Een goed begin is het halve werk, zeker in ‘het’ onderwijs. Effectief klasmanagement vormt de basis voor een positief leerklimaat en draagt bij tot betere leerprestaties, minder gedragsproblemen en meer werkplezier voor jou als leerkracht. Onderzoek toont aan dat deze aanpak zelfs een van de meest bepalende factoren is voor leerwinst. Zeker bij de start van het schooljaar loont het om bewust en proactief in te zetten op duidelijke verwachtingen, structuur en verbinding.
In dit artikel vind je 11 concrete en direct toepasbare tips – met een link naar het vak geschiedenis – om je lessen sterk te starten en je klasgroep op koers te zetten voor een succesvol schooljaar. Wil je graag een generieker verhaal, lees dan zeker deze PRO-pagina.
Maak bij de eerste les helder wat je verwacht qua gedrag, werkhouding en communicatie. Wees specifiek en consequent. Leerkrachten die duidelijke verwachtingen stellen, rapporteren minder ordeproblemen.
Je kan dit versterken door dergelijke zaken vanuit de vakgroep gelijkgericht aan te pakken. Op deze manier krijgen leerlingen over schooljaren heen eenzelfde werkwijze aangeboden.
Voorzie een ritueel: begroeting, materiaal klaarleggen, agenda tonen, doelstellingen benoemen en overgang naar les. Structuur biedt namelijk veiligheid en voorspelbaarheid.
Er kan traditioneel gestart worden met het opfrissen van wat vorige les gezien werd. Til dit naar een hoger niveau door dit steeds te situeren in het referentiekader. Het kan mondeling, maar bijvoorbeeld ook via een mentimeter of een slide met vaste opmaak (tijdvak, eeuw, maatschappelijk domein en bijhorende kenmerken).
Persoonlijke aandacht verhoogt betrokkenheid. Gebruik naamkaartjes of foto's, of leer namen via korte presentatierondes met een historische twist. Je kan dit doen door het volgende te vragen: Welke historische figuur zou jij willen zijn?; Welke historische figuur zou jij willen interviewen?; In welke historische periode zou jij willen leven? Enz.
Een overzichtelijke klasopstelling helpt bij toezicht, interactie, groepswerk en differentiatie. Afhankelijk van je lesdoel (vb. doceermoment, debat, bronnenanalyse, enz.) kan je variëren. Bijkomend kan informatie uit het leeringenvolgsysteem zinvol zijn om leerlingen een plaats toe te wijzen in functie van bepaalde noden.
Historicus en didacticus Peter Seixas benadrukt hier ook het belang van interactie bij het ontwikkelen van historisch denken. Durf dus af te wijken van de klassieke klasopstelling.
Begeleid overstappen tussen werkvormen met vaste signalen of instructies. Zorg dat deze instructies ook zichtbaar zijn voor de leerlingen. Dit voorkomt chaos, zeker in lessen waar enige vorm van zelfstandigheid vereist is, zoals bij bronnen- of kaartonderzoek.
Een krachtige opener zet de toon: een mysterieuze bron, een krantenkop of een moreel dilemma wekken nieuwsgierigheid en geven meteen een idee van je vakdidactische aanpak. Op deze manier stellen de leerlingen zich open voor het leerproces, met leerwinst tot gevolg.
Laat leerlingen mee nadenken over afspraken. Dit verhoogt betrokkenheid en eigenaarschap, maar houd als leraar zeker en vast de regie in handen.
Link dit aan de burgerschapsdoelen uit het leerplan: hoe werkt een samenleving met afspraken?
Leerlingen leren beter bij leerkrachten die ze vertrouwen. Toon interesse in wie ze zijn. Maak bijvoorbeeld een link tussen hun studierichting of leefwereld en historische thema’s. De openheid van het leerplan biedt hier zeker en vast kansen. Voor leerlingen uit wetenschappelijke richtingen kan je een link met het wetenschapdsdomein verder uitdiepen, in richtingen zoals humane wetenschappen kan je bij bepaalde lesthema’s het sociale domein wat verder belichten. Of, laat de leerlingen al eens de keuze; binnen dit lesthema mag je een aspect van een domein naar keuze diepgaander bestuderen. Op deze manier zet je in op differentiatie.
Een positieve sfeer draagt bij aan motivatie. Zeker in geschiedenis, waar abstracte of zware thema’s vaak aan bod komen, helpt een luchtige insteek zonder het onderwerp te banaliseren.
Een goede planning geeft rust, maar wees klaar om in te spelen op onverwachte situaties. Klasmanagement is deels proactief, deels responsief.
Een sterk netwerk helpt bij moeilijk gedrag of bij het ondersteunen van leerlingen met specifieke noden. Samen sta je sterker, zeker in klassen met complexe dynamieken. Benut hier zeker de interne overlegplatformen van jouw school.
Laat deze tips een houvast zijn om in je klassen sterk te starten – en geschiedenis betekenisvol te maken. Een veilige, goed geleide klas is de basis voor diepgaand leren. Succes!
