Taalinitiatie is een aan formeel talenonderwijs voorafgaand aanbod van ‘talige activiteiten’. Taalinitiatie wil jonge leerlingen op een speelse wijze initiëren in één vreemde taal (Frans, Engels of Duits) die ze later formeel zullen leren. Bij taalinitiatie gaat het om het verkennen van de vreemde taal op muzische wijze. Je maakt kinderen nieuwsgierig naar de andere taalomgeving en de andere taal van leeftijdsgenoten. De leerling stapt in een andere taal om er kennis mee te maken, om te leren hoe andere mensen gelijkaardige dingen bezingen, tonen, vertellen, uitdrukken met tekeningen of gebaren … Door middel van liedjes, verhaaltjes, spelletjes verwerven de kinderen onbewust taal. Ze leren de vreemde taal niet expliciet, ze doen iets en daarbij gebruiken ze de taal. De vreemde taal is dus geen doel op zich, maar een communicatiemiddel. Ze leren de taal spelenderwijs en vanuit emotionele betrokkenheid, al doende, in allerlei betekenisvolle situaties en activiteiten waarbij al hun zintuigen zoveel mogelijk betrokken zijn.
Taalinitiatie sluit dus aan bij de manier waarop jonge kinderen taal verwerven: intuitief en speels.

De Raad van de Europese Unie stimuleert meertaligheid. Naast de moedertaal zou elke Europe burger nog twee andere talen moeten beheersen. Ze beveelt daarbij aan om met het vreemde taalonderwijs reeds op jonge leeftijd te starten.
Kennismaken met een vreemde taal is kennismaken met een andere cultuur. De openheid van jonge kinderen zorgt voor een positieve houding ten opzichte van andere culturen en andere talen. Het stimuleert het verlangen om (talen) te leren.
Jonge kinderen zijn ook heel klankgevoelig. Ze kunnen dus makkelijk nieuwe, onbekende klanken – klanken die niet in de moedertaal voorkomen – herkennen en reproduceren. Hierdoor wordt het leren van een vreemde taal op latere leeftijd makkelijker, zelfs wanneer dit een andere taal is dan de taal die tijdens de taalinitiatie werd aangeboden. Deze klankgevoeligheid vermindert bij het ouder worden.

Taalinitiatie kan aangeboden worden vanaf de kleuterschool. Wil je voor je leerlingen een optimaal en duurzaam resultaat? Dan is een ononderbroken doorgaande lijn tot aan het formeel aanbod van de vreemde taal aangewezen.

Taalinitiatie heeft niet als doel dat de leerlingen zoveel mogelijk woorden verwerven. Een te sterke en eenzijdige focus op woordenschatverwerking werkt demotiverend en heeft weinig tot geen duurzaam effect. Hiervoor zijn er immers te weinig contactmomenten mogelijk. Het doel van taalinitiatie is wel dat de leerlingen een nieuwe klank- en taalervaring opdoen.
 
Je kan per schooljaar een vijftal thema’s (kleuren, dieren, …) aan bod laten komen, die elk jaar concentrisch uitgebouwd worden. Voor elk thema kan je vertrekken van een liedje, een prentenboek of een gedicht, waar je enkele woorden uithaalt om deze gedurende de komende 5, 6 weken in de focus te zetten aan de hand van verschillende spelvormen of (knutsel)activiteiten. Je herhaalt daarbij de reeds geziene woorden die in dat thema de vorige jaren aan bod kwamen. Zo bouw je het thema concentrisch uit en heb je een leerlijn in je aanbod.

Je plant een 2 à 3-tal activiteiten van een 5 à 10 minuten per week. Start en eindig met een ritueel, zodat het voor de leerlingen duidelijk is dat er een andere taal wordt gesproken.
Tijdens de activiteiten voorzie je als leerkracht een rijk taalaanbod. De activiteit gebeurt dus in het Frans. Gebruik eenvoudige en begrijpbare taal. De lijst met klasinstructies kan hierbij helpen. Je kan veel verduidelijken door een sprekende mimiek, gebaren, lichaamstaal en gebruik van concreet materiaal. Kinderen zullen imiteren en intuitief veel begrijpen, ook al verstaan ze niet elk woord van de instructie. De kracht zit hem in de korte en gevarieerde herhaling.

De leerlingen zelf hoeven nog niet te spreken. Je stimuleert de leerlingen om non-verbaal mee te doen door bv. elementen uit het verhaal aan te wijzen, door mee te bewegen met een lied, door de gebaren van een (vinger)versje mee uit te beelden. Wie wil en durft, mag natuurlijk de taal gebruiken, maar dit hoeft niet. Het is belangrijk om hier het tempo van de leerling te volgen.

Voor taalinitiatie zijn er geen eindtermen. Via taalinitiatie stimuleer je de ontwikkeling van kinderen over de verschillende ontwikkelvelden heen. Naast de uitgelezen kansen om te werken aan de ontwikkeling van talige grondhouding en muzische grondhouding biedt taalinitiatie tal van mogelijkheden om de persoonsgebonden en cultuurgebonden ontwikkelvelden en hun onderliggende thema’s regelmatig in de focus te plaatsen.

Deze didactische lijn kan jou ondersteunen bij de aanpak van taalinitiatie op school. De didactische lijn is opgebouwd vanuit de volgende belangrijke componenten: de talige en muzische grondhouding (overkoepelend), de zintuiglijke component en de talige component. Ongeacht op welke leeftijd de leerlingen starten met taalinitiatie kunnen deze stappen richting geven voor een doordachte een opbouwende aanpak van taalinitiatie binnen je school.

Europese Unie (z.d.). Over het meertaligheidsbeleid. Geraadpleegd op 6 januari 2025 via https://education.ec.europa.eu/nl/focus-topics/improving-quality/multilingualism/about-multilingualism-policy
 
Goethals, M., Van Oosthuyze, S., Verhelst, M.(2006). Een wereld vol talen. Vreemde taleninitiatie in het kleuter- en lager onderwijs, Informatiebrochure, Leuven: Centrum voor Taal en Onderwijs.
 
Onderwijs en vorming. (2024). Onderwijsaanbod vreemde talen in het gewoon basisonderwijs. Geraadpleegd op 6 januari 2025 via https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=15073
 
Raad van de Europese Unie (2019). Aanbevelingen van de raad van 22 mei 2019 inzake een alomvattende benadering van het onderwijzen en leren van talen. Geraadpleegd op 6 januari 2025 via https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX:32019H0605(02)&qid=1713165345400