Werken aan gelijke onderwijskansen betekent dat de persoonlijke en sociale kenmerken zoals talent of beperking, gender, geslacht, sociale-economische status, etniciteit en culturele identiteit geen barrières mogen zijn die de volwaardige ontwikkeling van de leerlingen en het gelijkwaardig behalen van de leerplandoelen en leerresultaten in de weg staan (OECD 2012).
Voortvloeiende uit het referentiekader voor onderwijskwaliteit wordt van elke school verwacht een gelijke onderwijskansenbeleid te voeren. Alle basisscholen ontvangen hiervoor lesuren en extra werkingsbudget op basis van de leerlingenkenmerken meer precies de SES-lestijden. Alle secundaire scholen ontvangen hiervoor extra werkingsbudget. Sommige scholen secundair onderwijs en buitengewoon onderwijs ontvangen extra lesuren/lestijden op basis van specifieke kenmerken van hun leerlingen.
Met welke regels moeten scholen rekening houden om een correct gelijke onderwijskansenbeleid te voeren?
Om tegemoet te komen aan de specifieke noden van de leerlingen wordt een gedeelte van de personeelsomkadering toegekend op basis van kenmerken van leerlingen. Deze kenmerken houden verband met de mogelijke levensomstandigheden van de gezinnen. Naargelang het onderwijsniveau of de toepassing ervan krijgen deze indicatoren een specifiek naam of invulling.
In het basisonderwijs worden lestijden jaarlijks toegekend op basis van de van de SES-indicatoren, de SES-lestijden. Deze kenmerken hebben betrekking op het diploma van de moeder, op de thuistaal en het ontvangen van een participatietoelage.
In het secundair onderwijs worden de extra uren-leraar eveneens jaarlijks toegekend op basis van GOK-indicatoren. Naast de drie SES-indicatoren wordt er ook rekening mee gehouden dat de leerling thuisloos is en het gezin tot de trekkende bevolking behoort. Wanneer 10% (eerste graad) /25% (tweede en derde graad) of meer leerlingen aan de GOK-indicatoren voldoen ontvangt de school minstens zes extra-lesuren.
In het buitengewoon basis en secundair onderwijs worden lestijden/lesuren GOK enkel in de types BA en type 3 toegekend. De GOK-indicatoren van het buitengewoon onderwijs houden rekening met het diploma van de moeder en de thuistaal. Als minstens 40% van de leerlingen in het type voldoen aan de GOK-indicatoren, ontvangt de school minstens zes lestijden/lesuren.
De berekeningsmodaliteiten worden door de Vlaamse regering bepaald.
Elke school beschikt over de gegevens van de leerlingenkenmerken via de applicatie mijn onderwijs.
De extra uren/lestijden én de SES-lestijden in het basisonderwijs kunnen enkel worden aangewend om als schoolteam voor elke leerling een passende begeleiding te voorzien met het oog op gelijke onderwijskansen. Op basis van haar interne kwaliteitszorg maakt elke school een afweging over de invulling en de toekenning van deze uren aan hun personeelsleden als contacturen of niet -leerling gebonden lesuren
De specifieke regelgeving voor het aanwenden van de GOK-lestijden/uren in het secundair en buitengewoon basis-en secundair onderwijs vind je hier.
Net zoals in het basisonderwijs zijn scholen van het secundair en het buitengewoon basis en secundair onderwijs autonoom in het bepalen van hun GOK-beleid. Dit betekent dat de school haar eigen streefdoelen, indicatoren en een tijdspad om passende begeleiding te voorzien met het oog op gelijke onderwijskansen bepaalt. Het GOK-beleid van een school moet tegemoetkomen aan de kwaliteitsverwachtingen, opgenomen in het referentiekader onderwijskwaliteit. Hoewel de GOK-thema’s niet meer verplicht zijn, kunnen ze wellicht inspirerend materiaal bevatten.
Daarnaast is het Vademecum zorgbreed en kansrijk onderwijs, bouwen aan een school voor iedereen de inspiratiebron. Het Vademecum werd getoetst aan het referentiekader en bevat suggesties en materialen om een eigen kwaliteitsbeleid rond zorg en GOK uit te bouwen.
De school bepaalt dus zelf hoe ze haar kwaliteitsbeleid en resultaten vormgeeft en kan verantwoorden. Het is belangrijk om het GOK-beleidsplan te integreren in de beleidsplanning van de school en samen met het schoolteam de kwaliteit te bewaken, te borgen en bij te sturen. Hoe je in de praktijk een goed beleid kan vormgeven lees je op de PRO.-pagina Kwaliteitsvol werken.
De doorlichting op het gelijke onderwijskansenbeleid van de school en de aanwending van de GOK en SES-lestijden gebeurt vanaf september in het kader van de gewone schooldoorlichting. Gezien de verwevenheid van het beleid op de leerlingenbegeleiding en gelijke onderwijskansen kiest de onderwijsinspectie ervoor om het onderzoek naar gelijke onderwijskansen te integreren in het onderzoek leerlingenbegeleiding, maar wel een afzonderlijk oordeel hierover uit te spreken. De formulering ’begeleiding van de lerenden’ verwijst naar de geïntegreerde aanpak van leerlingenbegeleiding en gelijke onderwijskansen: de vier begeleidingsdomeinen (onderwijsloopbaan, leren en studeren, psychisch en sociaal functioneren, preventieve gezondheidszorg) GOK, zorg, talenbeleid, inclusie ... Zij neemt zowel aspecten van geïntegreerd beleid, praktijk en cultuur mee.
Voor het basis- en secundair onderwijs blijft toch nog steeds een specifieke positieve of negatieve evaluatie van het gelijke onderwijskansenbeleid mogelijk. Een negatieve evaluatie betekent dat de school een engagement tot remediëring met externe begeleiding en ondersteuning moet aangaan. Als de eerstvolgende evaluatie door de onderwijsinspectie opnieuw negatief is, dan ontvangt de school vanaf het daaropvolgend schooljaar, slechts de helft van het werkingsbudget op basis van de leerlingenkenmerken, alsook, naargelang het geval, de helft van het aantal SES-lestijden, aanvullende lestijden, extra uren-leraar of extra lesuren waarop ze normaliter recht heeft en dat tot en met het schooljaar waarin een evaluatie positief is.
In het gewoon basis- en secundair onderwijs wordt er een deel van het werkingsbudget op basis van de leerlingenkenmerken toegekend. Het aanwenden van dit buget moet de kwaliteit van het het gelijke onderwijskansenbeleid ten goede komen.
Voortvloeiend uit de grote diversiteit bij leerlingen en specifiek bij de leerlingen met SES-of GOK-kenmerken, is een gelijkeonderwijskansenbeleid zeer divers net zoals de mogelijke uitgaven in dit verband. Welke uitgaven gewenst of noodzakelijk zijn voor een gelijke onderwijskansenbeleid werden niet vastgelegd. Het is dus zinvol om voor de doelen en acties van het (GOK-)beleidsplan ook het nodige budget te voorzien.
Er wordt van scholen verwacht dat ze een doeltreffend financieel en materieel beleid ontwikkelen en uitvoeren (BL10 uit het referentiekader) en dat ze daarbij de kosten voor alle lerenden beheerst (BL11). Wanneer we dit naast de kwaliteitsverwachtingen leggen van kwaliteitsontwikkeling (K1-K3) dan adviseren wij de volgende stappen.
Webinar infosessie gewoon basisonderwijs
Webinar secundair onderwijs/buitengewoon secundair/buitengewoon onderwijs T3 en TBA - introductie in GOK - sept 2023
