieve psychologie.
Grondleggers? Martin Seligman en zijn collega Mihaly Csizentmihaliy (ook bekend n.a.v. zijn werk rond ‘flow’) zijn van mening dat er te weinig aandacht gaat naar de kracht die aanwezig is in mensen. In plaats van te blijven hangen bij ‘problemen’, zijn de auteurs van mening dat problemen beter hertaald worden naar belemmeringen die het potentieel van mensen beperken.  Op die manier wordt de focus op eenzijdige probleem(analyse) vervangen door focus op wat werkt, op kracht.
Empirisch onderzoek (van o.a.  Barbara L. Fredrickson) toont aan dat een focus op de positieve werking van kernkwaliteiten zoals moed, optimisme, vertrouwen, hoop, eerlijkheid ervoor kan zorgen dat negatieve emoties worden afgezwakt of zelfs teniet worden gedaan. De kracht van de positieve psychologie bestaat erin dat ze kan bijdragen aan succes op langere termijn. Wanneer er geen of onvoldoende aandacht is voor de belemmeringen waar mensen mee geconfronteerd worden, bestaat het risico dat interventies enkel gericht zijn om op korte termijn positieve effecten te genereren. De focus op kracht en kwaliteiten daarentegen, maakt dat mensen ‘in hun kracht’ komen te staan en een andere kijk krijgen op hun belemmeringen: ze focussen op hun kwaliteiten/kracht om belemmeringen aan te pakken.

Wat is het verschil dan met competenties?

Kernkwaliteiten onderscheiden zich van zogenaamde competenties. Waar competenties vooral verwijzen naar eerder meetbare/zichtbare gedragingen van personen, gaat het hier om ondeelbare kwaliteiten die inherent aanwezig zijn in een persoon en inzetbaar zijn in verschillende situaties.

We weten met z’n allen dat dit gunstig effect heeft op leren. Wie zelf ooit z’n kinderen leerde fietsen is ervaringsdeskundige, helaas verliezen we dit inzicht snel naarmate (onze) kinderen of leerlingen ouder worden.
Gelukkig vinden de bovenstaande inzichten steeds meer hun weg naar het onderwijs met een hoop methodieken in hun kielzog. Ik deel graag een bescheiden selectie die ik (samen met collega’s) reeds in praktijk mocht brengen.

-Positieve roddel: groepjes van maximaal 5: persoon x iemand gaat met z’n rug naar de andere deelnemers zitten. De 4 andere deelnemers benoemen positieve eigenschappen van persoon x en proberen gelijk te halen door concreet te argumenteren. Bij uitbreiding kan de groep ook aangeven waarom persoon x de meest geschikte persoon is om een bepaalde taak/opdracht uit te voeren.

-‘Stoefflap’: iedereen krijgt een flap met z’n naam (eventueel met foto of tekening). Iedereen noteert op de flap positieve eigenschappen van de persoon in kwestie. Verschillende varianten zijn mogelijk: je kan ook noteren waarvoor je bij die persoon terecht kan, wat hij bijdraagt in de klas/groep,… met kinderen kan je letterlijk rond iemand gaan schrijven die op een blad papier ligt of kleuren toevoegen. Een andere creatieve variant die je kan laten groeien: maak een collage of een ‘wapenschild’  dat vertelt wie jij bent en hang het op.

-Reflectie op een positieve ervaring: in duo: persoon A vertelt een inspirerende ervaring waarbij hij/zij op z’n best  was, helemaal in zijn kracht stond. Persoon B luistert aandachtig en probeert in het verhaal kernkwaliteiten van de verteller te herkennen en benoemd deze meteen. Tip hierbij is ‘the sparkle in the eye’: wanneer iemand over een heel positieve  ervaring praat (en zijn kernkwaliteiten zichtbaar worden) zorgen bepaalde hormonen ervoor dat de pupillen verwijden en we als het ware een milliseconde sprankel in de ogen kunnen waarnemen.

We zijn het niet zo gewoon om complimenten te geven en ontvangen waardoor het ons soms aan taal ontbreekt. Een aantal bestaande ‘(kaart-)spelen’ kunnen dit ondersteunen en taal geven aan positieve eigenschappen, kwaliteiten en kracht. Een aantal suggesties die naar mijn ervaring werken:

-Complimentenspel: een bestaand spel bestaande uit 80 kaartjes met stoere, speelse en unieke complimenten. (www.complimentenspel.nl/)
-Het deugdenspel: Het deugdenspel heeft taal aan wat we aanvoelen bij de ander. (www.keiindeugden.nl/deugdenspel/)
-Het kwaliteitenspel: ruim bekend en degelijk kaartspel. Er bestaat trouwens een variant voor minder taalsterke leerlingen: het kwaliteitenspel plus. (www.kwaliteitenspel.nl/)
-Het kernkwadrantenspel: 128 kernkwaliteiten (Daniel Ofman) die meteen gekoppeld kunnen worden aan uitdaging, allergie en valkuil. (www.aanstokerij.be)
Veel van deze spelen zijn uitleenbaan of beschikbaar bij “de aanstokerij”.

Nu, ik kan me voorstellen dat er enig wenkbrauwengefrons aan te pas is gekomen bij het lezen van deze methodieken. Ook in onze praktijk zag ik geregeld enige terughoudendheid optreden bij de deelnemers (gaande van leerlingen tot directieteams) wanneer we deze werkvormen aankondigen… Je zag bij sommige mensen de tekstballonnetjes al boven het hoofd verschijnen: ”fijne methodieken hoor, maar wat levert dit me op in de klas, in mijn groep?” Maar: meestal zag(en) ik (we) na afloop stralende gezichten, was er hoge betrokkenheid en werd er bijzonder productief gewerkt!

Waarom? Omdat we meer doen dan een compliment geven: met deze werkvormen duiken we ‘onder de waterlijn’, gaan we verder dan het zichtbare en raken we aan gevoelens, overtuigingen, identiteit. Leerlingen/deelnemers leren over zichzelf en de ander. Ze stellen zich kwetsbaar op en gaan in positieve dialoog met de andere waardoor de verbinding in de groep versterkt wordt, ze ‘ervaren’ verbinding.  Dit draagt bij aan veiligheid en een positieve mindset in de groep wat een belangrijke voorwaarde is om tot leren te komen. Het leren dat zich trouwens niet louter situeert op het cognitieve niveau maar (vooral) ook een gevoels- en overtuigingsdimensie raakt; en het is  net dat leren dat we met inspirerend burgerschap nastreven!

Ik wens je van harte een fijne complimentendag in je klas of je groep. Doe mee met je leerlingen, deelnemers, collega’s, laat je oprecht raken en hou het vast. En als je samen met je leerlingen / deelnemers / collega’s langer van de positieve flow wil genieten: maak het zichtbaar door foto’s te nemen of op te hangen wat je er samen gemaakt hebt!  

Jurgen Viaene, pedagogisch begeleider ‘inspirerend burgerschap’
Reacties? inspirerendburgerschap@katholiekonderwijs.vlaanderen

Bronnen:
-Korthagen, Fred & Nuijten, E (2015). Krachtgericht coachen. Boom.
-Czikszentmihalyi, Mihaly (2008). Flow: psychologie van een optimale ervaring. Boom
-www.worldcomplimentday.com
-Selgiman, Martin E.P. (2014). Gelukkig zijn kan je leren. Spectrum
- Barbara L. Fredrickson (2009) Positivity. Spectrum
-www.complimentenspel.nl
- www.keiindeugden.nl
-www.kwaliteitenspel.nl
-www.aanstokerij.be