(8 november 2019) Burgerschap gaat over de wereld. En de wereld dient zich o-ve-ral aan op school. Elk maatschappelijk relevant thema is dus stof voor burgerschap. Goed kijken naar je eigen context helpt je om eigen thema’s in de focus te zetten. Zeven inspiratiebronnen zetten je op weg en brengen burgerschap in élke klas!
Je hebt wereldburgerschap. Je hebt actief en politiek burgerschap. Je hoort van participatief en gedeeld burgerschap, naast verantwoord burgerschap. En vanuit Katholiek Onderwijs Vlaanderen spreken we van inspirerend burgerschap.
Hoewel de accenten anders zijn en elke vorm van burgerschap zijn eigen karaktertrekken heeft, lijken het toch allen leden van dezelfde familie. Ontsproten uit hetzelfde idee, met dezelfde passie en ambitie: leerlingen (en volwassenen) die verantwoordelijkheid nemen voor de wereld en elkaar.
Inspirerend burgerschap gaat over identiteitsvorming en open dialoog waarin diversiteit gezocht en gewaardeerd wordt. Het gaat over een onderzoekende, reflectieve houding en over verbondenheid met elkaar. Maar met welke thema’s maak je dit concreet?
Duidelijk is dat burgerschap geen mal is die op elke school past. Er zijn immers zoveel uitvoeringen als er scholen zijn. Het nodigt lerarenteams vooral uit tot reflectie:
Hoe ziet burgerschap er uit in jouw school, met jouw context, visie en identiteit?
Burgerschap invullen op maat van jouw school kan bijvoorbeeld door kansen te zien in de eigen context. Als je goed kijkt, met een brede blik, ontdek je dat burgerschap meer is dan de klassieke thema’s zoals democratie en verkiezingen. En het goede nieuws is: burgerschapsthema’s dienen zich zomaar aan en zijn aanwezig in élke school!
Hier vind je zeven inspiratiebronnen om inspirerend burgerschap te concretiseren in jouw klas en school:
Burgerschap gaat over de wereld rondom ons. Sla de krant open of surf naar een nieuwswebsite en ga na wat er (in jouw regio) gebeurde. Water uit de wc dat gezuiverd wordt tot drinkwater in Kuurne als aanleiding voor het thema ‘waterschaarste’? Een video op Karrewiet over het nemen van oogdruppels om zo lang mogelijk te gamen als aanzet voor gezondheid of schermtijd?
Ook via de krant Wablieft en via het archief voor onderwijs vind je een schat aan lees- en beeldmateriaal om via actualiteit aan inspirerend burgerschap te werken. (In de Zill-bib vind je al heel wat beeldcollecties van het archief voor onderwijs rond Zill-doelen, verzameld door collega’s.)
Volg simpelweg het ritme van het schooljaar. Raadpleeg het jaarplan van je school of laat je bij het opstellen ervan inspireren door deze uitgebreide en handige kalender: https://www.klascement.net/kalender/weekvan/
Enkele voorbeelden: de week van het bos (13-20.10), kinderrechtendag (20.11), week tegen pesten (14-21.2), … ?
Met welke thema’s zie je linken met burgerschap? Of kan je terugkerende activiteiten kaderen binnen burgerschap? Door simpel de ‘waaromvraag’ te stellen, krijg je vaak al een frisse kijk!
Waarom bezoeken wij elk jaar het rusthuis met onze leerlingen? Misschien is ‘eenzaamheid’ wel de maatschappelijke uitdaging om rond te werken, of verbondenheid over generaties heen, waar leerlingen van elke leeftijd een grote rol in kunnen spelen!
Waarom bezorgt de lokale boer hier wekelijks een krat appelen? Kennen de leerlingen het belang van lokaal voedsel omdat bv. de voedselkilometers minimaal zijn?
Kun je rond beleidsbeslissingen in de klas aan de slag gaan? Enkele voorbeelden: gezonde voeding op school in de vorm van een dagelijks fruitmoment, het vermijden van overbodige verpakkingen in de brooddoos, respectvol omgaan met materiaal …
Welke waarden zie je in het pedagogisch project van je school die gelinkt zijn aan inspirerend burgerschap? Hoe maak je deze waarden concreet in de klas en school?
Hecht je als school veel belang aan samenwerken? Zet dan coöperatieve werkvormen in om samen actie te ondernemen en te leren. Of willen jullie als school ingebed zijn in de lokale context? Onderzoek dan samen met de leerlingen hoe die buurt eruit moet zijn en welke partners ze hiervoor nodig hebben.
Het metroplan voor wereldburgers van Kruit is een handig instrument om thema’s te bepalen en met elkaar te verbinden.
7. Laat je inspireren door de 17 duurzame ontwikkelingsdoelstellingen
De 17 duurzame ontwikkelingsdoelstellingen zijn opgesteld door de Verenigde Naties en worden wereldwijd nagestreefd in functie van een duurzame ontwikkeling. (https://www.sdgs.be/nl)
Samengevat: alle maatschappelijk relevante thema’s lenen zich uitstekend als context voor ‘inspirerend burgerschap’. Het zijn thema’s waarrond leerlingen verantwoordelijkheid kunnen opnemen.
Ga als team in open dialoog over burgerschap, onderzoek wat het voor jullie inhoudt en reflecteer op je keuzes en ervaringen. Zo kom je ongetwijfeld tot een eigen invulling die past bij jullie schoolcontext en -identiteit.
Miette Plessers, pedagogisch begeleider ‘inspirerend burgerschap’
