De faculteit Theologie en Religiewetenschappen van de KU Leuven ontwikkelde deze fiche. Dankzij de goede samenwerking met Thomas kunnen we dit materiaal nu ook langs deze weg ter beschikking stellen.
Eucharistie zit in het hart van iedere gemeenschap die zich beroept op Christus
In de encycliek Lumen Gentium noemt Vaticanum II in 1964 de eucharistie ‘bron en hoogtepunt van heel het christelijk leven’. Voor katholieken treedt in de eucharistie Christus reëel binnen in het leven van mensen en gemeenschappen. Paus Franciscus stelde in 2014 in een audiëntie dat “de Eucharistie samen met het Doopsel en het Vormsel in het hart van de ‘christelijke initiatie’ staat. Zij is de bron van het leven zelf van de Kerk. Aan dit sacrament van de liefde ontspringt inderdaad elke authentieke weg van geloof, van gemeenschap en van getuigenis.” Telkens weer wordt binnen de katholieke kerk het belang van de eucharistie voor gemeenschappen benadrukt. Het ligt dan ook voor de hand dat een katholieke school, die toch ook een christelijke gemeenschap wil zijn, de eucharistie een plaats geeft in haar beleid.
Een eucharistieviering, of ze nu klein- of grootschalig is, heeft een grote kracht in zich. Een eucharistie schept een band. Jongeren en volwassenen krijgen hier de kans hun geloof te beleven en steun te vinden bij elkaar. In de eucharistie komt het geloofsleven volop aan bod. De energie die een katholieke dialoogschool besteedt aan het nadenken over en het uitwerken van een eucharistische cultuur, zal daarom altijd zinvol zijn.
Er is een tijd geweest dat de eucharistie vast onderdeel was van het leven op katholieke scholen. Het schooljaar werd geopend met een ‘mis voor de Heilige Geest’, in het lesrooster was een uur voorzien voor een wekelijkse eucharistieviering, enzovoort. De schoolse realiteit spoorde met de algemene maatschappelijke context van het cultuurchristendom. ‘Naar de mis gaan’ was voor velen synoniem van gelovig zijn. Wie ‘niet meer naar de kerk ging’, gaf daarmee vaak het signaal dat hij had gebroken met het katholieke geloof.
Die tijden zijn veranderd. In veel katholieke scholen laat de secularisering zich onder andere voelen in het wegdeemsteren van de eucharistische praktijk op school. In katholieke scholen die de eucharistie wel een plaats willen geven in de schoolcultuur, roepen de secularisering en pluralisering fundamentele vragen op: kunnen wij onze schoolleden verplichten of vragen aanwezig te zijn bij de eucharistie? wat mogen wij verwachten van de velen die zich als niet-gelovigen en de andersgelovigen in het buitenstaandersperspectief bevinden? en hoe moeten scholen omgaan met heel concrete en nieuwe gegevens, zoals bijvoorbeeld het feit dat er vaak geen priester meer is die verbonden is aan de school?
Een katholieke dialoogschool wil uitdrukkelijk nadenken over haar katholieke identiteit en over de manier waarop zij die katholieke identiteit kan beleven. Zij kan dan ook niet om de vraag heen: wat met de eucharistie op onze school? (hoe) kunnen wij in het vieren van de eucharistie onze katholieke schoolidentiteit concreet gestalte geven?
Met dit thema zitten we in het hart van het christelijk leven en meteen ook in het hart van de katholieke dialoogschool. Enerzijds wil de katholieke dialoogschool het katholieke perspectief op een bepaald moment uitdrukkelijk aan bod laten komen; het vieren van de eucharistie leent zich daar uitstekend toe. Anderzijds moet men de secularisering en pluralisering ernstig nemen en mag er geen sprake zijn van dwang of missioneringsijver. Christus tot leven weten komen in de eucharistie en hem in de communie ontvangen is een ervaring die alleen van binnenuit beleefbaar is voor mensen die zich tot de katholieke gemeenschap rekenen. Dat sluit evenwel niet uit dat een dergelijke vierende gemeenschap gastvrij kan zijn en ook mensen van buiten die gemeenschap als gasten kan ontvangen. Identiteit en diversiteit kunnen hier samengaan.
Deze tegel wil materiaal aanbieden om bewust na te denken over de eucharistie in een katholieke dialoogschool. We doen dit in twee vragen: wat en hoe?
Een vruchtbare dialoog!
Eucharistie en katholieke dialoogschool hebben elkaar veel te bieden. Zij dagen bij wijze van spreken elkaar uit en belichamen zo een vruchtbare dialoog. Het is niet de bedoeling van deze tegel om een pasklaar antwoord te geven op alle mogelijke vragen die kunnen rijzen i.v.m. ‘eucharistie op een katholieke dialoogschool’. Zoals elke katholieke school zal moeten zoeken naar een eigen invulling van het concept van de katholieke dialoogschool, zo zal elke katholieke dialoogschool ook moeten zoeken naar wat binnen de eigen context mogelijk is.
Theoretische beschouwingen over “eucharistie in de katholieke dialoogschool”
In dit theoretisch gedeelte behandelen we vier wat-vragen:
