Hoe geef je onderwijsarrangementen voor OOL voor je leerlingen vorm?
Leerlingen zetten van jongs af aan stappen in het ontwikkelproces van OOL. Die ontwikkelstappen staan beschreven onder verschillende ontwikkelthema’s in Zill zoals bij onderzoekscompetentie.
Je biedt als leraar een krachtige leeromgeving aan en je kunt vanuit een focus op OOL onderwijsarrangementen uitwerken, uitvoeren en evalueren. Je reflecteert over de kwaliteit van je geboden onderwijs om het nadien nog beter te doen.
Een methodiek voor onderzoekend en ontwerpend leren stimuleert het interactief kennis verwerven bij leerlingen. Leerlingen ontwikkelen verschillende onderzoeks- en ontwerpvaardigheden en verwerven belangrijke concepten. Dit vraagt om een specifieke leerlingbegeleiding door de leraar. Niet alleen de kennis van de leraar, maar ook de houding en didactische vaardigheden zijn van essentieel belang. De cycli voor onderzoekend en ontwerpend leren biedt de leraar structuur om in onderwijsarrangementen systematisch aan de slag te gaan.
Bij onderzoekend en ontwerpend leren is het proces veelal interessanter dan het antwoord of het resultaat.
De competenties van onderzoekend en ontwerpend leren worden pas ontwikkeld wanneer leerlingen, hoe jong ook, kansen krijgen om actief de verschillende fasen van het proces te doorlopen.
Methodieken voor OOL rond maatschappelijke uitdagingen in verband met de SDG’s
We kunnen als geïnspireerde burgers onze verantwoordelijkheid in deze wereld maar echt opnemen als we over de wereld leren. Om slimme oplossingen te bedenken voor de maatschappelijke uitdagingen waarmee we wereldwijd geconfronteerd worden, zijn kennis en een onderzoekende houding over kwesties met betrekking tot de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s) noodzakelijk. Je weet ook dat je samen meer kan bereiken dan alleen, dus breng je mensen samen die kunnen helpen. Ze kunnen immers veel kennis hebben over het thema, ze brengen nieuwe standpunten in en ze willen actief meewerken aan acties. Zo kun je concrete stappen zetten om de verandering te realiseren die je wil zien.
Het operationaliseren van de drie principes ‘Samen, onderzoekend en actiegericht leren’ in onderwijsarrangementen faciliteert de actiecompetentie voor duurzaamheid bij de leerlingen. En dat is wat we beogen met Educatie voor Duurzame Ontwikkeling (EDO).
Werken aan EDO in de klas vergt geen extra onderwijstijd, want de desbetreffende doelen zijn in het leerplan geïntegreerd. Wel is het aangewezen specifieke werkvormen en methodieken te hanteren voor EDO-onderwijsarrangementen.
Het praktijkplatform www.edoschool.be biedt leraren en scholen ondersteuning om met EDO aan de slag te gaan op school.
Wil je kennis maken met EDO en de onderliggende EDO-principes? Ga op het praktijkplatform naar ‘EDO prikkel’. Je vindt er onder meer een uitgebreide selectie aan werkvormen die ‘samen, onderzoekend en actiegericht leren’ faciliteren en waarmee je EDO op een kleinschalige manier in onderwijsarrangementen kunt integreren. Wil je graag EDO-projecten aanreiken, dan is het goed om gebruik te maken van methodieken als de ‘EDO-carrousel’ of ‘Design thinking als didactisch concept’.
Het ondersteunen en vormgeven van EDO-onderwijsarrangementen vraagt een doordachte en diepgaande aanpak. Wanneer je leerlingen wil laten groeien in hun actiecompetentie, is het belangrijk om onderzoekend, samen en actiegericht aan de slag te gaan. Dit vergt voor projecten een gefaseerde benadering zoals de EDO-carrousel die de EDO-principes ‘onderzoekend – samen – actiegericht leren’ met elkaar te verbindt.
Een beknopte handleiding om met de EDO-carrousel aan de slag te gaan kan je hier terugvinden.
Om leerlingen te laten groeien in hun actiecompetentie vereist een EDO-project een gefaseerde en doordachte aanpak. In de figuur hieronder kan je een tweede voorbeeld van een didactisch concept voor een EDO-project vinden. Deze aanpak is gebaseerd op ‘design thinking’, een geschikte methode om aan de slag te gaan met complexe uitdagingen.
Het praktijkplatform www.edoschool.be biedt leraren en scholen ondersteuning om met EDO aan de slag te gaan op school. Heb je al wat EDO-ervaring en wil je meer ondersteuning bij het vormgeven en begeleiden van EDO-projecten? Ga naar op het praktijkplatform naar ‘EDO project’. Je vindt er onder meer inspirerende projecten uit de praktijk.
Zin in leren! Zin in leven! promoot een aanpak waarbij elke leerling kansen krijgt om veelvuldige en verscheiden leerervaringen op te doen. Alle leerlingen zijn daar namelijk erg bij gebaat. Gevarieerde leerkansen laten hen toe om leerinhouden vanuit verschillende perspectieven te benaderen. Het is ook een uitgelezen gelegenheid om de kansen die de diversiteit biedt, aan te wenden. Onderzoekend en ontwerpend leren biedt mogelijkheden om vanuit verschillende ervaringskansen aan de slag te gaan: ontmoeten, zelfstandig spelen en leren, begeleid exploreren en beleven en geleid spelen en leren.
De effectiviteit van OOL hangt vrijwel volledig af van de mate waarin er begeleiding is op maat van de leerling.
Leerlingen moeten kansen krijgen om te groeien in OOL. Dat doe je door ze stilaan meer verantwoordelijkheid te geven in het proces van OOL. Aanvankelijk gaan leerlingen geleid spelen en leren en/of begeleid exploreren en beleven. Ze gebruiken stappenplannen of een vooraf bepaald scenario zoals het uitvoeren van proefjes. Later gaan ze zelfstandig spelen en leren en bedenken ze bijvoorbeeld zelf een stappenplan voor een ontwerp of een scenario voor een onderzoek.
Er zijn verschillende niveaus waarin je als leraar begeleidt: van aansturing door de leraar tot zelfsturing door de leerling. Je baseert je daarbij op het ontwikkelingsniveau van de leerling. Hier vind je een model dat gebaseerd is op het verschuiven van meer ondersteuning door de leraar naar meer zelfsturing door de leerling.
Leerlingen stellen zich vaak vragen over de wereld en de samenleving. Nieuwsgierigheid ontstaat vooral wanneer de aandacht van leerlingen wordt gericht op het ontbreken van antwoorden op hun vragen.
Je zult sneller nieuwsgierig worden als je al kennis hebt over een onderwerp.
Die nieuwsgierigheid wordt alleen maar sterker naarmate de leerlingen ook het gevoel hebben dat ze door onderzoekend en ontwerpend leren een zekere ‘kenniskloof’ kunnen dichten.
Vragen naar inzicht geven bijzondere kansen om de weg naar onderzoekend en ontwerpend leren in te slaan.
Vragen stellen is een kunst. Een vraag kan een gesprek stoppen of juist openen. Vragen dienen openheid te creëren en leerlingen aan te spreken op hun voorkennis.
‘Er bestaan geen foute vragen’, wordt wel eens gezegd. In de filosofie is dat zeker zo. Dat gaat echter niet op wanneer we vanuit OOL ook effectief aan de slag willen met een vraag. Sommige vragen zijn onvoldoende verfijnd om een onderzoek te doen of aan de slag te kunnen voor een ontwerp. Daarom stellen we een aantal eisen aan een goede onderzoeks- of ontwerpvraag.
Met het vragenmachientje heb je als leraar een goede hulp om een onderzoeksvraag te verfijnen. Doel is om, door een aantal bijkomende vragen te stellen, tot een goede vraag te komen. Het gaat daarbij niet om het louter rigide bespreken van elke vraag. Wel ook om, via vraagstelling, de nieuwsgierigheid en de goesting bij de leerling te laten groeien om tot antwoorden en/of oplossingen te komen.
