Buiten lesgeven, buiten spelen, buiten oefenen, buiten ontdekken, buiten ondernemen … een concept dat we veel gehoord hebben tijdens de afgelopen jaren. Wegens de dreigende gevaren van COVID-19 en de maatregelen om dit virus zoveel mogelijk buiten onze scholen te houden, gingen veel teams op zoek naar andere manieren om de kinderen verder in hun ontwikkeling te brengen. Zo ook het team van SG’n Gruuthuse en Sint-Trudo. We laten Bieke Wittebolle, directeur coördinator aan het woord.
Al heel snel hadden we door dat onze buitenruimte ondanks het prachtige aanzien, ondanks de vele speelmogelijkheden, ondanks de indeling in zones en ondanks de mooie visie tóch heel wat mogelijkheden onbenut liet. Zoals op elke speelplaats bleven de kansen voor de kinderen vrijwel beperkt tot de sociale en motorische aspecten. Aangezien spelen leren is, zagen we al vrij snel dat de investering in ons speeldomein heel wat doelen méér kon bereiken en zo het harde werk in de klas kon versterken door het 'al doende oefenen of ontdekken' te stimuleren. Op elke zone werden bij wijze van oefening de tien ontwikkelvelden gelegd en dan ook eens omgekeerd. Welke aspecten van bijvoorbeeld de taalontwikkeling kunnen met een aanbod van wat extra materiaal tijdens de speelmomenten gestimuleerd worden?
Als illustratie geef ik graag enkele kansen mee die in een voetbalzone verrijking kunnen brengen. Een voetbalmatch heeft voor het goede verloop een scheidsrechter nodig, liefst met een fluit en rode en gele kaart. Om de score goed bij te houden, is een scorebord een verrijkend element waar iemand die minder graag voetbal speelt ook betrokken wordt bij het spel van de klasgenoten. Daar blijft het uiteraard niet bij. Ook al eens gedacht aan het laten filmen van een match? De tablets hebben vandaag de dag een stevige cover voor veilig gebruik op de speelplaats. Je hebt ook kinderen die liever kijken. Zijn die mogelijkheden rond het veld aanwezig? Losse tribune-elementen zorgen voor heel wat sfeer en mogelijkheden, want waar kijkers zijn, ontstaan trouwe supporters en daar worden andere ontwikkelvelden opengelegd: ponpons en banners of vlaggen maken voor het aankomende schooltornooi of slaginstrumenten om aan te moedigen. In de echte sportwereld worden ook heel wat andere scores bijgehouden. Denk maar aan:
Worden daar in de sportwereld ook geen grafieken over bijgehouden?
De grote meerwaarde van zo’n oefening en de uitvoering ervan is dat je de dynamiek op je speelplaats helemaal ziet veranderen. Kinderen zijn immers niet allemaal motorisch of sociaal sterk, maar hebben wél tal van talenten. Ik denk meteen aan de talentenarchipel of meervoudige intelligentie. Hoe kunnen we gelijke kansen bieden op een speelplaats en ervoor zorgen dat er minder agressie of pestgedrag is als we niet alle kinderen aanspreken met ons aanbod? Ook taalvaardige kinderen, muzische kampioenen of kleine uitvinders hebben kansen nodig en kunnen mits aangepast materiaal hoger op de sociale ladder klimmen, waardoor ze niet meer overtroefd worden door de heersers van de jungle, zijnde de motorisch sterke leerlingen.
Dat onze buitenruimte een meerwaarde is bij de ontwikkeling van onze leerlingen staat buiten kijf, maar dat we er nog meer uit konden halen, hebben we daarna pas goed ontdekt. Geleidelijk aan begonnen meer leraren uit het team ook buiten les te geven. Aanvankelijk even 'leeskwartieren' maar al snel ook wel eens wereldoriëntatie of een muzische les. Om dit nog meer open te trekken naar alle ontwikkelvelden, zitten we in een 'Erasmus+'-project dat momenteel wel even on hold staat. Enkele leraren trokken al naar Finland, Portugal en Italië om te ontdekken hoe het leren ook anders kan en brachten dankzij hun ervaringen veel tips mee om hun collega’s te inspireren. Dit deel van onze weg naar 'buiten leren' is een heel ander verhaal.
Uiteindelijk hebben we een derde vernieuwing doorlopen waar we heel trots op zijn. Het is een doorgedreven vorm van hoekenwerk, maar buiten en klasdoorbrekend. We doopten het ‘buitenroutes’. Na enkele evaluaties binnen ons team bemerkten we dat de fase van het handelen binnen de klasmuren soms te vlug overging in het schematische of onvoldoende aan bod kwam in de handleidingen. Daar wilden we meer op inzetten om tot betere leerresultaten te komen. Het invoeren van het nieuwe leerplan bood ons de kans om ons daarin te verdiepen. Als je onder een generiek doel even de ontwikkelstappen bekijkt, dan zitten daar heel wat kansen in om al handelend dat doel te bereiken, door de jaren van de basisschool heen. Soms zelfs op een veel rijkere manier dan via stappen die in een handleiding gezet worden. Ons team bleek er expert in te zijn. De geboorte van de eerste ‘buitenroute’ gaf dit resultaat: één generiek doel uit één van de tien ontwikkelvelden werd uitgeschreven in zes tot tien opdrachten om buiten zelfstandig (per 2, 3 of 4) te verwerken waarbij we ervan overtuigd zijn dat na het in volle betrokkenheid uitvoeren van deze opdrachten, het vooropgesteld doel bereikt is.
Concreet hebben we een schoolgang waar alle uitgewerkte buitenroutes aangeboden worden. Kinderen van het eerste tot zesde leerjaar komen op een afgesproken moment een opdracht kiezen, werken die uit met een uitgewerkt stappenplan en evalueren die via een digitaal systeem. De kinderen bepalen zelf wat ze gaan leren op dit buitenleermoment en met wie. Dit kan aan de hand van interesse zijn of op basis van wat nog niet zo goed lukte in klas of door impuls van een klasgenootje of de leraar. Binnen deze keuze van onderwerp gaan de kinderen ook zelf kiezen welk niveau ze aankunnen. Zo gaan leerlingen van bijvoorbeeld een derde leerjaar zonder dat dit ‘gezien’ wordt, een niveautje lager of veel hoger nemen omdat het gekozen onderwerp hun groeipuntje is of juist iets waarin hun kennis en vaardigheden door interesse heel groot is. Ondertussen heeft het kleuterteam een gelijkaardig concept bedacht om de kleuters buiten de klasmuren op hun niveau uit te dagen. De ‘buitenbakken’ zijn een heus succes.
Dat de kinderen van onze school staan te springen om aan buitenroutes te mogen doen, lijkt wellicht vanzelfsprekend. Eerlijkheidshalve dient gezegd te worden dat dit proces, net zoals veel vernieuwingen, wat tijd en bijsturing vraagt om het verwachte resultaat te behalen. Kinderen zijn van nature uit leergierig, maar zijn niet altijd gewoon om deze hoge mate van zelfsturing aan de dag te leggen. Dat vraagt dus oefening, gerichte feedback en wat tijd. Eigenaarschap, ondernemen, zelfstandigheid, samenwerken, ontwikkelingsgericht werken, brede vorming, focussen, spontaan leren ... Het zijn allemaal termen die in ZILL naar voor geschoven worden, die wij dankbaar aannemen en die in dit project heel sterk tot uiting komen dankzij een heel professioneel team dat kansen ziet en de vernieuwing aandurft!
