Op.stap, leerroutes voor iedereen wordt het nieuwe leerplan van het katholiek gewoon en buitengewoon basisonderwijs. We ontwikkelen dit leerplan om scholen te ondersteunen bij het vormgeven van kwaliteitsvol, zorgbreed en kansenrijk onderwijs. Onderwijs waarin élke leerling stap voor stap kan groeien - van wie extra ondersteuning nodig heeft tot wie wil uitblinken.
Ontdek in het kort waarvoor ons leerplan staat in volgend filmpje.
Tijdens de inforonde van vrijdag 28 november lichtten we uitgebreid de visie en het concept van het nieuwe leerplan Op.stap, leerroutes voor iedereen toe.
Katholiek Onderwijs Vlaanderen vertrekt vanuit de emancipatorische kracht van onderwijs. Onze christelijke inspiratie is het fundament en de drijvende kracht achter de doelen van kwaliteitsvol onderwijs van Gert Biesta:
Dat zie je ook aan de manier waarop we ons leerplan vormgeven. Vanuit onze christelijke inspiratie vinden we immers dat kennisoverdracht niet losstaat van vorming. We zetten kennis in om onze leerlingen te vormen in hoofd, hart en handen.
Vanuit diezelfde christelijke inspiratie van ons vormingsproject hanteren we – naast de principes van een kennisrijk curriculum – drie belangrijke accenten voor een evenwichtig, kwaliteitsvol curriculum dat alle leerlingen groeikansen biedt.
Het vertrekpunt is kennis. Ons nieuwe leerplan Op.stap, leerroutes voor iedereen is gebouwd op de principes van een kennisrijk curriculum. De kernprincipes daarvan zijn:
Deze principes zorgen er in samenspel met effectieve didactiek en sterk klasmanagement voor dat leerlingen kennis niet als losse feitjes verwerven. Ze komen tot diepere inzichten doordat we kenniselementen met elkaar verbinden. Zo versterken we hun vermogen om kritisch te denken.
Op.stap, leerroutes voor iedereen helpt je om brede persoonsvorming te realiseren door verbindingen te leggen tussen het ‘wat’ van doelen, de ‘hoe’ van didactiek en klasmanagement en de ‘waartoe’ van onze pedagogische visie.
Het leerplan is opgebouwd uit dertien disciplines, waaronder je zes verschillende soorten doelensets terugvindt.
Leerdoelen worden geordend in verschillende disciplines. Deze indeling sluit nauw aan bij de structuur van de minimumdoelen, zodat de link tussen beide zo duidelijk mogelijk blijft. Door deze herkenbare opbouw kan je als leraar gemakkelijk zien hoe het leerplan aansluit bij wettelijke kaders en tegelijk ruimte biedt voor verdieping en verrijking.
De doelen van het leerplan zijn geordend in dertien disciplines:
Elke discipline is onderverdeeld in domeinen, subdomeinen en indien nodig clusters. De subdomeinen zijn de vindplaatsen van duidelijke en haalbare leerplandoelen die richting geven aan het onderwijs en die samen een coherent geheel vormen. Het gebeurt dat doelen onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn of allemaal onder eenzelfde thema vallen. In dat geval groeperen we de doelen in clusters. Deze structuur zorgt voor transparantie en houvast: leraren weten niet alleen wat er geleerd moet worden, maar ook hoe de verschillende onderdelen met elkaar verbonden zijn.
Discipline wiskunde
Het leerplan omvat verschillende sets doelen waardoor je in het leerplan doelen vindt voor élke leerling in de basisschool:
Maar dit leerplan is meer dan een lijst van doelen. Het helpt jou en je team om jullie pedagogisch project te realiseren en tot kwaliteitsvol onderwijs te komen.
Kennen (declaratieve kennis) en kunnen (procedurele kennis) vormen samen de basis voor brede persoonsvorming. Onderzoek toont dat duurzame verandering bij leerlingen pas ontstaat wanneer kennis verbonden is met vaardigheden én motivatie. Een sterke basis in Nederlands, wiskunde, wetenschappen en techniek is essentieel, maar we investeren evenzeer in alle andere disciplines. Zo ontwikkelen leerlingen kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes die nodig zijn voor cultureel zelfbewustzijn en volwaardige participatie in een veranderlijke wereld.
Cultureel zelfbewustzijn gaat over het leven in al zijn vormen: omgaan met diversiteit, reflecteren op waarden en keuzes, en begrijpen hoe cultuur ons denken en handelen beïnvloedt. Het is de capaciteit om niet alleen te functioneren in een complexe samenleving, maar ook om er zin en betekenis aan te geven. Zo ontdekken kinderen wie ze zijn, hoe ze zich verhouden tot anderen en hoe ze zich bewegen in een wereld vol culturele diversiteit.
Ons doel is leerlingen vormen tot competente en solidaire mensen die verantwoordelijkheid opnemen en bijdragen aan een rechtvaardige samenleving.
Dat ondersteunen we in het leerplan door het samenspel tussen vier elementen, die we op relevante plaatsen aan de gemeenschappelijke doelen verbinden:
Het leerplan biedt ruimte voor autonomie en creativiteit van de leraar op vlak van didactiek en klasmanagement, terwijl het duidelijke kaders schept om tegemoet te komen aan de diversiteit en talenten van leerlingen.
Ons leerplan Op.stap, leerroutes voor iedereen vertrekt vanuit het principe ‘de leraar voorop’, waarbij we vertrekken vanuit de professionaliteit en expertise van de leraar in het vormgeven van het leerproces. De leraar geeft vorm aan het leerproces, gelooft onvoorwaardelijk in het leervermogen van elke leerling en vertrekt vanuit vertrouwen dat ieder kind kan groeien. Hij erkent dat leren grillig en uniek is en stemt zijn aanpak daarop af. De leraar werkt aan de dieperliggende ontwikkeling van leerlingen, zoekt hun zone van naaste ontwikkeling en creëert uitdagende leerervaringen met rijke ondersteuning en betekenisvolle interactie.
Hij zorgt voor effectieve lessen die aansluiten bij de noden van leerlingen, past principes van didactiek toe, combineert dit met sterk klasmanagement en een veilige, uitdagende leeromgeving. Tegelijk investeert hij in zijn eigen professionele groei, reflecteert op zijn praktijk en blijft leren, omdat zijn ontwikkeling rechtstreeks bijdraagt aan de kansen van leerlingen.
Tegelijk blijft ‘de leerling centraal’ ons uitgangspunt: onderwijs is er voor het kind, niet omgekeerd. We bouwen voort op het principe dat we de lat hoog willen leggen voor alle leerlingen, omdat we geloven in hun groeipotentieel. Hoge verwachtingen gaan hand in hand met zorg en ondersteuning, zodat elk kind de kans krijgt om te leren en zich te ontwikkelen op zijn eigen tempo en vanuit zijn eigen mogelijkheden
We weten steeds beter hoe leren werkt en welke didactische principes leerlingen ondersteunen in hun leerproces. Effectieve didactiek betekent dat een leraar bewust inzet op deze principes om alle leerlingen zoveel mogelijk te laten leren. De kern is een doordachte, doelgerichte didactische aanpak die ervoor zorgt dat ieder kind kwaliteitsvol onderwijs krijgt.
In de kern verwijst sterk klasmanagement naar het creëren van een krachtige leeromgeving waar oog is voor verbinding en begrenzing die zowel het lesgeven en het maximaal leren van al onze leerlingen mogelijk maakt: een omgeving waarin elke leerling zich cognitief, sociaal én emotioneel kan ontwikkelen.
Leerroutes vormen het hart van het leerplan en maken leerplandoelen toegankelijk én praktisch. In het leerplan Op.stap, leerroutes voor iedereen vormen ze de kern. Dankzij hun duidelijke en aanpasbare structuur zie je hoe doelen samenhangen en elkaar versterken. Zo kun je als leraar doelgericht plannen en keuzes maken.
Op.stap draagt bewust twee betekenissen:
Het gaat om goesting om te leren, geloof in groei en optimisme over de toekomst. Dat is de kern van ons onderwijsproject.
Op.stap naar volwassen worden is ruimer dan enkel kennisoverdracht. Het is een proces waarin kinderen groeien in verantwoordelijkheid, zelfinzicht ontwikkelen en verbondenheid creëren met anderen. Elke stap brengt hen dichter bij het nemen van bewuste keuzes, het ontwikkelen van een eigen stem en het leren omgaan met vrijheid. Zo bereiden we hen voor om als competente, kritische en geëngageerde volwassenen hun plaats in de samenleving op te nemen.
Op.stap verwijst ook naar de levensbeschouwelijke inspiratie die ons onderwijs richting geeft. Onderwijs is een weg naar diepere betekenis, naar verbondenheid en verantwoordelijkheid. We hopen dat kinderen en jongeren zich ontwikkelen tot geïnspireerde zinzoekers én actieve stapzetters. Dat zijn mensen die persoonlijke waarden durven vooropstellen, van waaruit ze keuzes maken, handelen en samenleven met anderen.
Het hart van het leerplan zijn de leerroutes. Dit zijn praktische wegwijzers die drie vragen beantwoorden:
Leerroutes maken leerplandoelen toegankelijk én praktisch. In het leerplan Op.stap, leerroutes voor iedereen vormen ze de kern. Dankzij hun duidelijke en aanpasbare structuur zie je hoe doelen samenhangen en elkaar versterken. Zo kun je als leraar doelgericht plannen en keuzes maken.
Zo vormen leerroutes een brug tussen visie en praktijk en helpen ze jou om het leerplan flexibel en effectief tot leven te brengen.
Hoe maak je samenhang zichtbaar? Leerroutes tonen coherenties tussen leerdoelen op drie niveaus:
Door deze coherentie kun je routes creëren die passen bij jouw klascontext, het tempo van leerlingen en hun noden. Zo werk je flexibel en geïntegreerd.
Leerroutes bieden meer dan structuur. Ze geven concrete tips voor jouw lespraktijk:
We delen ook goede praktijken. Daarnaast vind je praktische handvatten zoals jaarplannen en lesroosters. Het leerplan wordt zo een inspirerende gids, geen theoretisch document.
Op.stap, leerroutes voor iedereen is ontworpen met inclusie én ambitie als uitgangspunt. Het geldt voor alle leerlingen tussen 2,5 en 12 jaar, zowel in het gewoon onderwijs als in het buitengewoon onderwijs. Via dit leerplan willen we dat elk kind, ongeacht achtergrond, talenten of onderwijscontext, toegang krijgt tot kwaliteitsvol onderwijs en de kans om zich maximaal te ontplooien.
Daarom leggen we bewust de lat hoog voor alle leerlingen: niet door iedereen hetzelfde te laten doen, maar door hoge verwachtingen te combineren met gepaste ondersteuning en differentiatie. Het leerplan biedt ruimte om rekening te houden met verschillen, terwijl het tegelijk een gemeenschappelijke basis garandeert. Zo stimuleren we een cultuur waarin elk kind uitgedaagd wordt om te groeien, op zijn eigen tempo en vanuit zijn eigen mogelijkheden.
Met Op.stap, leerroutes voor iedereen zetten we een krachtige stap naar onderwijs dat ertoe doet voor élke leerling. Het nieuwe leerplan is geen eindpunt, maar een startpunt voor kwaliteitsvol onderwijs. Samen met scholen, leraren en partners blijven we het leerplan doorontwikkelen, gevoed door praktijk en onderzoek.
