Hoe geef je onderwijsarrangementen voor het leergebied Mens en Maatschappij voor je leerlingen vorm?
Goed onderwijs over Mens en maatschappij vanuit Zill veronderstelt de operationalisering van enkele belangrijke principes bij het ontwerpen, uitvoeren en evalueren van onderwijsarrangementen. Als leraar speel je dus een cruciale rol in het aanreiken van een krachtige leeromgeving.
Je streeft naar de ontwikkeling van een holistisch wereldbeeld bij de leerling en ziet elk onderwijsarrangement als een kans om aan tien ontwikkelvelden te werken. Zo zoek je over de grenzen van de ontwikkelvelden en leergebieden heen naar betekenisvolle verbanden om de harmonische ontwikkeling van leerlingen te stimuleren.
Je stimuleert leerlingen ook om vanuit hun talenten en competenties te participeren aan onze veranderende maatschappij door het opnemen van engagementen in functie van een betere wereld. Je reflecteert met hen op het menselijk denken en doen. Daarom opteer je ervoor om educaties over maatschappelijke thema’s (educatie voor duurzame ontwikkeling, inspirerend burgerschap, erfgoededucatie, herinneringseducatie, verkeerseducatie, gezondheidseducatie …) te integreren in het aanbod.
Je werkt aan een stimulerend opvoedingsklimaat en een doeltreffende didactische aanpak wat werkelijkheidsnabij en doelgericht onderwijs impliceert (cfr. OKB opdracht3).
Arrangementen die betekenis geven aan concepten en activiteiten ervaren leerlingen als relevant en nuttig. Daarom ga je uit van werkelijkheidsnabije en relevante leercontexten.
Door omgevingsonderwijs maak je maximaal gebruik van de kansen die zich in de (onmiddellijke en bredere) omgeving van de school aandienen. Daarbij is het belangrijk dat je leerkansen ziet en deze weet te integreren in de doelen van het leerplan. Bij het bepalen van een focus is de omgeving een deel van de context die je opneemt. Je trekt er bij voorkeur met de leerlingen op uit om in de omgeving zelf te ervaren, te verkennen, te onderzoeken.
En waar nodig haal je de omgeving binnen in de klas. Het is bijzonder zinvol om in dit kader op niveau van de school of de scholengemeenschap een (digitaal) omgevingsboek op te bouwen met een breed aanbod van ontwikkelkansen.
Je dompelt leerlingen onder in betekenisvolle ervaringen. Ze beleven, bezoeken, proeven, horen, ruiken, voelen, komen in contact met, ontdekken, worden zich bewust van, verwonderen zich en bewonderen, exploreren …
Je prikkelt leerlingen om op onderzoek te gaan in de wereld rondom hen. Ze stellen vragen, formuleren hypotheses, nemen gericht waar, meten, zoeken op, vergelijken, testen uit, denken na over de complexiteit van systemen, exploreren, experimenteren …
Je ondersteunt leerlingen om vanuit ervaring en onderzoek vast te stellen. Leerlingen wijzen aan, lezen af, verwerven inzicht, besluiten, beoordelen naar waarde, zien wetmatigheden …
Deze inzichten worden naar zichzelf en anderen toe duidelijk gemaakt door ze expliciet uit te drukken op verschillende wijzen. Leerlingen illustreren, gaan in interactie over, delen, vertellen en vertellen na, schetsen, tekenen, beelden uit, brengen verslag uit, schrijven en beschrijven, tonen verwondering en bewondering, oordelen, spreken zich uit over, duiden, vieren …
Elk onderwijsarrangement is doelgericht en vertrekt vanuit een focus met een aantal evalueerbare en/of observeerbare (generieke) doelen.
Van bij de voorbereiding van het onderwijsarrangement denk je dus al na over hoe je de vooropgestelde doelen breed kunt evalueren.
Je betrekt leerlingen bij het bepalen van de focus en expliciteert de doelen naar de leerlingen toe. Zo hebben zij ook een zicht waartoe hun aandacht en inspanningen zullen leiden.
In de loop van en op het einde van een onderwijsarrangement blik je terug op de realisatie van deze doelen op product- en procesniveau. Dat gebeurt samen met de leerlingen. Je maakt hierbij in de eerste plaats gebruik van brede evaluatievormen die het leerproces stimuleren.
Het is van belang om als leraar aandacht te besteden aan de taalontwikkeling van de leerlingen gedurende de hele dag en bij elke activiteit. Zo laat je àlle leerlingen schoolsucces ervaren. Taalgericht onderwijs is onderwijs waarin je, naast aandacht voor inhouden, ook voldoende en expliciet aandacht hebt voor taal.
Taaldoelen en niet-taaldoelen worden gelijktijdig ontwikkeld via onderwijs dat:
Uit bovenstaande pijlers voor taalgericht onderwijs blijkt dat Mens & maatschappij bijzonder geschikt is om de taalontwikkeling bij de leerlingen te stimuleren.
Zin in leren! Zin in leven! nodigt lerarenteams uit om via een waaier aan onderwijsarrangementen (aard, duur, groep …) vorm te geven aan hun onderwijs. Denk daarbij aan:
Thematiseren betekent het laten groeien van een stroom van betekenisvolle onderwijsarrangementen rond een onderwerp uit de (leef)wereld van de kinderen. Die onderwerpen zijn levensnabij en nodigen leerling én leraar uit om — gedurende een bepaalde periode — intensief en actief een (nieuw) stukje wereld te verkennen, te onderzoeken, te grijpen en te begrijpen.
Het aanbod vormt een samenhangend geheel van rijke ervaringskansen. De samenhang draagt ertoe bij dat leerlingen een gezamenlijk kader opbouwen om samen te spelen, leren, denken, onderhandelen en betekenis te geven. Leerlingen worden als het ware ondergedompeld en krijgen voldoende tijd en ruimte om vanuit hun identiteit en culturele context deel te nemen aan de wereld en die samen verder te onderzoeken.
Bij ‘Thematisch werken in de basisschool’ lees je hier mee over.
Het leerplan stelt ook duidelijke cursorische inhouden voorop. Bijvoorbeeld de ontwikkeling van het tijd- en ruimtebegrip, ondersteund door het gebruik van tijd- en ruimtekaders. De verschillende concepten met betrekking tot ‘tijd’ en ‘ruimte’ dienen stap na stap opgebouwd te worden, aangepast aan het ontwikkelingsniveau van de leerlingen.
We vertrekken met de jongste kleuters van ‘daarnet, nu, straks’ en de ‘de wereld dichtbij’ en bouwen bewust en planmatig verder om inzicht te verwerven in de brede concepten van tijd en ruimte. Hierbij worden duidelijke kapstokken aangeboden die ook herkenbaar en zichtbaar zijn in de klas.
Tijdkaders als daglijn, weeklijn, verschillende soorten kalenders tot levenslijn, eeuwband, eeuwenband, tijdband … ondersteunen de opbouw van diverse concepten met betrekking tot ‘tijd’.
Ruimtekaders als maquette, plattegrond, verschillende soorten plannen en kaarten, atlas, kompas … helpen dan weer het opbouwen van diverse concepten met betrekking tot ‘ruimte’.
Je biedt cursorische inhouden bewust geïntegreerd aan binnen de verschillende thema’s en projecten. Soms is het echter aangewezen om bepaalde inhouden niet geïntegreerd aan te bieden zoals een eerste kennismaking met de verschillende periodes op de tijdband.
Maak schoolafspraken over het in kaart brengen van de verticale aanpak van cursorische inhouden en het gebruik van tijd- en ruimtekaders.
Ben je op zoek naar inspirerende voorbeelden om rond Mens en maatschappij vanuit Zill aan de slag te gaan? Die vind je als praktijkvoorbeelden op de website van Zill.
De leerlingen ontdekken dat migratie speelt een rol bij de ontwikkeling van onze multiculturele samenleving. Ze komen tot dit inzicht aan de hand van opdrachten bij de trailer van de film van Nic Balthazar over jonge vluchtelingen 'Wij zijN mensen'.
De leerlingen organiseren de Koffiestop voor de ouders en de buurt. Ze onderzoeken hoe ze dit als een duurzame mini-onderneming kunnen realiseren en versterken hun competenties zowel op vlak van wereldoriëntatie, als taalvaardigheid, als het muzische, als wiskundig denken.
In de derde graad wordt de tijdband inductief opgebouwd vanuit de voorkennis van de leerlingen. Ze maken eerst een eigen periodisering om nadien tot een algemene afspraak van perioden te komen.
De leerlingen onderzoeken verslaggeving over de oorlog in Jemen op een holistische manier. Ze ontdekken de complexiteit door het samenstellen van een tijdlijn en gegevens te verzamelen op de wereldkaart.
De leerlingen beseffen dat ze als voetganger niet altijd gezien worden door een bestuurder van een voertuig (bv. als oogcontact maken niet mogelijk is of de bestuurder afgeleid is).
De leerlingen van het vijfde en zesde leerjaar gaan samen op fietstocht. De tocht wordt uitgestippeld via een digitale routeplanner.
Leerlingen leren systeemdenken over het thema plasticvervuiling. Ze bekijken het thema stap voor stap vanuit verschillende perspectieven via de werkvorm ‘Joepie! Verdorie!’. Zo onderzoeken ze de voor- en de nadelen van de situatie om de realiteit beter te begrijpen.
Het Sensoa Vlaggensysteem leert leerlingen en leraren omgaan met en reageren op seksueel gedrag van kinderen en jongeren.Zes criteria helpen om te beoordelen in welke mate seksueel gedrag grensoverschrijdend is.
Van 16 tot en met 23 mei is het de week van het gezin/de week van de opvoeding. Via een eenvoudige opdracht ontdekken leerlingen én leraar elkaars beeldvorming met betrekking tot 'gezin' en gaan in dialoog over de grote diversiteit aan gezinnen. Ze komen tot de conclusie dat de familie Doorsnee eigenlijk niet bestaat. Vervolgens staan de leerlingen stil bij de waarde die hun eigen gezinsleden voor hen hebben en drukken ze hun dankbaarheid daarvoor uit.
Stan is een stille kleuter, die moeite heeft om zelf initiatief te nemen. Wanneer hij op een dag een zelfgemaakte vlieger mee heeft en nog eentje wil maken, stimuleert de leraar hem om dit samen met andere kleuters te doen.
De leerlingen leren de benaming, werking en het belang van de verschillende delen van het skelet kennen aan de hand van een filmpje. Ze voeren proeven uit i.v.m. het menselijk lichaam. Nadien verspreiden de leerlingen hun opgedane kennis aan elkaar.
Om het jargon rond verkiezingen beter te begrijpen wordt binnen een thema verkeizingen op een coöperatieve manier gewerkt aan de inhoud van begrippen. Deze begrippen worden in andere activiteiten verder geconceptualiseerd.
Bij het ontwikkelveld ontwikkeling van motorische en zintuiglijke ontwikkeling
Aan de hand van een bewegingsparcours, zoeken de leerlingen van Juf. Rita een aantal opgehangen foto's van gekende plaatsen uit hun gemeente. Na een verkenningsronde dienen ze die in een welbepaalde volgorde te zoeken.
Een GPS vertelt je hoe je moet rijden. Je hebt bovendien heel wat instellingsmogelijkheden: taalkeuze, mannen- of vrouwenstem, een voorkeur voor de langste of kortste route, … Er zijn met andere woorden heel wat mogelijkheden om met dit GPS-spel aan de slag te gaan!
Bij het ontwikkelthema initiatief en verantwoordelijkheid (vanuit brongebruik)
De leerlingen onderzoeken verslaggeving over de oorlog in Jemen op een holistische manier. Ze ontdekken de complexiteit door het samenstellen van een tijdlijn en gegevens te verzamelen op de wereldkaart.
Wat doen we met actualiteit ver van ons vandaan? Met de taifoen Hagibis krijgt Japan de ergste orkaan in 60 jaar over zich heen. Wat is een taifoen? Hoe bereiden mensen zich voor? Kan dat ook bij ons gebeuren? We vertrekken vanuit een artikel dat de taifoon heeft aankondigd en kijken naar de berichtgeving achteraf.
