Artikel:

Verhelst, D., Vanhoof, J., Boeve-de Pauw, J. & Van Petegem, P.  (2020). Building a conceptual framework for an ESD-effective school organization, The Journal of Environmental Education, 51(6), 400-415. DOI: 10.1080/00958964.2020.1797615

Website:

Verhelst, D. (2020, 6 oktober). 8 kenmerken van effectief schoolbeleid voor educatie voor duurzame ontwikkeling. Edubron blogt. http://www.edubronblogt.be/uncategorized/edo_effectieveschool/

Deze 8 kenmerken bieden een kader om als school een effectief EDO-beleid te voeren:

1. Duurzaam leiderschap: zowel directie als leraren nemen leiderschap op. Dit leidt tot initiatieven en projecten die een langdurig en blijvend karakter hebben en bijdragen tot een langetermijnstrategie over EDO.
2. Middelen van de school: tijd, professionele structureren en fysieke structuren
   • Tijd: leraren krijgen tijd om te leren en werken rond EDO.
   • Professionele structureren: leraren en hun talenten worden effectief ingezet.
   • Fysieke structuren: de lesmaterialen, speelplaats, het gebouw, … worden passend ingezet en verder ontwikkeld.
3. Pluralistische communicatie: er is ruimte voor verschillende meningen en standpunten, men reflecteert kritisch op zowel andere als eigen standpunten.
4. Ondersteunende relaties: leraren staan er niet alleen voor en ondersteunen elkaar in het uitwerken van EDO in de klas en op school. Het team werkt samen. Maar ook met andere partners (ouders, organisaties, …) wordt samengewerkt.
5. Collectieve effectiviteit: iedereen gelooft in de capaciteiten van de school om werk te maken van EDO. Men is ervan overtuigd dat leerlingen in staat zijn om te leren over duurzame ontwikkeling en dat de school dat leren kan beïnvloeden.
6. Aanpasbaarheid: het team heeft oog voor nieuwe informatie en opportuniteiten en gaat hier doelbewust op in indien ze in lijn liggen met de visie.
7. Democratische besluitvorming: beslissingen zijn democratisch en breed gedragen. Men wordt actief betrokken in de beslissing en kan zijn mening geven, wat weerstand achteraf vermindert.
8. Gedeelde visie: het team heeft een gedeeld idee rond de vragen ‘Wat is EDO?’ en ‘Waarom doen het?’. Dit vergemakkelijkt het om concreet werk te maken van EDO.

Deze 8 kenmerken zijn het resultaat van een onderzoek dat kadert binnen het VALIES-project van onderzoeksgroep Edubron. VALIES is een samenwerking tussen Universiteit Antwerpen, Katholieke Universiteit Leuven, Artevelde Hogeschool, Provinciaal Onderwijs Vlaanderen en Katholiek Onderwijs Vlaanderen.

Figuur 1: 8 kenmerken van de EDO-effectieve school

De 8 kenmerken van een EDO-effectieve school kunnen ingezet worden in basis- en secundaire scholen die de ambitie hebben om te werken rond EDO. Educatie voor Duurzame Ontwikkeling wordt erg ruim ingevuld. Onder andere de brede invulling van de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen illustreert dit.

Voor je als het team aan de slag gaat met dit kader is het belangrijk dat alle teamleden voeling hebben met de kenmerken. Elk teamlid moet het belang inzien van elk kenmerk. Je moet er als trekker van EDO rekening mee houden dat het voor leraren - in de veelheid van verwachtingen en taken die zij op zich nemen - niet altijd voldoende overtuigend is om vanuit onderzoek aan te geven dat iets belangrijk is. Het onvoldoende koppelen van dit theoretisch kader aan de praktijk, is dan ook een valkuil. Om dit te vermijden kan een (interne of externe) begeleider de volgende stappen doorlopen:

1. Je licht de 8 kenmerken uitgebreid toe en illustreert ze aan de hand van voorbeelden.
2. Het team formuleert zelf een antwoord op de vraag waarom een kenmerk van belang is voor hun EDO-werking.
3. Het team rangschikt - op basis van hun antwoorden op de waaromvraag - de 8 kenmerken van ‘erg belangrijk voor onze school’ tot ‘minder belangrijk voor onze school’.
4. Het team verzamelt concrete, actuele voorbeelden.
5. Het team plant op basis van stap 3 en 4 concrete acties.

De 8 kenmerken van een EDO-effectieve school kunnen een leidraad zijn om samen in gesprek te gaan over wat al sterk en wat nog minder sterk uitgewerkt is. Door het verzamelen van concrete, actuele voorbeelden bij elk van de kenmerken, krijgt je als team een overzicht van de huidige situatie. Op basis hiervan kan je samen doelgerichte keuzes maken om één of enkele kenmerken van een EDO-effectieve school met prioriteit uit te werken.

Voor meer informatie over de 8 kenmerken van een EDO-effectieve school, kan je Els De Smet contacteren. Als één van de medewerkers van het VALIES-project en pedagogisch begeleider van Katholiek Onderwijs Vlaanderen is zij uitstekend geplaatst om je verder op weg te helpen:

• Els De Smet, els.desmet@katholiekonderwijs.vlaanderen

Dries Verhelst was onderzoeker bij de onderzoeksgroep Edubron van Universiteit Antwerpen. In het kader van het project VALIES deed hij onderzoek naar de belangrijke kenmerken van het beleid van scholen die effectief werken aan EDO.