In zijn boek Handboek Ouderbetrokkenheid 3.0 pleit Peter De vries voor een nieuwe vorm van partnership dat hij “Ouderbetrokkenheid 3.0” noemt, als alternatief voor de haperende 1.0- en 2.0-communicatie. Het gaat vérder dan elkaar (over en weer) informeren. Bij Ouderbetrokkenheid 3.0 werken ouders en school samen. Zij geven de samenwerking vorm op basis van gelijkwaardigheid, een gezamenlijke verantwoordelijkheid en een verantwoordelijkheid voor elkaar. Dat vraagt om wederzijds vertrouwen vanuit de kernwaarden samen, open, constructief, gelijkwaardig en respectvol. Dat is nodig om samen het leren en de gezonde ontwikkeling van leerlingen te ondersteunen, zowel thuis als op school.
Ouderbetrokkenheid 1.0
Je zendt informatie naar de ouders van je klas of school. Het is een eenzijdige communicatie want jij en de school bepalen en het moment, de vorm, de inhoud en het medium.
Ouderbetrokkenheid 2.0
Je zendt informatie naar de ouders en de ouders kunnen informatie terugsturen, zonder dat er sprake is van samenwerken. Daardoor is er niet altijd sprake van werkelijk contact.
Ouderbetrokkenheid 3.0
Je school/jij en de ouders delen en zoeken naar nieuwe informatie met een doel voor ogen dat voor beiden helder is: de ontwikkeling en het leren van de leerling/het kind. Je bouwt een partnerschap uit met het oog op samenwerking.
Een beleid dat ouderbetrokkenheid richt op ontwikkelen en leren: zes standaarden
Wereldwijd wordt gewerkt met zes standaarden die de Amerikaanse hoogleraar Dr. Joyce Epstein baseert op wetenschappelijk onderzoek. De standaarden zijn bruikbaar om de samenwerking met ouders te ‘meten’. Zij toonde het verband aan tussen ouderbetrokkenheid en de ontwikkeling en de prestaties van de leerling. Met het uitgebreide assessmentinstrument van het Amerikaanse Parent Teacher Association (PTA) kan je school zich inschalen. Bij iedere standaard zijn doelen geformuleerd en indicatoren die de doelen op drie niveaus meten. Je kunt ook het instrument gebruiken dat voor de katholieke dialoogschool ontwikkeld werd.
Standaard 1: Alle gezinnen/ouders/ leerlingen zijn welkom op school
Gezinnen/ouders zijn actief betrokken bij je school en ervaren een verbindend schoolklimaat, een uitnodigende en gezinsvriendelijke omgeving. Het beleid van je school en het curriculum geven weer dat de diversiteit van alle gezinnen en leerlingen wordt gerespecteerd en gewaardeerd. Als katholiek dialoogschool werk je inclusief. De school garandeert de toegankelijkheid ondanks economische, materiele en financiële belemmeringen.
Standaard 2: Effectief communiceren
Ouders en je schoolteam hebben de plicht regelmatig, op basis van gelijkwaardigheid, met elkaar te communiceren over de leerresultaten van leerlingen. Je school zorgt ervoor dat alle ouders op de hoogte zijn van alle belangrijke zaken en gebeurtenissen. Zo ben je voor ouders goed bereikbaar en toegankelijk. Je zet een breed en duidelijk scala aan communicatiemiddelen in. Je weet wat er speelt in de gezinnen en wat hun zorgen zijn. De directeur is bereikbaar. Je school faciliteert onderlinge relaties tussen gezinnen/ouders.
Standaard 3: Ondersteun leerlingenresultaten
Ouders en je schoolteam werken voortdurend samen om het leren en een gezonde ontwikkeling van leerlingen te ondersteunen, zowel thuis als op school. Daartoe stellen jullie elkaar in de gelegenheid de kennis en vaardigheden uit te breiden. Je maakt de schoolresultaten goed zichtbaar met begrijpbare informatie over de voortgang van de leerresultaten op basis van heldere leerdoelen. Daarnaast zijn ouders actieve partner bij het leren van hun kinderen thuis en op school. Je betrekt gezinnen/ouders bij het leren in de klas, ondersteunt hen om thuis het leren te versterken. Je school stimuleert het leren buiten school.
Standaard 4: Opkomen voor ieder kind
Je stimuleert ouders om op te komen voor hun kinderen en voor de kinderen van anderen, zodat alle leerlingen alle kansen krijgen voor optimaal succes. Ouders weten hoe het schoolsysteem werkt. Ze weten wie het schoolbestuur is en bij wie ze terecht kunnen voor informatie. Ze kennen de klachtenprocedure. Je stimuleert en ondersteunt ouders om hun en andere kinderen succesvol te laten zijn. Ouders kunnen de vooruitgang van hun kinderen volgen. Ze kunnen hun kinderen helpen doelen te formuleren en te bereiken (schoolresultaten, opvoeding en loopbaan).
Standaard 5: Gelijkwaardigheid in besluitvorming
Je neemt alle beslissingen die betrekking hebben op leerlingen met de ouders als gelijkwaardige partners. Samen stemmen jullie de aanpak op school en in de gezinssituatie op elkaar af. Jullie ontwikkelen samen het beleid, en in voorkomend geval het Individueel Aangepast curriculum (IAC) en zijn samen verantwoordelijk voor de communicatie. Hiervoor worden alle ouders betrokken bij besluiten die hun kinderen of de school aangaan.. De officiële inspraakorganen functioneren naar behoren en het officiële ouderorgaan vertegenwoordigt de diversiteit die je schoolpubliek kenmerkt.
Standaard 6: School en ouders werken samen met de omgeving
Ouders en school werken samen met vertegenwoordigers uit de omgeving. Doel van deze samenwerking is de ontwikkelingsmogelijkheden van leerlingen te vergroten, hen te laten participeren in de maatschappij en hun verantwoordelijkheid als burger te nemen. Je school neemt als Katholieke dialoogschool haar maatschappelijke rol op voor de ontwikkeling van de gemeenschapszin. Daarom versterk je het schoolnetwerk. De school werkt samen met organisaties uit de omgeving om gezinnen te versterken in het bevorderen van het succes van leerlingen.
Voor leerlingen met specifieke ondersteuningsnoden werkt de school waar nodig samen met het (specifiek) leersteuncentrum.
Je bent een professional. In je contacten met alle ouders is een objectieve en bewuste grondhouding onontbeerlijk. Je bent je steeds bewust van je relatie met ouders en je weet wat de sterkte van die relatie kan beïnvloeden. Die aspecten hebben Samaey en Vettenburg benoemd als zeven dimensies van ouderbetrokkenheid (Samaey & Vettenburg, 2005).
De zeven dimensies zijn een wetenschappelijk onderbouwde bril om naar de school-ouderrelatie te kijken. Je kunt met dat kader de relatie vanuit zeven invalshoeken bekijken: kennisdimensie, rationele dimensie, overtuigingsdimensie, gedragsdimensie, tijdsdimensie, emotionele dimensie en de competentiedimensie.
Met deze Kijkwijzer kun je op basis van vragen met je schoolteam reflecteren over de wijze waarop school en ouders betrokken zijn. De antwoorden vanuit jouw situatie geven je inzicht in de drempels die ouders ervaren. De relatie is wederkerig. De zeven dimensies gebruik je ook om samen met je collega’s de school te onderzoeken. Wat weet je bijvoorbeeld over de achtergrond van de ouders? Op welke manier kijken ze naar onderwijs? Wat zijn hun gevoelens in contacten met de school? Soms word je geconfronteerd met mensen die heel erg hard van jou verschillen. Hoe voel je je daarbij? Hoe voelen je collega’s zich? Hoe komt dat? Met die vragen kun je onder het spreekwoordelijke wateroppervlak (McClelland, 1987) kijken en op zoek gaan naar de behoeften van de ouders én van jezelf en je collega’s.
Ouderbetrokkenheid en ouderparticipatie zijn niet strikt af te bakenen. Ouderparticipatie maakt de betrokkenheid van ouders zichtbaar. Een ouder die op een schoolfeest meehelpt, toont zijn betrokkenheid. Een ouder die niet komt helpen, is daarom niet minder betrokken bij het leerproces van zijn kind. Het participatiehuis maakt dat duidelijk.
Ouderbetrokkenheid, met wederzijds vertrouwen, vormt de basis voor participatie.
Er zijn drie actoren:
Er zijn vijf bouwstenen:
De bouwstenen zijn noodzakelijk voor de interactie met elkaar. Inzetten op een relatie met de ouders waarin die waarden essentieel zijn, betekent bouwen aan een verbindend schoolklimaat. Je leest daarover meer in het fundament Verbindend schoolklimaat.
De muren van het participatiehuis bakenen de verschillende kamers af. Daarin wordt de wisselwerking tussen de verschillende actoren op een school in beeld gebracht.
Ouderbetrokkenheid en ouderparticipatie kunnen zich uiten op verschillende manieren. Het kan gaan van het lezen van correspondentie, het volgen van de schoolwebsite tot het participeren aan de schoolraad en/of het overleg rond de leerling.
Het participatiehuis omvat vijf niveaus van betrokkenheid: meeleven, mee-weten, meehelpen, meedenken en meebepalen.
Je kunt het participatiehuis gebruiken als een instrument om alle acties rond ouderbetrokkenheid te kaderen. Zo kun je vaststellen op welke niveaus je best inzet.
