Steeds willen we een antwoord bieden op volgende vragen:

• “Hoe ondersteunen we leerlingen met een motorische beperking maximaal en deskundig zodat zij ongeacht hun mogelijkheden en beperkingen volwaardig kunnen participeren aan het schoolgebeuren en een zinvol leertraject/leerproces genieten?”
• Welke aanpassingen van de leersituatie, leermaterialen en de (school)omgeving zijn hierbij nodig?

Waar een leerling met een motorische beperking schoolloopt, is een vorm van handicap specifieke én individuele benadering aangewezen. Het gaat hierbij in hoofdzaak over de onderwijsbehoeften en de ondersteuningsnoden van de leerling en van de leerkracht(en).

Dit vertaalt zich zo nodig in:

• het gebruik van aangepaste leermiddelen en specifieke technische hulpmiddelen;
• het leggen van accenten op zelfstandigheidstraining;
• aandacht voor de nodige lichamelijke en medische zorg;
• passende bewegingsopvoeding;
• aandacht voor sociaal-emotionele en identiteitsontwikkeling;
• aandacht voor relationele en seksuele opvoeding;
• aandacht voor een aangepast dagritme …

Een algemene aanpak (universele aanpak) is niet vast te leggen. Dé leerling met een motorische beperking bestaat niet. De aanpak vraagt dan ook maatwerk en samenwerking tussen alle betrokken partijen.

We kunnen alleen enkele aandachtspunten formuleren:

• Goede observaties zijn nodig om de mogelijkheden van elke leerling te analyseren en doelen te formuleren die aansluiten bij de zone van de naaste ontwikkeling. We kijken we eveneens naar de ontwikkelingsmogelijkheden die aanwezig zijn in de context van de klas en school van de leerling.
• We pleiten voor een totale benadering van de leerling. Bij het leren functioneert de leerling als een geheel en alle functies van de leerling zijn in het leerproces betrokken (motoriek, cognitie, emoties …). De aangeboden ondersteuning vertrekt steeds van de capaciteiten en houdt rekening met de beperkingen van de leerling.
• Een planmatige strategie is nodig om de leerling de belemmeringen van zijn lichaam te leren compenseren en zijn eigen leerstrategieën te leren ontdekken en gebruiken.
• In de school voor buitengewoon onderwijs wordt voor alle leerlingen gewerkt met een IAC (individueel aangepast curriculum).
  In de school voor gewoon onderwijs is er voor sommige leerlingen nood aan een methodisch onderbouwd zorg- of begeleidingsplan of een IAC-plan. Hierin wordt voor de verschillende leerdomeinen handelingsplanmatig gewerkt.
• Belangrijk is een positieve ingesteldheid. Respect voor de leerling uit zich in geduldig zijn en de gegeven tijd zodat de leerling zelf initiatief kan nemen. De nadruk ligt op wat de leerling zelf kan en niet op zijn beperkingen. 
• We pleiten voor een empathische, didactische aanpak waarbij voldoende probleemoplossend wordt gedacht vanuit de ervaringswereld van een leerling met een motorische beperking. Het gaat steeds over ‘barrières’ wegnemen, opdat de leerling optimaal kan participeren aan het schoolleven.
• Er is de bereidheid om het onderwijsaanbod aan te passen (doelenselectie, verschillende didactische werkvormen, compensaties, dispensaties, aanpassen van de materialen …).
• Er wordt rekening gehouden met het tempo van de leerling bij leeractiviteiten maar ook daarbuiten. We hebben het hier over het tempo van uitvoering, het werktempo maar ook het informatieverwerkingstempo.

Aandacht voor leren - specifieke leerstrategieën

• Motoriek en bewegen spelen van bij de geboorte een zeer grote rol in de ontwikkeling. Zij vormen een basis voor verdere evolutie op verschillende ontwikkelingsgebieden.
  De (neuro-) motorische beperking geeft soms aanleiding tot een gebrekkige integratie van waarnemen en bewegen, het fundament van de cognitieve ontwikkeling, waardoor ze finaal mogelijks een negatieve invloed heeft op de cognitieve ontwikkeling (Pijning, 1983).
• Een leerling met een lichamelijke, (neuro-)motorische stoornis is vaak trager, heeft vaak moeilijkheden met grijpen en reiken, problemen met oog- en hoofdcontrole, oog-handcoördinatie. De waarnemingsmogelijkheden zijn mogelijks beperkt of verstoord waardoor de kennis van de ruimte vertraagd wordt.
• Een leerling die niet goed merkt dat hij aangeraakt wordt, komt onvoldoende te weten over het eigen lichaam en leert onvoldoende zijn eigen lichaamsschema ontdekken. Soms zijn leerlingen overgevoelig voor bewegingen of aanrakingen en schrikken hierdoor voortdurend. Het spelen van een leerling met een lichamelijke, (neuro-)motorische stoornis betekent soms dat een volwassene of medeleerlingen moeten meespelen, omdat de leerling dit onvoldoende alleen kan.
• …

Net als ieder ander willen mensen met een motorische beperking zo veel mogelijk zelfstandig doen. Bied dus niet ongevraagd hulp, maar vraag altijd even of je hulp gewenst is. Betuttelen is niet nodig. Als je iemand met een motorische beperking iets wil vragen, richt je dan tot die persoon zelf en niet tot een begeleider, familielid of vriend.

• Vanuit een emancipatorische visie streven we ernaar om mensen met een handicap zoveel mogelijk kansen te bieden een normaal leven te leiden, waarbij rekening wordt gehouden met zijn eigenheid en persoonlijkheid.
• Het is duidelijk dat we een leerling niet alleen hoeven te stimuleren en te helpen om de eigen beperkingen zoveel als mogelijk te overwinnen. Een leerling dient vooral zichzelf te ontwikkelen. Hierbij voelt hij zich graag geaccepteerd, begrepen en ondersteund.
• Besteed vooral tijd om oplossingsmogelijkheden te vinden voor problemen die een normaal ontwikkelende leerling spontaan vindt. Bv. algemene leef- en woonvaardigheden, aanleren van verplaatsingen …
• Voor het leren omgaan met de beperkingen zullen bijkomende vaardigheden worden gestimuleerd of aangeleerd.

Sta daarom stil bij:

• Is er tijd voor regelmatig toiletbezoek, aangepaste verzorging? 
• Welke begeleiding heeft de leerling nodig bij verplaatsingen, bij de maaltijd …? Hoe worden medeleerlingen hierbij betrokken?
• Wordt de leerling voldoende uitgedaagd om actief deel te nemen aan groepsactiviteiten?
• Is er voldoende aandacht opdat de leerling een optimale onafhankelijkheid verwerft?
• Leert de leerling op een passende manier hulp vragen (let op voor aangeleerde hulpeloosheid)?
• …

• Vaak moeten motorische vaardigheden en functies getraind worden (spieroefeningen, ontspanning, houding, toiletbezoek …).
• Wordt de houding van de leerling voldoende gecorrigeerd? Is het meubilair voldoende aangepast aan de individuele behoefte? Is er voldoende aandacht voor de houding en specifieke bewegingstherapie in de loop van de dag …?
• Bepaalde bewegingen vragen veel energie. Hierdoor zal de leerling vlugger vermoeid zijn.
• Welke kansen tot participatie creëer je voor de leerlingen met motorische beperkingen bij de bewegingsopvoeding, lessen LO of sportactiviteiten, speeltijdmomenten, recreatie …?
• …

• Een belangrijke factor is de beleving van het uiterlijk. Deze beleving is heel subjectief.
• De ervaring van stress is groter dan bij veel leeftijdsgenoten zonder ernstige beperkingen. Ze worden geconfronteerd met zoveel hindernissen, dagelijks kleine te overwinnen moeilijkheden. Als we over stressrisico’s spreken, moeten we ook denken aan de invloed van traumatische gebeurtenissen zoals ongevallen, operaties … Vaak verbazen deze leerlingen ons door hun sterke veerkracht.
• Het valt makkelijk te begrijpen dat de moeilijkheden die de leerling in de omgang met zijn omgeving ervaart tot gedragsproblemen, opvoedingsproblemen, een laag zelfbeeld, verbittering, eenzaamheid leiden.

• Er kunnen problemen zijn met de mondmotoriek waardoor leerlingen onduidelijk spreken. We doen moeite om de boodschappen van deze leerling te verstaan.  
• Soms is het nodig te kiezen voor alternatieve communicatiesystemen (beeldplaten, communicatieborden, BLISS-systeem, gebarensystemen, elektronische apparatuur …).
• ...

• Leerlingen met een beperking hebben recht op een degelijke relationele en seksuele vorming. Vriendschap, verliefdheid en vrijen. Hoe worden deze leerlingen hier op een passende wijze op voorbereid?
• Weten de teamleden van de school hiermee om te gaan? Het is aangewezen hierbij ondersteund te worden door mensen die de problematiek heel goed kennen.
• …

• De geboorte van een kind met een zichtbare beperking is dikwijls een onverwachte en pijnlijke gebeurtenis. Even ingrijpend is het wanneer ouders getroffen worden met de gevolgen van een ongeluk of een ernstige ziekte.
• Alle ouders koesteren bepaalde wensdromen voor hun kind en proberen die te realiseren. Worden de mogelijkheden en moeilijkheden goed ingeschat? Gaat men in het overleg hier samen naar op zoek?
• De confrontatie met de beperkingen kan om verschillende redenen, tot gevolg hebben dat het opvoedingsproces wordt belemmerd. Een problematische opvoedingssituatie kan ontstaan, waarvoor deskundige, orthopedagogische hulp moet worden aangeboden
• Er kan ook preventief opgetreden worden. We denken hierbij aan mensen vanuit de dienst “vroeg begeleiding”, gezinsondersteuning, ondersteuning vanuit de (specifieke) leersteuncentra, vanuit voorzieningen van welzijn …
•  …