Februari, het moment waarop in het hoger onderwijs de examens achter de rug zijn en verschillende leraren in spe aan een (volgende) stageperiode beginnen. Misschien krijg jij ook wel een stagiair voor geschiedenis.
In het recente wetenschappelijke onderzoek naar vakdidactiek geschiedenis werd onderzocht op welke manier vakdidactische kennis zich ontwikkelt bij geschiedenisleraren in opleiding en hoe je hen als ervaren leraren daarin kan ondersteunen. We zetten de belangrijkste bevindingen graag op een rijtje.
Een ervaren leraar geschiedenis combineert inhoudelijke kennis over de leerinhouden met kennis over historisch redeneren en vakdidactische kennis. Kennis over de leerinhouden, het thema dat zal behandeld worden tijdens de les, is voor geschiedenisleraren in opleiding vaak het vertrekpunt. Meestal denken ze eerst na over welke inhouden ze willen verwerken in de les. Hiervoor bestuderen ze de methode die gebruikt wordt in de klas en combineren dit met wat ze zelf weten over dit onderwerp.
Kennis over historisch redeneren gaat over het gebruiken van feitelijke en conceptuele kennis om zich een beeld te vormen over het verleden. Het gaat dus om het ontwikkelen van historische vraagstelling of het gebruiken van historische begrippen, maar ook weten op welke manier het gebruik van bronnen bijdraagt tot het ontwikkelen van historische kennis. Leerlingen doen dit niet automatisch, het is de taak van de leerkracht om hen dit aan te leren.
Ten slotte is er nog de vakdidactische kennis. Deze bestaat uit vijf onderdelen:
Kennis van didactische strategieën gaat over hoe bepaalde leerdoelen bereikt kunnen worden met leerlingen. Startende leerkrachten geven aan dat ze ervaren dat hun rugzak didactische strategieën nog niet zo uitgebreid is. Wanneer tijdens een les blijkt dat een methode niet zal werken, zijn ze daardoor nog niet in staat te schakelen. Toch blijkt uit onderzoek dat dit de best ontwikkelde component is bij geschiedenisleraren in opleiding.
Kennis van het leren van leerlingen gaat onder andere om kennis over je doelgroep en hun interesses en weten welke voorkennis leerlingen hebben om op voort te bouwen. Sommige studenten scoren hier al heel hoog op, bij anderen ontwikkelt dit zich moeizamer.
Kennis van toetsing bevat weten hoe je zal toetsen en hoe je leerlingen ook voorbereidt op deze evaluatie. Dit is het onderdeel van vakdidactische kennis dat volgens onderzoek het minst ontwikkeld is bij geschiedenisleraren in opleiding.
Wanneer het gaat over kennis van het curriculum gaat het over kennis van wat in de leerplannen staat, maar ook afspraken die binnen een vakgroep gemaakt zijn waarmee rekening dient gehouden te worden of leerlijnen. Geschiedenisleraren in opleiding zijn zich soms bewust van de plaats die bepaalde onderwerpen of onderdelen van historisch redeneren innemen in de leerplannen, maar soms is ondersteuning hierbij nodig.
Ten slotte bestaat vakdidactische kennis ook uit de doelen en overtuigingen van de leerkracht. Dit is een overkoepelend element waarbij centraal staat wat de leraar zelf belangrijk vindt.
Het volledig ontwikkelen van vakdidactische kennisneemt vijf tot zeven jaar in beslag. We kunnen en mogen dit dus niet verwachten van een geschiedenisleraar in opleiding, net zoals we dit niet mogen verwachten van nieuwe vakcollega’s bij hun eerste job in het onderwijs. Voor ervaren leerkrachten vormt dit toch een valkuil omdat ze zich vaak niet bewust zijn van hun eigen ontwikkelde vakdidactische kennis, maar veel dingen geautomatiseerd hebben. Uit onderzoek blijkt dat er enkele zaken zijn die ondersteunen bij het ontwikkelen van vakdidactische kennis:
Als ervaren leraar geschiedenis kan je een beginnende leraar erg ondersteunen bij het ontwikkelen van vakdidactische kennis. Aangezien beginnende leraren erg vaak vertrekken vanuit historische leerinhouden is het zinvol dat jij je bij het opgeven van een lesonderwerp niet beperkt tot historische leerinhouden, maar ook meegeeft met welke leerplandoelen je verwacht dat je stagiair aan de slag gaat. Dit geeft hen meer richting om hun lesvoorbereiding te maken.
Om makkelijker de link te leggen met de leerplannen helpt het veel startende leraar geschiedenis ook dat je het leerplan op papier bijhebt. Op die manier kan je samen met hen door de tekst bladeren, opzoeken waar het over gaat en lezen wat er in de wenken staat.
Aangezien kennis van toetsing het moeilijkst te ontwikkelen onderdeel van vakdidactische kennis is, en zeker in relatie tot de vier andere onderdelen van vakdidactische kennis, is het zinvol om een toekomstige leraar geschiedenis hier ook op te laten oefenen. Geef hen de opdracht bij een les ook een evaluatie uit te werken.
Wat betreft reflecteren kan je als ervaren leraar heel veel betekenen. Stimuleer de geschiedenisleraar in opleiding tot actieve reflectie en vul zijn bevindingen aan vanuit jouw beleving en (jarenlange) ervaring. Studenten geven aan dat ze erg veel hebben aan praktische voorbeelden van ervaren leerkrachten om hun vakdidactische kennis uit te breiden.
Wil je de oorspronkelijke studies lezen? Dat kan. Wij baseerden ons op volgende studies, die je via de link ook kan downloaden:
