De organisatie van je school als hefboom in het omgaan met het lerarentekort.
Het algemene wettelijk kader voor schoolorganisatie, zoals het begin- en het einde van het schooljaar, de (facultatieve) vakantiedagen, het aantal pedagogische studiedagen, de organisatie van de week en zelfs een schooldag, staat beschreven in de betreffende omzendbrieven voor het basisonderwijs en het secundair onderwijs en op onze PRO.-website.
Er is altijd de mogelijkheid tot aanvragen van afwijkingen op dit wettelijk kader zolang deze het normaal aantal lessen op schooljaarbasis niet vermindert en daardoor de afwerking van het goedgekeurd programma niet in het gedrang komt.
Grondige wijzigingingen van het algemeen kader zoals in het voorbeeld van een vierdaagse lesweek, worden beïnvloed door verschillende factoren, waaronder het type onderwijs, de behoeften van leerlingen, de logistiek van de school en bredere maatschappelijke omstandigheden. Het is essentieel om de voor- en nadelen grondig te evalueren om te bepalen of een vier-dagen-lesweek geschikt is voor de specifieke situatie.
De onderwijsrealiteit vandaag is uitdagend, complex en zeer veranderlijk. Er worden hoge eisen gesteld aan scholen, zowel naar de lerenden toe (kwaliteit leveren, voldoende leerwinst boeken, elke lerende laten ontwikkelen, aandacht voor het welzijn en welbevinden) als naar de medewerkers (personeelsbeleid, preventie en welzijn … (zie ook cluster 2 ‘Van je school een aantrekkelijk werkomgeving maken’).
Dit vraagt van de organisatie een structuur ‘op maat’ om haar ambities te kunnen verwezenlijken in haar unieke context en omgeving. Daarvoor is een eenvoudige basisstructuur nodig die ook ruimte voor flexibiliteit biedt. Dit is haalbaar als er voldoende verantwoordelijkheden kunnen opgenomen worden daar waar het primaire onderwijsproces zich afspeelt.
Organisatiestructuren, maar ook ondersteunende systemen hebben impact op de mensen en op de cultuur. Structuren en systemen kunnen cultuurontwikkeling belemmeren of stimuleren, mensen motiveren of frustreren. Het onder de loep nemen van bestaande structuren en systemen kan schoolteams bewuster maken om alle mogelijkheden van mensen in de organisatie te benutten en zo extra kansen te grijpen op korte of langere termijn om kwaliteitsvol onderwijs te kunnen blijven bieden.
De snel veranderende leerlingenpopulatie - die soms superdivers is - en de hiervoor noodzakelijk competenties van leraren, maakt dat het basisontwerp van het leerstofjaarklassensysteem onder spanning komt te staan. Hoe organiseren we vandaag ons onderwijs? Waar liggen kansen?
Een aantal scholen zoeken (tijdelijke) alternatieven voor het leerstofjaarklassensysteem (één leraar die verantwoordelijk is voor één klas van één leerjaar in het basisonderwijs of een aantal leraren die verantwoordelijk zijn voor het curriculum van één leerjaar in het secundair onderwijs). In de vakliteratuur schuift men het belang van goede teamwerking naar voor om de complexiteit aan te pakken en aan te kunnen.
Er zijn al scholen die het leerstofjaarklassensysteem doorbreken door met graadklassen te werken of tijdelijk (voor een bepaalde periode of voor projecten) leerlingen anders te groeperen (buitenklasdifferentiatie). Zo probeert men beter op onderwijsbehoeften te kunnen inspelen. Samen is men dan verantwoordelijk om een groep leerlingen te begeleiden, instructie te geven (co-teaching, teamteaching).
Binnenklasdifferentiatie gaat verder dan leerlingen groeperen om verschillende ‘sporen’ te kunnen inzetten. De aanpassing kan gaan over de keuze van een taak, de inhoud of het niveau van de taak, de uitkomst van de taak, de aangereikte materialen of leermiddelen, de ondersteuning, de interactie tijdens de taak, de aangeboden ervaringskans en de tijd waarin de taak gemaakt wordt.
Elders op onze website vind je meer over differentiatie in het basisonderwijs en voor het secundair onderwijs.
Zowel in het basisonderwijs als in het secundair onderwijs worden de kansen van ‘blended leren’ verkend om leerlingen meer eigenaarschap te laten opnemen voor hun leerproces. In het secundair onderwijs kan dit gecombineerd worden met de mogelijkheden die de wetgeving biedt van afstandsleren.
Het anders en efficiënter invullen van studie-uren kan gebeuren via de principes van het ‘blenden’ en vertrekt best vanuit de klaspraktijk. Als leraren verschillende vormen van leren aanleren - van geleid tot meer zelfgestuurd, synchroon/asynchroon … -, kan studietijd door leerlingen effectiever worden gebruikt. Leerlingen betrekken bij dit ‘anders’ invullen is een meerwaarde. Monitoren van het verloop en de effecten, blijft een belangrijke voorwaarde tot slagen.
Goed uitgekiende digitale tools en hardware als ondersteunende systemen ten dienste van het onderwijzen, zijn niet meer weg te denken uit ons onderwijs. Het ICT-beleid samen uitwerken, is hiervoor de cruciale sleutel.
Alle scholen zoeken in min of meerder mate samenwerkingsverbanden met gemeentelijke of privé-organisaties om sterke inhoudelijke projecten aan te bieden. Doelgerichtheid en ontwikkelkansen van leerlingen in het vizier houden, blijft weliswaar een uitdaging en noodzakelijke voorwaarde.
Op onze PRO. vind je voorbeelden over maatschappelijke thema’s, internationale projecten, andere partners, inspirerend burgerschap….
Vind je geen oplossingen vanuit de eigen school, kan je uiteraard ook overwegen om leerlingen les te gaan laten volgen op een andere school. Bekijk de modaliteiten.
Naast het organiseren van het primaire onderwijsproces zijn er ook zeer veel overlegvergaderingen, werkgroepen … op school. De vakliteratuur geeft aan ook hier naar vereenvoudiging te zoeken en enkel overleg te organiseren dat ertoe doet, dat leraren/teams ondersteunt om sterker te worden op de klasvloer.
Bestaande overlegstructuren screenen op hun nut/kernopdracht kan helpen om frustrerende vergaderingen te schrappen en alles in te zetten op wat nodig is om goed onderwijs te geven, gelijkgericht volgens de visie van de school.
Het kan duidelijkheid en een houvast bieden om teambeschrijvingen te maken waarin volgende aspecten kunnen opgenomen worden:
Tot slot kan er ook gekozen worden voor een aanpassen van zowel de schoolorganisatie, de onderwijsorganisatie als de bestuurlijke organisatie.
Met de pedagogische begeleiding van Katholiek Onderwijs Vlaanderen hebben we al een aantal scholen op weg geholpen om hun onderwijs- en bestuurlijke organisatie te herontwerpen, maar steeds ‘op maat’ zodat het ontwerp écht ondersteunend is voor die school in die context.
Bekijk extra infomatie voor directies en besturen over besturingsstructuren op macroniveau.
