Elke maand geven we je een kijkje in de boeken die we in onze rugzak meedragen. Deze keer duiken we, wat vakdidactiek betreft, in Is het voor een cijfer?. En voor de ontspanning stellen we je graag Grand Hotel Europa voor.
Waarom leren leerlingen eigenlijk? Vraag het in een klas, en je krijgt vaak hetzelfde antwoord: “Omdat het moet … voor een cijfer.”
In Is het voor een cijfer? prikt J. Visser door deze vanzelfsprekendheid heen en houdt hij een spiegel voor aan leraren, ouders en leerlingen. Hij stelt een confronterende vraag: wat als cijfers meer kapotmaken dan ze opleveren?
Cijfers zijn ooit bedacht als een handig middel om te meten wat leerlingen weten en kunnen. Maar in de loop der tijd is dat middel uitgegroeid tot het ultieme doel. Leerlingen leren niet meer om te begrijpen, maar om punten te scoren. Ze weten, zweten en vergeten. En dat is precies het probleem dat Visser blootlegt: onderwijs is verworden tot een systeem waarin prestaties belangrijker zijn dan groei en waarin motivatie van buitenaf komt in plaats van van binnenuit.
In de eerste hoofdstukken toont Visser aan dat cijfers slechts een schijnmotivatie bieden. Ze geven leerlingen een tijdelijke prikkel om te presteren, maar tasten op de lange termijn hun intrinsieke motivatie aan. Wanneer er geen beloning in de vorm van een cijfer in het vooruitzicht staat, verdwijnt de drang om te leren. Een leerling die leert voor een cijfer, leert niet om te begrijpen, maar om goedgekeurd te worden. Dat leidt tot een oppervlakkige vorm van kennis, waarbij het “goede antwoord” belangrijker wordt dan het eigen denken. Een treffend voorbeeld is de leerling die een lovende recensie schrijft over een boek dat ze verschrikkelijk vond – gewoon omdat ze denkt dat de leraar dat wil horen.
Visser haalt de onderwijskundige Dominique Sluijsmans aan: “Cijfers symboliseren dat leraren niet de coach, maar de scheidsrechter van hun leerlingen zijn.”
Op die manier worden de drie basisbehoeften voor echte motivatie, namelijk autonomie, competentie en verbondenheid, vervangen door controle, competitie en verwaarlozing. Cijfers leiden tot stress, prestatiedruk en oppervlakkig leren.
Met herkenbare voorbeelden uit de klas en scherpe observaties over prestatiedruk, stress en competitie, nodigt Visser de lezer uit om na te denken over wat onderwijs écht zou moeten zijn. Niet een wedstrijd om punten, maar een leerproces waarin nieuwsgierigheid, groei en persoonlijke aandacht centraal staan. Leraren zouden niet alleen cijfers moeten uitdelen, maar vooral het verhaal achter die cijfers bespreken.
Is het voor een cijfer? is een inspirerend pleidooi voor scholen waar feedback belangrijker is dan cijfers en waar leraren weer coaches mogen zijn in plaats van scheidsrechters. Een klein boekje in zakformaat, maar gevuld met grote, prikkelende vragen, die je doen stilstaan bij de essentie van evaluatie en punten geven.
De roman volgt de schrijver Ilja Leonard Pfeijffer zelf, die na een misgelopen liefdesrelatie met Clio zijn toevlucht zoekt in het verouderde, chique Grand Hotel Europa. Vanuit dat hotel, symbool van een Europa dat leeft van zijn verleden – prachtig, maar verouderd en overspoeld door toeristen, blikt hij terug op hun liefde en hun gezamenlijke reizen door Europa. Pfeijffer verweeft persoonlijke herinneringen met scherpe observaties over grote thema’s zoals massatoerisme, nostalgie, identiteit, migratie en de toekomst van het continent. Het boek is tegelijk een liefdesverhaal, een cultuurkritische beschouwing en een ironische reflectie op de Europese ziel.
Pfeijffer schrijft in een weelderige, barokke stijl vol ritme, met ironische flair en intellectuele bravoure, waardoor de tekst zowel intellectueel uitdagend als speels en levendig is. Wie van taal houdt zal zijn hart kunnen ophalen aan zijn zwierig elegante schrijfstijl.
Europa is oud en moe, maar zij weet zich te kleden. Zij heeft een verleden dat haar siert als een avondjurk die ooit van zijde was, maar die nu dun is geworden op de naden. Zij draagt haar verval met gratie.
