We zetten in op sterk onderwijs door OOL.
Nieuwsgierigheid is de motor voor leren, ook voor onderzoekend en ontwerpend leren!
Kinderen zijn deel van onze wereld en onze samenleving en ontwikkelen zich om zelfstandig te kunnen deelnemen aan deze maatschappij. Vanuit hun natuurlijke nieuwsgierigheid gaan ze spontaan op onderzoek naar hoe die wereld en die samenleving er in al zijn facetten uitzien. Ook hebben leerlingen een drang om invloed uit te oefenen op de wereld waarin ze leven en te creëren. Nieuwsgierigheid is een van de belangrijkste uitgangspunten en meteen ook de belangrijkste aanzet voor onderzoekend en ontwerpend leren (OOL). In het leerplan komt het woord ‘nieuwsgierigheid’ 82 maal voor!
De beloning is niet het hoge cijfer of de sticker van de juf, maar inzicht en de wetenschap dat je weer iets vaardiger bent geworden. (Van Keulen, H. & Oosterheert, I. 2011)
Vier leeruitkomsten vanuit het persoonsgebonden ontwikkelveld ‘Initiatief en verantwoordelijkheid’ geven duidelijk richting aan de leerinhouden over onderzoekend en ontwerpend leren.
Deze ontwikkelthema’s staan niet op zich maar krijgen pas betekenis wanneer ze in samenhang met andere ontwikkelvelden en -thema’s aan bod komen. De harmonische ontwikkeling van leerlingen staat daarbij voorop.
In elk onderwijsarrangement kunnen elementen van OOL aan bod komen. Dat betekent dat inhouden vanuit zowel persoons- als cultuurgebonden ontwikkelvelden door een onderzoekende en ontwerpende bril kunnen bekeken worden. Vanuit je eigen nieuwsgierige houding als leraar én de nieuwsgierigheid van de leerlingen ontstaan wetenschappelijke, maatschappelijke, motorische, talige, muzische, wiskundige, levensbeschouwelijke … vragen die onderzocht worden.
Onderzoekend leren is een houding, een levenskunst die je als leraar meeneemt in je brede lespraktijk.
Voor de basisschool is onderzoeken en ontwerpen een manier om een nieuwsgierige en wetenschappelijke houding te ontwikkelen. ‘Onderzoeken’ gaat uit van de basisvraag ‘Hoe zit dat?’ Een leerproces waarbij men door systematisch te denken en te handelen antwoorden probeert te vinden op de onderzoeksvragen.
‘Ontwerpen’ gaat uit van de vraag ‘Hoe maak ik dit (beter)?’. Het is een creatief proces waarbij men vertrekt vanuit een behoefte en resulteert in de concrete uitwerking van een ontwerp, bijvoorbeeld in het kader van het oplossen van een probleem.
Onderzoeken en ontwerpen kunnen ook door elkaar heen lopen.
‘Hoe ver staat de zon van ons vandaag?’ Dat is moeilijk te onderzoeken. Maar perfect ‘op te zoeken’. Vragen waarbij de leerlingen het antwoord (gemakkelijk) kunnen opzoeken zijn geen onderzoeksvragen maar opzoekvragen.
Iets uitpluizen betekent dat je op basis van onderzoek naar verschillende bronnen wil komen tot een antwoord op de vraag. Wanneer leerlingen niet gelijklopende of tegenstrijdige berichten lezen of horen in bv. de media zullen ze uitpluizen wat de juiste berichtgeving is. Dat kunnen ze doen door diverse bronnen te raadplegen, ook naast het vertrouwde internet.
Van een opzoek- en uitpluisvraag kan soms een onderzoeksvraag gemaakt worden door de vraag concreter te stellen.
Onderzoekend en ontwerpend leren is meer dan enkel onderzoeken of ontwerpen. De belangrijkste competenties die gelinkt worden aan OOL zijn samengebracht in een mindmap.
Onderzoekend en ontwerpend leren wordt meestal geassocieerd met het leergebied Wetenschappen en techniek, toch is het belangrijk om ook aan onderzoekend en ontwerpend leren te doen in het kader van het leergebied Mens en maatschappij. Vandaag worden we namelijk wereldwijd geconfronteerd met de grenzen van onze planeet en maatschappelijk uitgedaagd. De manier waarop we leven heeft een ongeziene impact op klimaat, biodiversiteit en ecosystemen, armoede en ongelijkheid. Zulke complexe problemen los je niet in 1, 2, 3 op. De VN stelden een concrete agenda met 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) op om na te streven tegen 2030. De duurzame ontwikkelingsdoelen zijn de concretisering van hoe de planeet, de mensen en welvaart duurzaam hand in hand kunnen gaan.
We kunnen als geïnspireerde burgers onze verantwoordelijkheid in deze wereld pas echt opnemen als we over de wereld leren:
Educatie voor Duurzame Ontwikkeling (EDO) wil leerlingen leren denken over en bijdragen aan zo’n wereld. EDO beoogt ook dat leerlingen actiecompetent worden waardoor ze geloven een bijdrage te kunnen leveren, vertrouwen hebben in eigen kunnen, begrijpen hoe je met duurzaamheidsproblemen kunt omgaan en goesting hebben om bij te dragen aan een duurzame wereld. Dat wordt gefaciliteerd door de combinatie van ‘samen, onderzoekend en actiegericht leren’.
