Diversiteit en identiteit zijn twee zijden van dezelfde munt. Je kunt het niet hebben over diversiteit zonder ook je identiteit te benoemen. Je identiteit is persoonlijk en sociaal, maar ook gelaagd en dynamisch.

Je persoonlijke identiteit wordt gedefinieerd door je leeftijd, je opleiding, je gezondheid, je levensbeschouwing, over gender, over je persoonlijke interesses enzovoort.

Je behoort echter ook tot een groep of tot een reeks van groepen die erg verschillend kunnen zijn: hij kan gebaseerd zijn op je gezin of op je werk, maar ook op je hobby’s of interesses, op je beperking, op je nationaliteit, cultuur of religie. Dit geeft je een betekenisvolle plaats in de wereld. We spinnen zo als het ware een evenwichtig web van groepen waaraan we loyaal zijn: we vertrouwen erin, ze kunnen op ons rekenen en wij op hen. Met dat web ondersteunen we onze loyaliteit aan de samenleving. Dat heet integratie en geïntegreerd zijn (Brandsma, 2006).

Je persoonlijke en sociale identiteit ontwikkelen zich voortdurend. Zij zijn dynamisch. Bovendien zijn zij ook gelaagd. Je bent niet alleen maar leraar, je bent ook voetballer of muzikant, je hebt gevoel voor humor, je hebt een bijzondere aanleg voor wiskunde of taal … De ontwikkeling van de persoonlijke en de sociale identiteit voltrekt zich bij jongeren evenzeer als bij volwassenen, soms gestaag, soms met horten en stoten. Jongeren vragen zich - net als ouderen - af wie ze zijn, wie ze willen zijn ook. Hoe anders zijn ze, anders dan hun ouders, hun leraar, hun vrienden? Hoe zien die anderen hen? Als leraar begeleid en ondersteun je die ontwikkeling. Dat heet opvoeding.

Als je het zo bekijkt, is ieder van ons een kruispunt van deelidentiteiten en ervaringen. Dat kruispunt is de vertaling van onze rijke persoonlijkheid en het is voortdurend in beweging omdat we dynamisch zijn.

Wij verschillen allemaal van elkaar. Diversiteit zien wij daarom in de breedste betekenis van het woord. Dat betekent dat we oog hebben voor evidente en minder evidente verschillen, voor zichtbare en onzichtbare, voor bewuste en onbewuste.

Onderzoek naar de ontwikkeling van identiteit onderscheidt 14 assen van identiteitsvorming (Lutz, 2002). Elk van ons bevindt zich op een ander kruispunt van variabelen. Dat zorgt voor die brede diversiteit. Het besef daarvan stelt je in staat in te spelen op de verschillen tussen leerlingen.

Met verschil omgaan mag dan wel de essentie zijn van de katholieke dialoogschool, het is ook een hele uitdaging. Mensen reageren immers op verschil vanuit hun eigen kennis en ervaring, met andere woorden vanuit hun persoonlijk referentiekader. Je hebt dus een persoonlijk beeld van een persoon of van een groep. Dat is heel menselijk: wat anders is, proberen we te begrijpen door het te kaderen. We toetsen het met andere woorden aan de kaders die wij kennen. We maken vakjes en stoppen daar mensen in. Wat te veel afwijkt van ons eigen vakje, boezemt ons vaak angst in en in extreme gevallen ervaren we verschil zelfs als een aantasting van onze veiligheid.

Sommige combinaties van variabelen maken sommige jongeren meer kwetsbaar dan andere, of bieden hun meer of minder kansen. Gender, seksuele voorkeur, huidskleur, etniciteit, religie, sociale-economische status, cultuur, beperking of talent … zijn een enkele voorbeelden van assen die bepalen in welke mate we kansen krijgen in de maatschappij of waarin we met hindernissen geconfronteerd worden.

En ons referentiekader, met vaak impliciete en onbewuste beelden over jongeren, stuurt onze gedragingen en verwachtingen. Zo werpen wij ongewild barrières op die verhinderen dat elke jongere zijn/haar potentieel ten volle kan benutten en/of ontwikkelen en kunnen wij negatief inwerken op het zelfbeeld, de motivatie, de interesse en de uiteindelijke prestaties van jongeren. Wanneer verschillende aspecten op elkaar inspelen dan verhogen ze of verminderen ze de kansen exponentieel. Er ontstaat ongelijkheid, ongelijke kansen, vooroordelen, uitsluiting en racisme.

Daarom is het zo belangrijk dat je verder kijkt dan je eigen kader. Jouw professionele instelling zorgt ervoor dat je je leerlingen beoordeelt op competenties en kwaliteiten, niet op tekorten en achterstanden. Net daarin maak je als leraar voor je leerling het verschil.

De identiteit van de school of institutionele identiteit, de professionele identiteit van de leden van een schoolteam en hun persoonlijke identiteit zijn met elkaar verbonden en voeden elkaar. De identiteitsdriehoek van Wim Kuiper maakt duidelijk hoe de dynamiek van identiteitsontwikkeling doorwerkt in een katholieke dialoogschool. De drie hoeken van de driehoek staan in een wederkerige verhouding tot. In een katholieke dialoogschool wordt je uitgenodigd om in dialoog te gaan over de kansen, uitdagingen en verantwoordelijkheden.