Voor een goede ontwikkeling is het noodzakelijk om de ontwikkeling van de kleuters voortdurend in kaart te brengen en hun vorderingen op te volgen.
Een sterke visie helpt je om een doordacht evaluatiebeleid (uit) te voeren. Leerlingen evalueren zit vervat in het ontwerpen van onderwijsarrangementen. We geven de vier fasen van evaluatie een invulling die eigen is aan onderwijs aan jonge kinderen.
Als leraar wil je van bij de start van het schooljaar je kleuters leren kennen. Je wil zicht krijgen op de interesses van de kleuters. Je ziet wat hen motiveert, waar ze enthousiast over zijn, wanneer en waarom ze initiatief nemen …
Evalueren doe je de hele dag door. Breed evalueren levert je nuttige informatie op die de kans geeft om:
Tijdens zelfstandig spelen en leren tonen kinderen je waar ze staan in hun ontwikkeling en tegelijk waar ze nog niet staan en dat maakt kleuters heel kwetsbaar. Vandaar dat we voluit inzetten op ontwikkelingsgericht kijken en handelen. Slaag je er in om momenten in te plannen om mee te spelen en om je kleuters in gevarieerde ervaringskansen te observeren?
Naast gegevens verzamelen door breed te observeren, kan je doelgericht observeren aan de hand van de leerlijnen en ontwikkelstappen. De huidige ontwikkelstap is dé vertrekbasis, dé opstap naar de volgende ontwikkelstap. Door middel van een kijkwijzer of een screening kun je nog gerichter informatie verzamelen. Wellicht zul je hierbij focussen op een specifiek ontwikkelveld of ontwikkelthema. De gegevens die je hierdoor verkrijgt kun je samen met je observatiegegevens interpreteren.
Vanaf het schooljaar 2021-2022 zal de overheid een taalscreeningsinstrument aanbieden dat je, bij aanvang van het leerplichtonderwijs (5 jaar), in de derde kleuterklas verplicht bij alle kinderen afneemt. Deze taalscreening geeft je bijkomende informatie over de taalontwikkeling, meer bepaald over de luistervaardigheid. Je benut deze informatie bij de brede beeldvorming van je kleuters en bij de uitbouw van een krachtige leeromgeving voor alle kleuters. De taalscreening KOaLa en een handleiding komen vanaf juli 2021 op de website van het Departement Onderwijs. Op de PRO-site taalonderwijs Nederlands komen vanaf 2021-2022 bijkomende inspiratiebronnen.
Via gesprekken en reflecteren met kleuters wordt je beeld rijker.
Elk doelgericht onderwijsarrangement biedt je de kans om evaluatiegegevens te verzamelen. In de eerste plaats gebruik je die om de kleuter te helpen of je onderwijsarrangement bij te sturen. Je beoordeelt onmiddellijk wat je verzamelt.
De evaluaties en ervaringen van de leraar zijn een rijke informatiebron in de beeldvorming van de kleuters. Zill biedt een referentiekader waarbinnen je de ontwikkeling kan situeren. Je kan duidelijk bepalen in welke referentieperiode een kleuter zit. Je ziet hoe de kleuter ontwikkelt in de richting van de te verwachten leeruitkomst van een ontwikkelveld of ontwikkelthema. Het leerplan biedt als het ware de criteria voor evaluatie.
Situeer je evaluaties steeds binnen de totale ontwikkeling. De kleuter is meer dan een optelsom van ontwikkelstappen en leeruitkomsten. Wat zijn bijvoorbeeld factoren waardoor een kleuter niet tot spelen komt: welbevinden, verlegenheid, initiatief …?
In een balans kun je gegevens over de kleuters verzamelen per ontwikkelveld of ontwikkelthema. Je overziet de sterktes van de kleuter en eveneens wat de kleuter bedreigt in zijn ontwikkeling. Deze informatie helpt je om de zorgvraag helder te krijgen en een focus te bepalen. De balans is een instrument dat je richting geeft om tot handelen te komen, bij kleuters in verhoogde of uitbreiding van zorg. Hierbij vertrek je steeds vanuit de positieve kant; wat lukt reeds goed.
Op basis van alle evaluatiegegevens kun je een overzicht maken van je klasgroep en van je leerlingen. Bij het interpreteren van deze gegevens detecteer je noden op school-, klas- en leerlingniveau.
Elk doelgericht onderwijsarrangement biedt je de kans om evaluatiegegevens te verzamelen en te beoordelen. Je gebruikt die informatie om de kleuters te helpen of om je onderwijsarrangement bij te sturen. Dit gebeurt onmiddellijk tijdens het arrangement en voor sommige kleuters achteraf na synthese van alle evaluatiegegevens.
Vaak zal je tijdens het werken met of observeren van de kleuter actie ondernemen die de kleuter onmiddellijk helpt. Ook pas je je arrangement regelmatig aan terwijl je het uitvoert.
Als een kleuter op een bepaald ontwikkelveld of op één of meerdere ontwikkelthema’s duidelijk uitvalt, reflecteer je alvorens besluiten te trekken, alvorens te handelen. Je clustert observaties, je legt verbanden en ontdekt behoeften van de kleuter. Eenmaal je de specifieke zorgvraag of -vragen helder hebt, bepaal je een focus en kan je gericht acties plannen. De interventies hebben tot doel de ontwikkeling te stimuleren: we versterken wat goed loopt en creëren kansen tot groei. Geef je kleuters tijd en ruimte om te ontwikkelen.
Binnen een gedifferentieerde aanpak, in rijke en gevarieerde ervaringskansen benutten we het positieve, de interesse en de belevingswereld van de kleuter. Acties die we plannen voor één kleuter kunnen tegemoet komen aan een behoefte van een groepje kleuters of van de hele klasgroep. Onze brede basiszorg wordt hierdoor steviger en krachtiger. We bewegen ons binnen een continuüm van zorg. We evalueren en sturen onze doelen en acties bij op korte termijn en op langere termijn.
Deze klasscreening met kleurencodes is een voorbeeld van een overzicht. We illustreren deze fase van handelen aan de hand van twee casussen, namelijk Bjorn en Alexis.
Bij meerdere kleuters in je klasgroep ontdek je behoeften op het vlak van bepaalde aspecten van ontwikkeling. Je kan onderwijsarrangementen plannen voor een groep kleuters of voor je klasgroep.
Als zorgcoördinator en directeur heb je overzicht over de zorgvragen op leerling-, klas- en schoolniveau. Deze informatie kun je benutten bij het versterken van de leeromgeving op school en is een belangrijke bron bij het bepalen van schoolprioriteiten.
Communiceren met de kleuters doe je permanent. Je geeft feedback voor, tijdens en na een activiteit. Jij leert de kleuter kennen en de kleuters leren zichzelf beter kennen.
In onze (mondelinge en schriftelijke) communicatie over de kleuter vormen we samen met ouders een beeld van de kleuter op school én thuis. We bespreken wat goed loopt en waar de ontwikkeling moeizamer verloopt of vastloopt. Door een kijkwijzer te gebruiken tijdens een oudercontact laat je ouders kennismaken met de totale ontwikkeling die we voor ogen hebben bij jonge kinderen.
In onze (mondelinge en schriftelijke) communicatie met collega’s geven we die informatie door die nodig is om het ontwikkelproces over de klasgroepen heen op te volgen.
