Domeinoverschrijdend
Domeingebonden
Dubbele finaliteit
LPD 5 De leerlingen vergelijken de courante westerse periodisering met andere periodiseringen in tijd en ruimte. LPD 5 De leerlingen vergelijken de courante westerse periodisering met andere periodiseringen in tijd en ruimte. LPD 5 De leerlingen benoemen gelijkenissen en verschillen tussen de courante westerse periodisering en een andere periodisering andere periodiseringen in tijd en ruimte.
Principes van periodisering:
Periodes zijn interpretaties van het verleden en in die zin hebben ze geen absoluut karakter. Dat geldt ook voor tijdrekeningen. Leerlingen die dat inzien, zetten een belangrijke stap in de richting van kwaliteitsvol historisch denken.
Periodiseringen en tijdrekeningen berusten op afspraken: ze zijn tijd- en plaatsgebonden. In de eerste graad beperkte het leerplandoel zich tot het toelichten van beperkingen van de westerse periodisering en tijdrekening. De leraar bracht de leerlingen o.a. tot dat inzicht door hen vertrouwd te maken met andere periodiseringen en tijdrekeningen. In de 2de graad zijn de leerlingen in staat om zelf gelijkenissen en verschillen tussen de westerse periodisering en andere periodiseringen te benoemen, te vergelijken. Hiertoe passen ze principes van periodisering toe, waaronder de keuze van een tijdrekening. Nuanceren is een vorm van evalueren en gaat verder dan vergelijken.
Periodes worden onderscheiden via fundamentele verschillen in kenmerken van samenlevingen, die aanleiding geven tot de perceptie van een nieuwe periode. De afbakening gebeurt aan de hand van historische fenomenen. Begin- en einddata van periodes zijn symbolisch.
Periodisering in tijd en ruimte is tijd- en plaatsgebonden, gebeurt altijd achteraf en heeft geen absoluut karakter.
Elke periodisering draagt gevolgen in zich: ze hanteert een perspectief en dat beperkt een stuk de blik (bv. risico van eurocentrische blik in het gebruik van de courante westerse periodisering).
Inhoudelijk is er bij dit leerplandoel geen verschil tussen de finaliteiten. De ondersteuning die je leerlingen dient te bieden bij het realiseren van dit leerplandoel is echter wel anders. Leerlingen uit de verschillende doorstroomfinaliteiten moeten periodiseringen kunnen vergelijken. We gaan er bij hen vanuit dat ze zelf weten dat in een vergelijking zowel gelijkenissen als verschillen aan bod dienen te komen. Leerlingen verwoorden dit zelfstandig. Voor leerlingen uit de dubbele finaliteit gaat het om het benoemen van gelijkenissen en verschillen tussen periodiseringen. Voor hen moet je dit dus wel specifiek benoemen en waar nodig in tussenstappen werken, waarbij eerst de gelijkenissen worden benoemd en daarna de verschillen.
Leerlingen of groepen die wat meer uitdaging aankunnen, kunnen nadenken over het verschil tussen kloktijd en beleefde tijd. Die laatste categorie verwijst naar de menselijke ervaring van tijd die heel anders is dan de kloktijd. Soms lijkt de tijd stil te staan, dan weer vliegt de tijd en verhalen over het verleden kunnen een enorm tijdsverloop omvatten of net uitgebreid stilstaan bij één tijdsmoment (cf. Arie Wilschut).
Het gegeven dat de westerse periodisering niet wereldwijd geldt en zelfs variaties bevat tussen Europese landen, kun je aantonen door een tijdbalk met de westerse tijdvakken te plaatsen naast een tijdbalk van andere samenlevingen.
Je kunt twee tijdlijnen ‘op elkaar’ laten leggen. Je geeft bijvoorbeeld een Chinese tijdlijn en vraagt om de klassieke westerse tijdlijn of de Nederlandse tijdlijn daar onder te schikken of daarop te tekenen (idee van Ann Geeroms, Instituut Sint-Vincentius a Paulo, Gijzegem).
Je kunt de leerlingen duidelijk maken dat periodes slechts voor bepaalde ruimte gelden door bij elke periode leerlingen te laten inkleuren op welke gebieden die periode focust. Je kunt hen in één beweging ook laten nadenken bij welk(e) domein(en) de start- en eindpunten van een periode horen. Die oefening maakt meteen ook duidelijk welk(e) domein(en) ogenschijnlijk (altijd voorzichtig zijn) niet veranderen.
Het bestaan van andere tijdrekeningen kun je op verschillende manieren aanbrengen: