Het Kinderrechtenverdrag biedt kinderen over de hele wereld een brede waaier aan rechten in alle levensdomeinen. Kinderrechten krijgen vaak een mondiale benadering, maar ze zijn in feite ook sterk verweven in het schoolleven van de leerlingen hier bij ons. De rechten en plichten in de Vlaamse onderwijsregelgeving beantwoorden aan de internationaal verankerde kinderrechten van het Kinderrechtenverdrag.

In een kwaliteitsvol zorgbreed en kansenrijk onderwijsbeleid staan de (onderwijs)rechten van de leerlingen centraal. De kerntaak van scholen is om alle leerlingen kwaliteitsvol onderwijs te verstrekken en hen gelijke ontwikkelingskansen te bieden. Leerlingen krijgen de ruimte om hun persoonlijkheid en unieke talenten te ontplooien. Elke leerling wordt ten volle voorbereid op het leven in de samenleving en gevormd tot een kritische en zelfbewuste burger. Het onderwijs staat ten dienste van het kind. Sterker nog: het is een recht van elk kind. Als school erken en verwezenlijk je dat recht. De leerlingen krijgen kansen om actief bij te dragen en te participeren aan het schoolleven, om hun eigen mening te uiten en om ook effectief gehoord te worden.

Het Kinderrechtenverdrag kan de spiegel zijn voor het beleid dat de school uitwerkt. Tegelijk is het geen vrijblijvend document. Scholen moeten de kinderrechten minstens respecteren. Het respecteren van de kinderrechten is een erkenningsvoorwaarde voor scholen. Ook de leerplannen moeten in overeenstemming zijn met de kinderrechten.

Weliswaar kunnen scholen meer doen dan louter respecteren. Ze kunnen pleitbezorger zijn van de kinderrechten. In zo’n school zijn de leerlingen zich elke dag bewust van hun rechten en die van anderen (zoals hun medeleerlingen of leeftijdsgenoten in kwetsbare situaties), worden ze betrokken bij en denken ze mee na over hoe kinderrechten een sterke plaats in de school krijgen.

Het schoolreglement beschrijft de rechten en plichten van de leerlingen. Vanzelfsprekend respecteert het schoolreglement ook de kinderrechten.
Schoolreglementen gaan vaak uitgebreid in op de plichten van leerlingen, maar besteden minder aandacht aan hun rechten. Vanuit een kinderrechtenperspectief is het zinvol om de rechten uitdrukkelijk in het schoolreglement te benoemen. Die oefening kun je eventueel samen met je leerlingen doen.

In de modellen voor basisonderwijs vermelden we de kinderrechten in het lichtblauw met een icoontje erbij. In de digitale versie van het schoolreglement kunnen ouders op het icoontje klikken. Dat brengt hen naar een poster met een overzicht van alle kinderrechten.

Van belang is dat het schoolreglement echt gekend is en gedragen wordt door de leerlingen. Maak gebruik van inspraak en participatie bij de opmaak van of bij wijzigingen aan het schoolreglement. In het begin van het schooljaar kun je (nieuwe) leerlingen informeren over wat er precies in het schoolreglement staat. Bij onduidelijkheid geef je extra uitleg of kan een passage het volgende schooljaar herschreven worden.

In het secundair onderwijs of de laatste leerjaren van het lager onderwijs kan een werkgroep worden opgericht (eventueel met behulp van de leerlingenraad). Je deelt hen dan mee bij wie ze terecht kunnen als ze vragen hebben over een bepaald onderdeel van het schoolreglement en/of als ze een passage willen wijzigen.

Je kunt je leerlingen laten mee nadenken over bijvoorbeeld de leefregels op school. Samen kom je tot gedragen afspraken over bijvoorbeeld houding, gedrag en kledij. Leerlingen zijn vragende partij voor duidelijke, redelijke en onderbouwde leefregels. Leefregels die gemaakt zijn in overleg met de leerlingen, zullen doorgaans ook beter aanvaard en nageleefd worden.

Samen met de leerlingen kan ook een apart leerlingenreglement worden gemaakt, op maat van de doelgroep (bijvoorbeeld per graad, met pictogrammen en korte zinnen). Je kan gebruik maken van ons sjabloon het schoolreglement basisonderwijs in ’t kort.

De kinderrechten lijken vooral uitwerking te hebben op schoolniveau, maar ze zijn relevant tot in de klas. Ze vormen de basishouding voor de leraar. Wat de leraar de leerlingen voorleeft, geeft hij of zij hen ook door. De kinderrechten bieden mogelijkheden om creatief en kritisch mee te werken, maar stellen tegelijk ook duidelijke grenzen.

Op de websites van het Kinderrechtencommissariaat, de Kinderrechtencoalitie Vlaanderen en de Kinderrechtenschool vind je het verdrag geschreven op maat van je leerlingen. Zo kunnen leerlingen op een laagdrempelige wijze kennismaken met het verdrag. Je kan de actualiteit en dagelijkse situaties gebruiken om de rechten uit het verdrag aan bod te laten komen. Samen nadenken over rechten en verantwoordelijkheden geeft inzicht over de impact van hun doen en laten. Het leert hen op een respectvolle manier op te komen voor hun eigen rechten, maar ook voor die van anderen.