Het creëren van een verbindend schoolklimaat is een gedeelde verantwoordelijkheid van het hele team. Het vraagt om doordachte teamsamenwerking met gedeelde waarden en duidelijke afspraken. Waar de leraar het verschil maakt in de klas, maakt het team het verschil in de school.
Het team werkt aan groepsvorming, sfeer en relaties binnen de school. Samen met de directie en collega's worden activiteiten georganiseerd om de band tussen leerlingen, schoolteam en ouders te versterken. Het schoolteam werkt vanuit centrale waarden op basis van het opvoedingsproject en de visie op geïntegreerde leerlingenbegeleiding. Hieronder lees je wat dit kan inhouden.
In een verbindend schoolklimaat is groepsvorming essentieel. Een goed functionerende klasgroep ontstaat echter niet vanzelf. De eerste weken van het schooljaar – vaak aangeduid als de Gouden Weken – zijn cruciaal voor het vormen van een veilige en positieve groepsdynamiek. Het model van Bruce Tuckman (1965) biedt hierbij een waardevol kader. Hij beschreef vijf fasen van groepsvorming: Forming, Storming, Norming, Performing en later Adjourning.
In de Forming-fase maken leerlingen kennis met elkaar en met de leerkracht. Er heerst vaak onzekerheid en beleefdheid. Het is belangrijk dat de leerkracht structuur biedt, routines introduceert en een veilige sfeer creëert.
In de Storming-fase zoeken leerlingen hun plek in de groep, wat kan leiden tot spanningen of conflicten. Hier is het essentieel dat de leerkracht actief begeleidt en grenzen stelt.
Tijdens de Norming-fase ontstaan er gezamenlijke normen en waarden. Leerlingen voelen zich meer verbonden en nemen verantwoordelijkheid.
In de Performing-fase functioneert de groep zelfstandig en effectief. De laatste fase, Adjourning, markeert het uiteenvallen van de groep, bijvoorbeeld aan het einde van het schooljaar.
Het concept van de Gouden Weken sluit nauw aan bij de eerste drie fasen van Tuckman. Door in deze periode bewust te investeren in groepsvorming – via kennismakingsactiviteiten, coöperatieve werkvormen en het samen opstellen van klassenregels – wordt de basis gelegd voor een positief leerklimaat. Onderzoek toont aan dat dit niet alleen het sociaal-emotioneel welzijn van leerlingen bevordert, maar ook hun leerprestaties positief beïnvloedt.
Het Tuckman-model helpt leerkrachten om doelgericht te werken aan groepsontwikkeling. Door inzicht te krijgen in de groepsfase waarin een klas zich bevindt, kunnen zij hun aanpak hierop afstemmen en zo bijdragen aan een veilige, hechte en effectieve leeromgeving.
Om problemen te voorkomen, is het belangrijk om tijdens de forming-fase direct afspraken te maken en de norming-fase te integreren. Dit voorkomt dat informele leiders negatief invloed uitoefenen. Het is cruciaal om rekening te houden met de leeftijd van de leerlingen bij het vormgeven van deze processen.
Bron: Tuckman, B. W. (1965). Developmental sequence in small groups. Psychological Bulletin, 63(6), 384–399.
Verbindend gezag draait om het stellen van grenzen op een kalme, vastberaden manier, gebaseerd op verbinding in plaats van macht. Het is belangrijk om eerst een relatie op te bouwen voordat je corrigeert. Dit gezag is niet afhankelijk van beloningen, maar van een onvoorwaardelijke investering in goede relaties.
In plaats van te proberen leerlingen te dwingen tot gewenst gedrag, ligt de focus op het eigen gedrag van de leraar. Het is cruciaal om je eigen emoties en reacties te begrijpen en escalatiepatronen te herkennen. Vermijd de rol van politieagent of te veel begrip tonen, wat kan leiden tot machtsstrijd of impasse.
Drie tips:
Focus op manieren om kalm te blijven en herinner jezelf eraan dat het niet gaat om winnen, maar om volhouden. Dit helpt je om effectiever te reageren in uitdagende situaties.
Wacht tot iedereen is afgekoeld en bepaal dan welke stappen nodig zijn. Geef een duidelijke boodschap, zoals: "Dat vind ik niet acceptabel, ik denk erover na en kom erop terug."
Overweeg een crisisteam op school, bestaande uit medewerkers die niet voor de groep staan, zoals de directeur of zorgcoördinator of leerlingenbegeleiders. Hun aanwezigheid kan rust en kracht bieden, zelfs als ze niet vaak ingrijpen.
Verbindend gezag is een gedeelde verantwoordelijkheid van het hele schoolteam. Samen met collega's en leerlingen maak je afspraken over leren, leven en ondersteuning bij moeilijk gedrag, en integreer je deze in het schoolbeleid. Openheid en samenwerking met ouders zijn daarbij essentieel.
Je werkt dag in dag uit aan de vorming van leerlingen tot personen. Het curriculum brengt persoonsgebonden en cultuurgebonden dimensies van vorming samen. De doelen van en de inhoud van het fundament verbindend schoolklimaat en het curriculum vullen elkaar aan. Zeker wanneer het gaat over zorgzaam omgaan met elkaar, het omgaan met pesten, het oplossingsgericht en constructief omgaan met conflicten …
