Oprichting, samenstelling, verkiezingen en mandaten.
Er is geen verplichting om een leerlingenraad te hebben. Tenzij ten minste 10% van de leerlingen van de leeftijdsgroep elf- tot dertienjarigen erom vraagt. In scholen met minder dan 30 leerlingen van de leeftijdsgroep elf- tot dertienjarigen moeten er minstens drie leerlingen om de oprichting vragen. Dan is het schoolbestuur verplicht om een leerlingenraad op te richten.
Scholen secundair onderwijs zijn verplicht een leerlingenraad op te richten. Een uitzondering hierop is enkel mogelijk wanneer in het schoolreglement de betrokkenheid van leerlingen bij het schoolbeleid volgens een alternatieve vorm is verzekerd én als niet minstens 10% van de leerlingen (met een minimum van drie leerlingen) vragen om de oprichting van een leerlingenraad in de zin van het participatiedecreet.
Onder leerlingen wordt begrepen: alle regelmatige leerlingen die in aanmerking komen voor subsidiëring. Het huishoudelijk reglement bepaalt de samenstelling van de leerlingenraad. Voor het basisonderwijs zijn wij vanuit een participatieve schoolcultuur en een verbindend schoolklimaat voorstander om ook andere leerlingen dan de elf- tot dertienjarigen op te nemen in de leerlingenraad. De vraag tot oprichting kan alleen komen van elf- tot dertienjarigen.
Deelnemen aan verkiezingen houdt veel leerlingen tegen om zich kandidaat te stellen voor de leerlingen- of schoolraad. Het participatiedecreet verplicht echter niet om verkiezingen te houden (enkel met uitzondering van de eerste samenstelling). Het lijkt daarom aangewezen om voor de leerlingenraad geen maximum aantal mandaten vast te leggen, wat verkiezingen overbodig maakt. Wanneer de leerlingenraad daarop leden afvaardigt naar de leerlingengeleding van de schoolraad, zijn ook voor de schoolraad geen verkiezingen nodig.
De leerlingenraad kan er daarnaast ook voor kiezen om jaarlijks de kans te bieden om zich bij de raad aan te sluiten. Mandaten van vier jaar vragen immers een groot engagement. Aansluitend hierbij kan ook de afvaardiging naar de schoolraad jaarlijks beslist worden.
Uiteraard staat het leerlingen- en schoolraden vrij om in het huishoudelijk reglement andere keuzes te maken. Hieronder geven we enkele alternatieven:
De schoolraad, het schoolbestuur en de leerlingen bekijken samen wanneer de leerlingenraad best wordt opgericht. Het schoolbestuur staat samen met de schoolraad in voor de samenstelling van de leerlingenraad. Bij de oprichting moet dit gebeuren via verkiezingen waarbij alle leerlingen zich verkiesbaar kunnen stellen en stemgerechtigd zijn.
Er wordt eerst een kiesreglement uitgewerkt voor er verkiezingen worden georganiseerd. Het schoolbestuur stelt dit op samen met de schoolraad. Het model kiesreglement van Katholiek Onderwijs Vlaanderen kan je downloaden via onderstaande link.
Het aantal mandaten is decretaal niet vastgelegd. Omdat het schoolbestuur verantwoordelijk is voor de verkiezingen, beslissen de leden van het bestuur bij de oprichting van de leerlingenraad hoeveel mandaten er zijn. Uiteraard doen zij dit in overleg met de schoolraad en met de bestaande, schooleigen inspraakorganen. Het aantal mandaten legt het schoolbestuur vooraf vast in het kiesreglement.
Als het aantal toe te wijzen mandaten groter of gelijk is aan het aantal kandidaten wordt de verkiezingsprocedure beëindigd. In dat geval zijn alle op de kandidatenlijst vermelde kandidaten van rechtswege verkozen. Als het aantal mandaten voldoende hoog is, zullen er m.a.w. geen verkiezingen nodig zijn.
De leerlingenraad wordt om de vier jaar opnieuw samengesteld. De termijn van vier jaar moet je in de eerste plaats begrijpen als een moment om de samenstelling van alle raden te herbekijken. Hou er rekening mee bij de oprichting van een leerlingenraad dat de vertegenwoordiging van de leerlingen in de schoolraad niet kan wijzigen tot het einde van het mandaat van de schoolraad.
Dit betekent niet dat de samenstelling vier jaar lang dezelfde is. Leerlingen kunnen vrijwillig de leerlingen raad verlaten of beëindigen automatisch hun mandaat van zodra zij de school verlaten. Het huishoudelijk reglement regelt de wijze waarop nieuwe leden tijdens de mandaatsperiode kunenn toetreden tot de raad.
Schoolbesturen kunnen niet één leerlingenraad oprichten voor verschillende scholen. Ook al liggen deze scholen in dezelfde gemeente of dichtbij elkaar. Er wordt dus per school leerlingenraad opgericht. Schoolbesturen, die dat wensen, kunnen zelfs een leerlingenraad voor elke vestigingsplaats van eenzelfde school oprichten.
Toch zijn scholen vragende partij om één leerlingenraad op te richten omdat zij zich profileren als één geheel, nauw samenwerken en op dezelfde campus zijn gelegen. Het schoolbestuur kan er in dat geval voor kiezen om afzonderlijke samengestelde leerlingenraden, bv. één voor de middenschool en twee voor de bovenbouwscholen, gezamenlijk te laten vergaderen. Dat strookt met het participatiedecreet en komt in de feiten neer op één grote leerlingenraad. Afspraken hierover worden best genomen in de respectievelijke huishoudelijke reglementen.
Elke vier jaar wordt de leerlingenraad opnieuw samengesteld. De leerlingenraad bepaalt zelf op welke wijze deze hersamenstelling gebeurt. Behalve bij oprichting zijn verkiezingen niet verplicht. De leerlingenraad zal alle leerlingen op de hoogte brengen en hen de kans geven om zich kandidaat te stellen. De leerlingenraad staat zelf in voor de organisatie van de hersamenstelling. Schoolbestuur en directie zullen op vraag ondersteuning bieden. Als de bestaande leerlingenraad geen beslissing neemt over de nieuwe samenstelling, staat het schoolbestuur samen met de schoolraad in voor de samenstelling van de leerlingenraad via verkiezingen.
