Hoe stem je de taalontwikkeling Nederlands in het team af?
Taalbeleid is een structurele en strategische poging van een schoolteam om de onderwijspraktijk aan te passen aan de taalleerbehoeften van de leerlingen met het oog op het bevorderen van hun algehele ontwikkeling en het verbeteren van hun onderwijsresultaten. (Van den Branden, 2010)
Talenbeleid voeren is een complex proces dat vertrekt vanuit het geloof in groeikansen van lerenden en leraren. Het doel van het voeren van een talenbeleid zijn persoonlijke groei, schoolsucces en maatschappelijk functioneren voor alle lerenden.
Talenbeleid wordt aangedreven door verschillende inhouden, zoals taalonderwijs, omgaan met meertaligheid, vreemde talen talensensibilisering, taalinitiatie, Nederlands als onderwijstaal, taalgericht onderwijs, taal in de interne en externe communicatie.
Meer info over talenbeleid vind je op de niveau-overschrijdende themapagina Talenbeleid.
Een talig speelplaatsbeleid is een voorbeeld van hoe een talig onderwijsarrangement op schoolniveau vorm kan krijgen en dus van een talenbeleid.
Er is veel aandacht voor het leesbeleid op scholen. We vinden het heel belangrijk dat scholen evidence-informed aan de slag gaan rond begrijpend lezen. Recent werden interessante rapporten uitgebracht door verschillende organisaties:
Aangezien werken aan begrijpend lezen een complex gegeven is, kan dat niet enkel de taak zijn voor een individuele leraar en zijn klas (maar ook daarvoor vind je hier houvast). Als je écht de ambitie hebt om het begrijpend leesniveau van leerlingen op te tillen naar een niveau dat leerlingen in staat stelt om goed te functioneren op school en in de maatschappij, is een gezamenlijke aandacht voor begrijpend lezen aan de orde. Met andere woorden: tijd voor een leesbeleid.
Functionaliteit, interactie, transfer, strategie-instructie en leesmotivatie zijn belangrijke sleutels voor begrijpend lezen. Leesmotivatie is bij uitstek een belangrijk aspect van een krachtig leesbeleid. Voor deze pijler werken wij nauw samen met Iedereen Leest.
In het artikel 'leesbeleid voeren op jouw school' lees je meer informatie over hoe je recente wetenschappelijke inzichten over begrijpend lezen kunt omzetten in een schooleigen leesbeleid. In het document 'leesbeleid in onze organisatie' vind je de acties en de engagementen die Katholiek Onderwijs Vlaanderen opneemt in verband met begrijpend lezen.
De website Rijke Teksten | Taalunie bevat niet verarmde, inspirerende teksten, met rijke taal: zowel zakelijke teksten als fictie, geordend op thema, leeftijd (6 tot 18 jaar), genre, teksttype om zowel de lessen Nederlands als andere lessen mee te verrijken. Er wordt stilgestaan bij wat rijke teksten zijn, dat je best een grote variatie aanreikt en waarom rijke teksten zo belangrijk zijn. De website wordt nog steeds aangevuld.
Katholiek Onderwijs Vlaanderen streeft ernaar dat alle leerlingen in een veeltalige maatschappij meertalig kunnen functioneren. Sommige leerlingen krijgen al een stevige meertalige bagage mee van thuis, andere maken vooral op school kennis met vreemde talen. Alle voorkennis van leerlingen kan worden ingezet om hun meertaligheid uit te breiden.
Individuen worden meertalig genoemd als ze de competentie hebben om meer dan één taal te begrijpen en produceren (dat kan op verschillende niveaus, dus niet alle talen hoeven even sterk verworven te zijn), of als zij van meer talen geregeld gebruikmaken. (Van den Branden, 2010)
Het basisonderwijs heeft een belangrijke rol in de realisatie van het levenslang leren van talen. Op jonge leeftijd ontwikkelen kinderen gemakkelijk een positieve attitude ten opzichte van andere talen en andere culturen, een attitude die ook de basis vormt voor het leren van talen op latere leeftijd.
Het leerplan Zin in leren! Zin in leven! ondersteunt leraren om leerlingen tot meertalige burgers te laten opgroeien en in een veeltalige maatschappij te leren functioneren. Dat maken we duidelijk in het ordeningskader door:
Meer informatie over taalonderwijs Frans en taalinitiatie vind je op de themapagina 'taalonderwijs Frans'.
Anderstalige nieuwkomers starten in ons basisonderwijs met een aantal grote uitdagingen. Naast de ontwikkeling van hun thuistaal staan ze nu aan het begin van hun taalontwikkeling in het Nederlands. Een plek op onze school en in de maatschappij vormen een tweede doelstelling in het begeleiden van anderstalige nieuwkomers.
Het spreekt voor zich dat het vormgeven van een krachtige leeromgeving het uitgangspunt blijft. Via dit interactief schema ontdek je hoe je, heel specifiek voor de anderstalige nieuwkomer, kunt ondersteunen en differentiëren.
In het praktijkvoorbeeld Informatie opzoeken lees je hoe je dat kunt doen voor begrijpend lezen.
Hieronder vind je meer info bij twee publicaties die je regelmatig terugvindt in het interactieve schema: de brochure Zin in leren! Zin in leven! met anderstalige nieuwkomers (ZILL met AN) en de alternatieve leerlijnen voor anderstalige nieuwkomers:
De komst van een anderstalige nieuwkomer in je klas is een boeiende maar uitdagende gebeurtenis. Om je te helpen een traject op maat voor de nieuwkomer uit te stippelen én intussen de rest van je klas niet uit het oog te verliezen, ontwikkelden we de bundel Zin in leren! Zin in leven! met anderstalige nieuwkomers: een concrete tool om bij de hand te nemen bij de voorbereiding van je arrangementen, om in de buurt te hebben tijdens de uitvoering ervan of om je te helpen bij de reflectie over je aanpak.
Je kunt Zill met AN downloaden als pdf of online aankopen.
Binnen het ontwikkelveld taalontwikkeling vind je alternatieve leerlijnen voor anderstalige nieuwkomers. Dat zijn leerlijnen die je kunt inzetten voor anderstalige leerlingen die net aankomen in je school, voor leerlingen in een klas voor anderstalige nieuwkomers of voor gewezen anderstalige nieuwkomers. Natuurlijk is het de bedoeling dat je, zodra het kan, overschakelt naar de ontwikkelstappen in de gewone leerlijnen. Sommige leerlingen zullen zelfs vanaf hun start in het Nederlandstalig onderwijs voor een aantal leerlijnen onmiddellijk de gewone leerlijnen van de rest van de klas kunnen volgen.
Een voorbeeld van een dergelijke leerlijn vind je bij 'een mondelinge boodschap overbrengen'. Je klikt daarvoor op 'toon AN-leerlijn'.
Leerlingen verschillen in taalvaardigheid. Bij sommige leerlingen wordt dat verschil ten dele verklaard door de anders- of meertaligheid . Differentiatie speelt nergens zo veel als in taalonderwijs.
Voor bepaalde cursorische onderdelen in de taalontwikkeling kan een meerlagige ondersteuningsaanpak nuttig zijn: bijvoorbeeld voor vlot lezen, begrijpend lezen en spelling.
Veel leermiddelen dragen een achterliggende visie en aanpak uit en zijn dus een onderwijsarrangement op zichzelf. Denk maar aan leraren die via allerlei fora recepten en materialen met elkaar delen, of aan de beschikbare materialen op de educatieve markt. Sommige leermiddelen zijn zo ontworpen dat ze meerdere onderwijsarrangementen suggereren en dat de leraar deze vooraf bedachte onderwijsarrangementen vormgeeft op een manier die past bij zijn specifieke leerlingen en context. Dit is typisch het geval met een methode. De generieke doelen en/of de ontwikkelstappen die in de focus staan, zijn door de makers van dergelijke leermiddelen (gedeeltelijk) vastgelegd.
Leermiddelen kunnen in het kader van Zin in leren! Zin in leven! nooit een doel op zich vormen. Leermiddelen in de vorm van methodes kun je wel inzetten als hulpmiddel, als je de uitgangspunten van het leerplan (onder andere ruimte geven aan inbreng van leerlingen, ervaringskansen inschatten …) tenminste bewaakt.
