18
Inspiratienota
Het begeleiden van starters in het onderwijs is essentieel. Een kwaliteitsvolle aanvangsbegeleiding helpt hen om niet alleen hun job goed, maar ook graag te doen. Deze inspiratienota biedt je als school handvatten om sterke aanvangsbegeleiding op te zetten of te verfijnen. Deze nota is ook de basis voor wat onder de tegel ‘visie’ beschreven staat.
Websites
We geven enkele interessante websites over aanvangsbegeleiding mee.
Teamteaching/co-teaching
“In teamteaching werken meerdere onderwijsprofessionals samen aan kwaliteitsvol onderwijs voor al hun leerlingen. De samenwerking situeert zich zowel in het voorbereiden en uitvoeren van lessen, als in de reflectie op hun gedeelde lesopdracht.” (Meirsschaut & Ruys, 2018, p. 8). Co-teaching wordt door deze auteurs gezien als een bijzonder vorm van teamteaching waarbij leraren samenwerken vanuit een complementaire expertise (bv. klas- of vakleraar en een leraar met bijzondere expertise over leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften). In het werkveld worden beide termen meestal door elkaar gebruikt.
Taakomschrijving voor mentoren
Er bestaat geen formele (decretale) functiebeschrijving van een mentor. ‘Mentor’ is immers geen afzonderlijk ambt. Met deze taakomschrijving willen we een inspiratiebron of voorbeeld bieden van wat de taak van een mentor kan inhouden.
Supervisie/intervisie
Supervisie is een professionaliseringsmethodiek waarbij wordt ingegaan op de persoonlijke leervragen die iemand heeft ten aanzien van zijn of haar werk. De bedoeling is om te leren door onder begeleiding te reflecteren op eigen werkervaringen. Supervisie kan individueel met een begeleider (supervisor) of kan in (kleine) groep met een supervisor. De rol van supervisor kan opgenomen worden door de mentor of voor een externe (bv. pedagogisch begeleider).
Richtlijnen voor aanvangsbegeleiding vanuit Europees project SRSP
Per actor (mentor, leidinggevende, leraren, schoolteam) werden richtlijnen vanuit het Europees project SRSP opgesteld.
Persoonlijk ontwikkelingsplan (POP)
Een persoonlijk ontwikkelingsplan of POP beschrijft de ontwikkelingsdoelen van de starter en hoe deze gerealiseerd kunnen worden. Daarbij worden afspraken gemaakt tussen de starter en de begeleider (mentor) of werkgever (directie) over de persoonlijke ontwikkeling van de starter.
Ontwikkelingsschalen personeelsbeleid, professionalisering en aanvangsbegeleiding
Hier vind je de ontwikkelingsschalen personeelsbeleid (P1), professionalisering (P2) en aanvangsbegeleiding (P3) voor het gewoon basisonderwijs en het gewoon secundair onderwijs.
Onthaalmoment
Een onthaal(moment) is een eerste overlegmoment na aanwerving waarin de starter, of alle starters samen, de nodige informatie gegeven wordt om te kunnen starten. Het biedt ook de mogelijkheid om vanuit beide kanten (school/directie en starter) vragen te stellen. De informatie richt zich vooral op wat de starter nodig heeft om te beginnen en wegwijs te maken in de school. Mogelijke onderwerpen zijn de opdracht, functiebeschrijving, startcompetenties, maar ook informatie over de schoolwerking, enzovoort.
Onthaalbrochure/vademecum
Een onthaalbrochure of een vademecum is een document (digitaal of op papier) waarin men informatie opneemt die een starter moet weten. Het bevat informatie om de integratie in de schoolwerking te bevorderen, bv. over het pedagogisch project van de school, omgaan met aan-/afwezigheden van leerlingen, wat te doen bij ziekte, aspecten van veiligheid en welzijn, digitaal platform, …
Mentorschap
Een ervaren collega krijgt het mandaat van mentor om één of meerdere starters te helpen en gericht te coachen in hun eerste jaren op een (nieuwe) school. Dit omvat zowel wegwijsbegeleiding als werk- en leerbegeleiding. De mentor doet dit op een gestructureerde, systematische en doelgerichte manier binnen verschillende contexten: formeel en informeel; individueel en in groep; preventief, proactief en reactief; vraaggestuurd en via een aanbod van begeleidingsactiviteiten …
Lesson study/lesreflectie
Lesson study of Lesreflectie is een professionaliseringsmethodiek waarbij je samen met één of meerdere collega’s een les ontwerpt (voorbereidt), uitvoert, evalueert en bijstuurt. Het is dus ook bruikbaar als aanvangsbegeleiding waarbij de starter dit doet samen met een of meerdere collega’s.Lesson study kan gezien worden als een specifieke vorm van gezamenlijk praktijkonderzoek.
Klasbezoeken/flitsbezoeken
Met klas- en flitsbezoeken wordt een observatie van het lesgebeuren in de klas bedoeld. Zowel de leraar als leerling(en) kunnen de focus zijn. In het kader van aanvangsbegeleiding gaat het in principe om de leraar.
Bedoeling is om de starter te coachen door gerichte feedback (feed forward, feed up) te geven vanuit de observaties. Flitsbezoeken zijn een bijzonder vorm van klasbezoeken. Het gaat om (doorgaans) onaangekondigde bezoeken van hooguit 10 minuten, met een repetitief karakter.
Bedoeling is om de starter te coachen door gerichte feedback (feed forward, feed up) te geven vanuit de observaties. Flitsbezoeken zijn een bijzonder vorm van klasbezoeken. Het gaat om (doorgaans) onaangekondigde bezoeken van hooguit 10 minuten, met een repetitief karakter.
Inspirerende bronnen
Hier vind je een aantal interessante bronnen over aanvangsbegeleiding.
Didactisch coachen
Didactisch coachen is een begeleidingsmethodiek waarbij een coach (mentor/aanvangsbegeleider) met één of twee leraren samen een les gaat voorbereiden.
Ze maken daarbij gebruik van inhouden vanuit effectieve didactiek, zie bijvoorbeeld de visual lessen met effect (Effectieve didactiek in het basisonderwijs en Lessen met effect (secundair).
Ze maken daarbij gebruik van inhouden vanuit effectieve didactiek, zie bijvoorbeeld de visual lessen met effect (Effectieve didactiek in het basisonderwijs en Lessen met effect (secundair).
Collegiale visitatie/hospiteren
Collegiale visitatie is een professionaliseringsmethodiek waarbij men door het vrijwillig observeren van elkaars lessen wil bijleren. Deze methodiek is ook goed bruikbaar in het kader van aanvangsbegeleiding.
Met hospiteren wordt hetzelfde bedoeld. De termen worden dan ook door elkaar gebruikt (collegiaal visiteren, collegiaal hospiteren, hospiteren). Typisch aan deze methodiek is dat men bij elkaar gaat kijken en nadien ervaringen uitwisselt als kritische vrienden.
Met hospiteren wordt hetzelfde bedoeld. De termen worden dan ook door elkaar gebruikt (collegiaal visiteren, collegiaal hospiteren, hospiteren). Typisch aan deze methodiek is dat men bij elkaar gaat kijken en nadien ervaringen uitwisselt als kritische vrienden.
Aanbod lerarenopleidingen
Veel lerarenopleidingen (binnen hogeschool of universiteit) hebben een professionaliseringsaanbod voor leraren en/of werken mee aan allerhande professionaliseringsinitiatieven. Dat varieert van aparte studiedagen over een specifiek thema tot langdurigere trajecten of opleidingen zoals een postgraduaat. Daarbij zit ook een specifiek aanbod voor startende leraren. Ook voor mentoren is er soms een specifiek aanbod.
Het is dus zinvol om eens een kijkje te nemen in het aanbod van de lerarenopleidingen in uw buurt.
Het is dus zinvol om eens een kijkje te nemen in het aanbod van de lerarenopleidingen in uw buurt.
Aanbod en ondersteuning vanuit pedagogische begeleiding
De pedagogische begeleiding biedt op twee manieren ondersteuning op vlak van aanvangsbegeleiding.
