Keuzedoel 4: De leerlingen leggen betekenissen uit die zijzelf en anderen geven aan historische fenomenen uit de prehistorie, oude nabije oosten en klassieke oudheid. 
Aandachtspunten 

• Dit is een keuzedoel in de nieuwe leerplannen van de 1ste graad en is bedoeld om een extra uitdaging in te bouwen en/of te differentiëren. 
• Historische betekenis kan op twee aspecten slaan:  
  • Een gebeurtenis is betekenisvol als die resulteerde in verandering, als die belangrijke gevolgen had voor veel mensen, over een lange periode. Bv. de neolithische revolutie, Constantijn die zich bekeerde tot het christendom, … 
  • Een gebeurtenis kan volgens de vorige criteria weinig betekenisvol zijn maar wel verhelderend zijn voor historische processen. Bv. een Romeinse mijlpaal uit Tungrorum toont de impact van de Romeinen in Gallië… 

• Een gebeurtenis op zich draagt geen historische betekenis en krijgt dit pas in een historisch verhaal.  
• Historische betekenis van gebeurtenissen kan variëren doorheen de tijd en van groep tot groep, van land tot land. Bv. Ambiorix: bij ons een betekenisvol historisch persoon; in Italië nauwelijks bekend… 
• Het reflecteren over historische betekenis leunt dicht aan bij een ander leerplandoel ‘evalueren van een historische beeldvorming’. 

• Verwijs je vooral naar bekende gebeurtenissen en machtige, bekende personen? Of verwijs je eerder naar het dagdagelijkse leven dat de meeste mensen leiden. 
• Maak je verbindingen met lokale, nationale of internationale thema’s? 
• Hebben jouw keuzes te maken met grote historische veranderingen? 
• Vertelt je lijst een verhaal? En zo ja, wat is dan de boodschap van je verhaal? 

• Welke criteria hebben je geholpen om te beslissen wat je in je lijst hebt opgenomen? 

In alle leerplannen staat hier hetzelfde leerplandoel: De leerlingen leggen betekenissen uit die zijzelf en anderen geven aan actuele en historische fenomenen uit de middeleeuwen en de vroegmoderne tijd. 
 
Merk op dat de bewoordingen dezelfde zijn als het keuzedoel in de eerste graad. Alleen de historische periodes waarop deze doelstelling wordt toegepast is anders. Dit betekent dat de aandachtspunten uit de eerste graad hier ook van toepassing kunnen zijn.
 
Historische betekenis is verbonden met multiperspectiviteit. Elk verhaal heeft verschillende kanten;  binnen het geschiedenisonderwijs mogen we dan ook geen genoegen nemen met het belichten van één perspectief. Via verschillende invalshoeken kijken we naar het verleden en geven we verschillend invulling aan historische betekenis. Waarom zijn bepaalde ontwikkelingen van belang geweest voor samenlevingen en groepen?   
Aandachtspunten 

• Wie met hedendaagse waarden en normen naar het verleden kijkt, bezondigt zich aan presentisme. Voor je het weet, worden dan historische personen beoordeeld als barbaars, dom, onderontwikkeld, …. Bij inleving moet dus rekening gehouden worden met de historische context. Denk bv. aan het idee van mensenrechten, een concept van de laatste decennia. Het is moeilijk om je eigen standplaatsgebondenheid volledig af te werpen. De vragen die je stelt aan het verleden, de woorden die je gebruikt: dat is tot op zekere hoogte deel van wie je bent. Een begrip als ‘individualisme’ is pas de laatste twee eeuwen ingeburgerd geraakt; toch durven historici het gebruiken om fenomenen uit een verder verleden te bestuderen.  
• Het tonen van affectieve verbinding: inzien dat emotionele reacties het gedrag van historische actoren beïnvloed kunnen hebben. Leerlingen moeten zich meestal inleven in volwassenen. Er zijn onderzoekers die zeggen dat dit lastiger is dan zich inleven in een historische context. Meestal zwijgen de bronnen over dergelijke aspecten. Het gaat dus om het innemen van een perspectief, het proberen om door de ogen van een historische actor te kijken. 

• Een leuke werkvorm is om drie schijnbaar gelijkaardige maar historisch verschillende situaties te tonen en te vragen wat telkens de context was. ​Voorbeeld: je toont drie afbeeldingen van mensen die heel ernstig kijken, en laat de leerlingen telkens nadenken over de context. 

• Heel vaak wordt bij dit doel gebruik gemaakt van rollenspelen. Je kan die historisch onderbouwen door leerlingen een rol te geven, bijvoorbeeld door kaartjes uit te delen met het personage en wat contextinformatie. Vervolgens laat je hen nadenken hoe die personen zullen reageren op een historische gebeurtenis en wat het effect zal zijn op hun positie. Een dergelijke activiteit vergroot sowieso de betrokkenheid van de leerlingen. Doordat verschillende personages aan bod komen, integreer je automatisch verschillende perspectieven. Je kan trouwens een extra dimensie toevoegen door ook ‘achterafkaartjes’ te maken waarop je vermeldt hoe het personage het ervan afgebracht heeft na de gebeurtenis(en) of proces(sen). Zo kan je de leerlingen onmiddellijk feedback geven. En wanneer je dat koppelt aan de begrippen continuïteit en verandering, werk je onmiddellijk aan enkele andere leerplandoelstellingen.​  

Het artikel waar deze afbeelding uitkomt kan u hier downloaden.

Ook hier is voor alle 3 de finaliteiten hetzelfde leerplandoel terug te vinden: De leerlingen leggen betekenissen uit die zij zelf en anderen geven aan actuele en historische fenomenen uit de moderne en de hedendaagse tijd. 

In tegenstelling tot de eerste en tweede graad werd het leerplandoel aangevuld met het begrip ‘actuele fenomenen’. Opnieuw werden de periodes aangepast aan de periodes die behandeld worden in derde graad. 
 
Aandachtspunten 
In historische betekenis toekennen vanuit een cognitieve dimensie spelen elementen een rol zoals het belang van personen, gebeurtenissen en ontwikkelingen in het verleden, en/of hun impact voor de lange termijn (en vandaag), voor veel mensen. Uit onderzoek worden vijf criteria weerhouden die gehanteerd worden bij de toewijzing van betekenis:  

• Contemporain (als tijdgenoten het gegeven als belangrijk ervaarden) 
• Causaal (als iets grote en verstrekkende gevolgen had) 
• Model (iets dat als begin, keerpunt of mijlpaal kan worden beschouwd) 
• Symbolisch (iets wat symbolisch is voor een groep, een natie, een domein van de samenleving) 
• Heden-en toekomstgericht (belangrijk in functie tot vandaag).  

Tip 7: Laat leerlingen zelf een canon van historische referentiekennis opmaken 
Laat de leerlingen op het einde van een semester zelf een lijst van historische referentiekennis opmaken, dus een vorm van impliciete canonisering. Kies bv. uit de geziene leerstof 20 figuren, begrippen, historische fenomenen die een bepaalde tijd gekenmerkt hebben, betekenis hebben gehad en leg goed uit waarom je dit vindt. Welke onderwerpen kies je en waarom? Zij kunnen dit deels doen vanuit een cognitieve invalshoek en  deels vanuit een socioculturele invalshoek (cf. supra).

Referenties 
 

• Seixas, P. (1997). Mapping the terrain of historical significance. Social education, 61(1), 22-27. 
• Van Boxtel C., van Straaten D., Hoe geef je betekenis aan geschiedenis? https://didactiefonline.nl/artikel/hoe-geef-je-betekenis-aan-geschiedenis 
• Van Nieuwenhuyse K., Wat is het waard om geleerd te worden in geschiedenisonderwijs? Een zoektocht naar historische referentiekennis. S.l.n.d. 
• Van Nieuwenhuyse, K., De Schrijver, J., De Wever, B. & Vaesen, J. (2023). ‘Gids in de chaos’ of politiek instrument? De rol van een historische canon in geschiedenisonderwijs. Tijdschrift voor Geschiedenis, 136(2), 149-158.  
• Van Straaten D., Wilschut A.,& Oostdam R. (2016). Making history relevant by connecting past, present and future. Journal of Curriculum Studies, 48(4), 479-502