"Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren." Dat is de eerste zin (na een lang voorwoord) van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, zoals ze op 10 december 1948 door de Verenigde Naties werd aangenomen. Op 10 december 2023 is dat precies 75 jaar geleden. Daarom belichten we in 2023 elke maand de mensenrechten vanuit inspirerend burgerschap.
Wat zijn mensenrechten? Waarom zijn ze zo belangrijk, ook voor kinderen en jongeren vandaag? Hoe kunnen we er in de klas op een goede manier aan werken? Gedurende een jaar gaan we op zoek naar antwoorden op dergelijke vragen. We geven je linken naar interessante bronnen, geven je aanknopingspunten bij onze leerplannen en praktische voorbeelden. En we geven je wat meer achtergrond bij de mensenrechten. We gaan daarbij ook in op bepaalde punten van debat in onze snel veranderende wereld: Kunnen de mensenrechten ook na 75 jaar als kompas dienen en ons de weg naar een betere samenleving wijzen? Gelden de mensenrechten echt voor alle mensen, los van iemands culturele of religieuze achtergrond?
Historisch gezien zijn de mensenrechten verbonden met één van de bloedigste periodes uit onze geschiedenis. De puinhopen van de tweede wereldoorlog werden nog werden opgeruimd in Europa, Azië en Afrika. De verschrikkelijke gevolgen van oorlog en vervolging voor gewone burgers - niet in het minst de vervolging van en systematische moord op Joodse burgers - zouden nog generaties naslepen. Eén van de manieren waarop de internationale gemeenschap hier op reageerde, was door een gedetailleerde omschrijving te geven van de rechten waarop ieder mens zich kon beroepen. Dat werk begon al in 1946, onder voorzitterschap van Eleonora Roosevelt en leidde tot de tekst die we nu als de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens kennen.
Mensenrechten zijn een ruim begrip. We zullen in deze blogreeks dan ook proberen scherper in beeld te krijgen wat ze nu wel en niet inhouden, wat we er wel en niet mee bedoelen. Niet alles wat we belangrijk vinden, is ook een mensenrecht. Misschien is dat wel een goed uitgangspunt om met je klas rond mensenrechten te werken? Dat was in elk geval het idee bij dit praktijkvoorbeeld: "Van mening naar (kinderrechten)poster naar dialoog". Hoewel oorspronkelijk ontworpen voor lager onderwijs, is het makkelijk aan te passen om ook in secundair onderwijs te worden gebruikt.
Leerlingen gaan in dit praktijkvoorbeeld met elkaar in gesprek over wat nu écht nodig is om goed te kunnen leven. Ze onderzoeken daarbij ook verschillende bronnen om hun mening te staven - of hun mening aan te passen op basis van correcte informatie. Door dergelijke activiteiten leren ze niet alleen inhoudelijk wat mensenrechten inhouden. Ze brengen meteen één van de belangrijkste vaardigheden i.v.m. mensenrechten en inspirerend burgerschap in de praktijk: verbindend dialogeren.
Daarmee is hopelijk ook duidelijk dat inspirerend burgerschap, als bril om naar onze leerplannen te kijken, je kan helpen om aan mensenrechten te werken. In zekere zin is trouwens elk goéd onderwijs meteen ook mensenrechtenonderwijs. De kennis en vaardigheden die kinderen en jongeren verwerven door jouw inspanningen als leraar zijn wat we, met een duur woord, "emanciperend" noemen. Wat leerlingen op school leren, zorgt ervoor dat ze als vrij mens kunnen leven in onze samenleving. Maar natuurlijk is het ook belangrijk dat ze weten wat hun rechten als mens dan precies zijn. Volgende maand meer daarover!
Onze volgende blogpost verschijnt op 10 februari, daarna elke 10de van de maand. Werk je zelf rond mensenrechten in de klas? Misschien kan jouw aanpak anderen inspireren! Geef ons een seintje en we bekijken samen of en hoe we je ervaringen kunnen delen.
