Differentiatie betekent niet dat je voor elke leerling een apart lesplan moet maken. Het gaat eerder over slimme keuzes maken in doelen, inhoud, werkvormen, ondersteuning en evaluatie. Enkele concrete voorbeelden:

Ondersteuning differentiëren betekent dat je nadenkt over welke leerlingen extra hulp nodig hebben om de leerdoelen te bereiken — zonder dat je die hulp automatisch aan iedereen geeft. Dit kan op verschillende manieren:

• Gelaagde bronnen: Werk met een basisbron voor iedereen, en geef extra bronnen met meer nuance of moeilijkere taal aan leerlingen die meer uitdaging aankunnen of juist makkelijkere taal voor leerlingen die het moeilijker hebben met het talige aspect van bronnen. Zo blijft iedereen werken rond hetzelfde onderwerp, maar op het juiste niveau.
• Visuele ondersteuning: Bij complexe historische processen (zoals het verloop van de Franse Revolutie) kan een visueel stappenplan of tijdlijn helpen. Sommige leerlingen hebben hier veel baat bij, terwijl anderen al zelfstandig structuur aanbrengen.
• Woordenschatondersteuning: Voorzie bij moeilijke teksten een woordenlijst of een korte uitleg van sleutelbegrippen (zoals ‘burgerlijke vrijheden’, ‘reactionair’, ‘verlicht absolutisme’). Je kunt dit als keuzemateriaal aanbieden of automatisch voorzien bij bepaalde leerlingen, afhankelijk van hun noden.
• Verlengde instructie of stille werkmomenten: Voorzie bij het begin van de les 5 minuten verlengde uitleg voor wie dat nodig heeft, terwijl de rest al zelfstandig aan de slag gaat. Of omgekeerd: geef na een gezamenlijke instructie ruimte voor vragen in kleine groepjes. Zo voelen zwakkere leerlingen zich sneller veilig om iets te vragen.

Deze vormen van ondersteuning kun je flexibel inzetten. Het hoeft niet elke les, en je hoeft zeker niet álles tegelijk te doen. Het gaat erom dat je anticipeert op drempels voor leren en dat je leerlingen middelen aanbiedt om daaroverheen te geraken — zonder dat het aanvoelt als “reductie”, maar eerder als een opstap.

Begin klein. Kies één les of project waar je bewust differentieert, bijvoorbeeld rond de Eerste Wereldoorlog. Evalueer daarna samen met je leerlingen wat werkte en wat niet. Houd ook rekening met je eigen draagkracht: differentiatie werkt pas echt als het ook voor de leerkracht haalbaar blijft.

Samenwerking met collega’s loont: wissel ideeën uit, werk samen aan gedifferentieerd lesmateriaal of bespreek hoe je omgaat met heterogene klassen. En bovenal: zie differentiatie niet als een verplichting, maar als een manier om je vak nog sterker te maken.

Differentiëren in de les geschiedenis is geen eindpunt, maar een proces. Het vraagt tijd, oefening én durf om af te wijken van de klassieke aanpak. Maar de beloning is groot: meer betrokken leerlingen, meer eigenaarschap over leren en meer recht doen aan de diversiteit in je klas. En dat is waar goed onderwijs uiteindelijk om draait.