Het lesonderwerp doet al vermoeden dat de doelstelling rond causaliteit wordt geoefend. Dit linkt ook zeer sterkt aan het talige van ons vak. Voor leerlingen uit de eerste graad (maar uit daaropvolgende graden) is het niet altijd eenvoudig om causale verbanden te verwoorden. Oefenen tijdens de les is dus de boodschap. Hoe kun je dit doen?

Je kunt bijvoorbeeld kaartjes maken met de volgende begrippen: bevolkingstoename - landbouw - jager-verzamelaar – domesticatie dieren. Per duo geef je de leerlingen een pakje kaartjes, alsook twee blanco fiches waarvan eentje voor elke leerling.

Vervolgens vraag je de leerlingen om per twee de begrippen in chronologische volgorde te plaatsen. Voorzie hiervoor maximum vijf minuten. Terwijl ze aan het werk zijn ga je langs bij de duo’s en je stuurt bij waar nodig. Geef de volgorde niet prijs, maar stel redeneringsvragen om hen op het juiste pad te zetten. Eventueel kun je toelaten het leermiddel te gebruiken indien het moeilijk lukt.

Eens de werktijd voorbij toon je de correcte volgorde. Vervolgens, om in te zetten op diepgaand redeneren en op talige versterking, vraag je de leerlingen om individueel de redenering die ze gemaakt hebben te noteren op hun fiche. Vraag eveneens om situering in tijd en ruimte toe te voegen. Op deze manier worden nog extra leerplandoelen betrokken bij de oefening. Laat ook de begrippen markeren in hun uitgeschreven redenering. Opnieuw voorzie je hier een vijftal minuten voor. Ga rond om te bemoedigen. Nadien laat je de fiches uitwisselen, los van de duo’s. De leerlingen lezen dan de redenering van een andere leerling. Vervolgens vraag je om de redenering van de andere aan te vullen of te corrigeren met een zin of enkele woorden. Als eindpunt laat je enkele leerlingen een aangevulde redenering voorlezen. 

Dit is eveneens een voorbeeld van effectieve didactiek: alle leerlingen worden aangesproken, ze leren van elkaar en ze oefenen én herhalen tijdens de les binnen een haalbare tijdspanne.  

In dergelijke lessen werken leraren vaak met tabellen waarin gelijkenissen en verschillen genoteerd worden. Leerlingen verwerken de leerinhoud dan eerder reproductief. Een stap verder gaan in het redeneringsvermogen kan door het inzetten van afbeeldingen. Een combinatie van woord en beeld zorgt steevast voor een betere verankering in het geheugen van leerlingen.   

Deze visual toont de gemeenschappelijkheid, maar eveneens komen verschillen aan bod door de andere kenmerken in bouwstijl, die terug te brengen zijn tot de kernideeën.   

Bepaalde begrippen zijn opgenomen, maar dat betekent niet dat je ’iets prijsgeeft’. Het zet in op de kernboodschap en vervolgens moeten de leerlingen zelf in staat zijn om de begrippen en hun onderlinge verbanden te verklaren en te contextualiseren.

In dit geval zijn het de leerlingen die de les geven, gedurende 1 minuut. Hoe kun je te werk gaan? Voorzie meerdere dagboekfragmenten, met context, waarvan elke leerling er eentje krijgt. Eventueel kan je differentiëren door talig sterke leerlingen een Engelstalig fragment te bezorgen. Je geeft enkele minuten leestijd, waarbij ze kenmerken moeten markeren.

Nadien stel je klassikaal de vraag “Hoe zag het leven in de loopgraven eruit tijdens WOI?”. Je zegt dat je leerling X uitdaagt om hier een antwoord op te formuleren op basis van de bron en dit gedurende 1 minuut. Kies willekeurig. Voorzie ook een klokje, zodanig dat er klassikaal afgeteld kan worden. Dat zorgt voor een fijne dynamiek. Laat enkele leerlingen aan bod komen en zorg ervoor dat alle bronnen ‘gehoord’ werden. Lukt het vlot, voeg dan criteria toe rond bijvoorbeeld betrouwbaarheid, representativiteit of standplaatsgebondenheid. Zo blijft het een challenge.