Kwaliteitsvol besturen is niet in een eenvoudige definitie te vatten. En toch betekent kwaliteitsvol besturen voor iedere organisatie, in welke sector ze ook actief is, in wezen het zelfde.
Elke organisatie werd ooit opgericht met een bepaald doel. En elke organisatie heeft ooit nagedacht over haar missie en haar visie: waar staan wij voor als organisatie? En waar gaan wij voor als organisatie? Bovendien hanteert elke organisatie bewust of onbewust een aantal kernwaarden, kernwaarden die haar ethisch kompas vormen.
Die drie elementen, de missie, visie en kernwaarden zijn als het ware de kern van de organisatie. Zij geven er richting aan en fungeren als toetssteen voor elke beslissing en elke stap. De strategie van een organisatie stoelt enerzijds op die kern, de ‘identiteit’ van de organisatie en anderzijds op de doelstellingen en ambities van de organisatie. De strategie beschrijft tot slot de wijze waarop je het organisatiedoel nastreeft, rekening houdend met die fundamentele organisatiekern.
Als je als team bestuurders mee kunt waarmaken dat je organisatie haar doelen nastreeft en realiseert trouw aan haar missie, visie en kernwaarden en als je er als bestuur in slaagt om dit te doen met de financiële, materiële en menselijke middelen waarover je beschikt, dan ben je kwaliteitsvol aan het besturen.
Bij elke beslissing zul je teruggrijpen naar dit fundamentele gegeven: helpt deze beslissing om de doelen te realiseren trouw aan onze missie, visie en kernwaarden?
Zo zul je als kwaliteitsbewust bestuur maar voor een organisatiestructuur kiezen waarvan je weet dat die zal bijdragen tot de realisatie van de kwalitatieve en kwantitatieve doelstellingen van de organisatie:
De ‘oervraag’ die besturen zich hierbij moeten stellen is: draagt dit bij aan de realisatie van onze doelen en blijven we hierbij trouw aan onze missie, visie en kernwaarden?
Je zult er als bestuur ook over waken dat je organisatiecultuur een weerspiegeling is van het gedrag ingegeven vanuit je kernwaarden. Gedrag dat niet bijdraagt aan de doelen van de organisatie en niet overeenstemt met de kernwaarden van de organisatie, wordt duidelijk begrensd.
Als kwaliteitsbewust bestuur hecht je ook belang aan een manier van besluitvorming die een vlotte werking faciliteert en voldoende checks and balances garandeert. Checks and balances moeten kort samengevat machtsmisbruik voorkomen. In de structuur van de organisatie staan zij voor de aanwezigheid van controlemechanismen (checks) enerzijds en een evenwicht (balances) in de beslissings- en opvolgingsverhoudingen anderzijds. Besturen vertalen dit alles in een code van goed bestuur.
Het hoeft waarschijnlijk geen verder betoog dat kwaliteitsvol besturen begint bij een duidelijke missie, visie en kernwaarden. Een missie, visie en kernwaarden die niet alleen op papier bestaan, maar gedragen zijn, echt ‘leven’.
Besturen van katholieke onderwijsinstellingen laten zich hierbij inspireren door de figuur van de katholieke dialoogschool.
In een onderwijscontext spreken we van kwaliteitsontwikkeling. We hebben immers een benadering nodig die aansluit bij een visie op vorming en organisatieontwikkeling in onderwijs. Want onderwijs verstrekken, mensen vormen – rekening houdend met de vele maatschappelijke uitdagingen – is een complexe taak.
Een onderwijsinstelling zodanig organiseren dat je op een goede manier met die complexe realiteit aan de slag kan gaan en het beste uit leerlingen halen, vraagt een genuanceerde benadering. Daarbij is kwaliteit geen verantwoordelijkheid van een beperkte groep, maar een zaak van iedereen. Uit wetenschappelijk onderzoek weten we dat onderwijsinstellingen maar kunnen ontwikkelen als de mensen die er werken zich ontwikkelen.
Een waarderende kwaliteitscultuur vertrekt vanuit en werkt met de krachten die reeds in de organisatie aanwezig zijn. Die benadering werkt enthousiasmerend en geeft energie als noodzakelijke brandstof voor een permanente kwaliteitsontwikkeling. Dat staat in tegenstelling tot een kwaliteitsaanpak die sterk focust op de tekorten en zwakke punten, een benadering die vooral veel energie wegneemt. Vooraleer we van een echte kwaliteitscultuur kunnen spreken, is er duidelijk heel wat nodig.
Katholiek Onderwijs Vlaanderen ondersteunt kwaliteitsontwikkeling als groei naar kwaliteitscultuur. Ze ziet dat als een proces dat voldoet aan een aantal kenmerken ter ondersteuning van kwaliteitsvol werken in scholen vanuit een grote zorg voor elke lerende.
Kwaliteit is geen zaak van één persoon, maar een reflectieve dialoog is onontbeerlijk. In eerste instantie gaat het om een dialoog die zich ontwikkelt binnen de onderwijsinstelling aangezien ze zelf verantwoordelijk is voor de kwaliteit van haar onderwijs en zelf de wijze kiest waarop ze die kwaliteit onderzoekt en bewaakt. Dit uitgangspunt is in 2009 decretaal vastgelegd in het Decreet kwaliteit op onderwijs.
