We reiken inspiratie en praktische handvatten aan bij het ontwikkelen van een schooleigen leerlijn.
Biologie-chemie - 3de graad - D-finaliteit
Biotechnologische en chemische wetenschappen B+S - 3de graad - D-finaliteit
Biologie - 3de graad - D-finaliteit
Biotechnologische wetenschappen B+S
Biologie - 2de graad - D-finaliteit
Biotechnologische en chemische STEM-wetenschappen B+S - 3de graad - D-finaliteit
Biologie-chemie - 2de graad - D-finaliteit
Biotechnologische STEM-wetenschappen B+S
Natuurwetenschappen B+S - 2de graad - D/A-finaliteit
Natuurwetenschappen - 3de graad - D/A-finaliteit
Natuurwetenschappen - 2de graad - D/A-finaliteit
Natuurwetenschappen B' - 2de graad - D/A-finaliteit
Natuurwetenschappen B+S’ - 3de graad - D/A-finaliteit
Natuurwetenschappen 1ste graad - A-stroom
Natuurwetenschappen B+S - 3de graad - D/A-finaliteit
Natuurwetenschappen B+S' - 2de graad - D/A-finaliteit
Natuurwetenschappen 1ste graad - B-stroom
Binnen het curriculum voor alle graden en finaliteiten is een doorlopende leerlijn ontwikkeld voor het thema ‘Voortplanting van de mens’. Die leerlijn zorgt ervoor dat bepaalde onderwerpen herhalend terugkomen in opeenvolgende graden en stapsgewijs worden verdiept.
Om dit thema op een kwaliteitsvolle en effectieve manier te integreren binnen het eigen pedagogisch project van de school, is het belangrijk dat de vakgroepen een gezamenlijke schooleigen leerlijn uitwerken. Dat vraagt om overleg tussen leraren van verschillende graden en finaliteiten.
Om jullie te ondersteunen, bieden we inspiratie en praktische handvatten aan.
Eerste graad Tweede graad Derde graad De leerlingen illustreren voortplantingswijzen van planten en dieren. De leerlingen leggen de hormonale regeling van het voortplantingssysteem bij de mens uit. De leerlingen lichten bij de mens de bevruchting en factoren toe die de ontwikkeling van embryo en foetus beïnvloeden. - Aseksuele en seksuele voortplanting De leerlingen lichten de functie toe van organen van het voortplantingsstelsel bij de mens. De leerlingen leggen uit hoe hormonale regeling en gezondheidsgedrag de vruchtbaarheid bij de mens beïnvloeden. De leerlingen leggen het verloop van de voortplanting bij de mens uit.
Eerste graad Tweede graad Derde graad De leerlingen illustreren voortplantingswijzen van planten en dieren. De leerlingen leggen de hormonale regeling van het voortplantingssysteem bij de mens uit. De leerlingen lichten bij de mens de bevruchting en factoren toe die de ontwikkeling van embryo en foetus beïnvloeden. - Aseksuele en seksuele voortplanting De leerlingen lichten de functie toe van organen van het voortplantingsstelsel bij de mens. De leerlingen illustreren hoe hormonale regeling en gezondheidsgedrag de vruchtbaarheid bij de mens beïnvloeden. De leerlingen leggen het verloop van de voortplanting bij de mens uit.
Eerste graad Tweede graad Derde graad De leerlingen illustreren voortplantingswijzen van planten en dieren. De leerlingen leggen het verloop van de menstruatiecyclus en het begrip hormoon uit. De leerlingen lichten de beheersing van de vruchtbaarheid bij de mens toe. -Aseksuele en seksuele voortplanting De leerlingen lichten de functie toe van organen van het voortplantingsstelsel bij de mens. De leerlingen lichten aan de hand van voorbeelden de invloed van gezondheidsgedrag en leefmilieu op de ontwikkeling van embryo en foetus toe. De leerlingen leggen het verloop van de voortplanting bij de mens uit.
De leerlingen lichten de functie toe van organen van het voortplantingsstelsel bij de mens. (I-Nat-a LPD 22; I-Nat-b LPD 18)
De leerlingen leggen het verloop van de voortplanting bij de mens uit. (I-Nat-a LPD 23; I-Nat-b LPD 19)
Voor het realiseren van de leerplandoelen ligt de nadruk op het bestuderen van de functie van de organen. Je kan focussen op de belangrijkste organen van het voortplantingsstelsel bij zowel vrouw als man. Vrouwelijke voortplantingsorganen: eierstokken, eileiders, baarmoeder, vagina. Mannelijke voortplantingsorganen: teelballen, bijballen, zaadleiders, prostaatklier, zaadblaasjes, penis. Die organen worden benoemd en gelokaliseerd.
De belangrijkste fasen van de voortplanting worden gesitueerd in de tijd en telkens kort toegelicht: eisprong, zaadlozing, bevruchting, innesteling, zwangerschap, geboorte. Belangrijk is dat leerlingen inzicht hebben in het systeem: je kan in functie van eisprong op een aangeboden tijdlijn van de menstruatiecyclus de eicelrijping, de eisprong, de vruchtbare periode en de menstruatie laten duiden.
Aandacht: aspecten van bevruchting en van ontwikkeling van embryo en foetus komen in de derde graad aan bod.
Je kan focussen op gezondheidsaspecten in relatie tot de voortplantingsorganen bv. cryptorchidie, HPV-vaccinatie. Het is belangrijk om te wijzen op soa als mogelijk gezondheidsrisico zonder in detail te treden.
Het geslacht of de sekse van een mens is gebaseerd op de biologische kenmerken, bv. geslachtskenmerken. Je kan de primaire en de secundaire geslachtskenmerken behandelen.
Aandacht: de invloed van hormonen komt in de tweede graad aan bod, in de derde graad ligt de focus op beïnvloeding door chromosomen.
Het is belangrijk om - in functie van de leerlingengroep - te wijzen op het gebruik van voorbehoedsmiddelen zonder in detail te treden, bv. condoom, hormonale anticonceptie. Je kan vertrekken vanuit misconcepten (eventueel via sociale media), bv. betrouwbaarheid van kalendermethode, invloed van de pil op mens en milieu …
Aandacht: de hormonale regeling van de voortplanting bij man en vrouw komt in de tweede graad aan bod. Dan wordt ook het correcte gebruik van voorbehoedsmiddelen en het onderscheid tussen hormonale en niet-hormonale middelen verder behandeld. In de derde graad komt de hormonale regeling van de vruchtbaarheid aan bod bv. hormonale onderdrukking door anticonceptiva.
De leerlingen leggen de hormonale regeling van het voortplantingssysteem bij de mens uit.
(II-Nat-d 9B, II-Bio-d LPD 9B, II-BiCh-d LPD 9B, II-Nat’-d LPD 10B, II-NatS-d LPD 10B, II BiWe-d LPD 10B, II-BSW-d LPD 10B, II-Nat-da LPD 9, II-Nat’-da LPD 8, II-NatS-da LPD 9, II-Bio-da LPD 5B, II-NatS’-da LPD 9)
Je kan linken met het leerplandoel over biologische feedback.
Bij de hormonale regeling van het voortplantingssysteem bij de vrouw kan je aandacht besteden aan de regeling van de hormoonconcentraties, aan de periodieke cyclus van eicelvorming, aan groei en rol van het baarmoederslijmvlies, aan verandering van lichaamstemperatuur …
Bij de man kan je de hormonale terugkoppeling bij zaadcelvorming aan bod laten komen.
Je kan het onderscheid behandelen tussen hormonen vanuit de hypofyse en vanuit de gonaden en de link leggen met puberteit, menopauze, penopauze ...
Aandacht: aspecten van bevruchting en van ontwikkeling van embryo en foetus komen in de derde graad aan bod.
Je kan focussen op gezondheidsaspecten in relatie tot hormonale regeling bv. onregelmatige menstruatie, premenstrueel syndroom, endometriose, inname van testosteron (bv. door bodybuilders), eetstoornissen.
Je kan focussen op de beïnvloeding door geslachtshormonen op primaire en secundaire geslachtskenmerken.
Aandacht: in de derde graad ligt de focus op beïnvloeding door chromosomen.
Je kan focussen op het correcte gebruik van voorbehoedsmiddelen en het onderscheid tussen hormonale en niet-hormonale middelen verder behandelen vanuit de eerste graad.
Aandacht: in de derde graad komt de hormonale regeling van de vruchtbaarheid aan bod bv. hormonale onderdrukking door anticonceptiva.
De leerlingen leggen het verloop van de menstruatiecyclus en het begrip hormoon uit.(II-MaVo-a LPD 11)
Je kan de functionele bouw van het vrouwelijk en het mannelijk voortplantingsorgaan vergelijkend aan bod laten komen in relatie tot vorming van eicellen en zaadcellen.
Bij het bespreken van de fasen van de menstruatiecyclus (rijping eicel, eisprong, afdaling, menstruatie) kan je aandacht besteden aan de rol van hormonen, de periodieke cyclus van eicelvorming, de rol van het baarmoederslijmvlies, verandering van lichaamstemperatuur …
Je kan het onderscheid tussen hormonen vanuit de hypofyse en vanuit de eierstokken behandelen en de link leggen met puberteit, menopauze, penopauze ...
Aandacht: in de derde graad lichten leerlingen de beheersing van de vruchtbaarheid bij de mens toe. Aansluitend bij de derde graad kan het in het kader van een doorlopende leerlijn zinvol zijn om in de vakgroep te bespreken of en waar de bevruchting aan bod komt.
Je kan aandacht besteden aan problematieken in verband met de menstruatiecyclus zoals onregelmatige menstruatie, premenstrueel syndroom, menstruatiepijn, endometriose.
Je kan beklemtonen dat de vruchtbare periode van de vrouw langer is dan de periode van de eisprong. Je kan dit linken aan het gebruik van anticonceptie om een zwangerschap te voorkomen. Je kan verschillende anticonceptiva bespreken en vooral focussen op het correct gebruik ervan.
Aandacht: in de derde graad komt de beheersing van de vruchtbaarheid bij de mens aan bod.
De leerlingen lichten bij de mens de bevruchting en factoren toe die de ontwikkeling van embryo en foetus beïnvloeden.
(III-Nat-d LPD 6B, III-Bio-d LPD 6B, III-BiCh-d LPD 6B, III-NatS’’-d LPD 6B, III-NatS’-d LPD 8B, III-NatS’’’-d LPD 8B, III-BCW-d LPD 8B, III-BCSW-d LPD 8B, III-NatS-d LPD 8B, III-Nat-da LPD 1B, III-NatS-da LPD 4B, III-BCT-da LPD 4B, III-NatS’-da LPD 4B)
De leerlingen leggen uit hoe hormonale regeling en gezondheidsgedrag de vruchtbaarheid bij de mens beïnvloeden.
(III-Nat-d LPD 7B, III-Bio-d LPD 7B, III-BiCh-d LPD 7B, III-NatS’’-d LPD 7B, III-NatS’-d LPD 9B, III-NatS’’’-d LPD 9B, III-BCW-d LPD 9B, III-BCSW-d LPD 9B, III-NatS-d LPD 9B)
De leerlingen illustreren hoe hormonale regeling en gezondheidsgedrag de vruchtbaarheid bij de mens beïnvloeden.
(III-Nat-da LPD 2B, III-NatS-da LPD 5B, III-BCT-da LPD 5B, III-NatS’-da LPD 5B)
Je kan focussen op logisch verloop van de bevruchting (begrippen eicel, zaadcel, zygote, embryo en foetus kan je in een logische samenhang koppelen) en van ontwikkeling van embryo en foetus. Je kan focussen op verschillen in en belang van belangrijke fasen bij embryonale en foetale ontwikkeling. Je kan dat linken aan het leerplandoel over celdeling.
Je kan bij de hormonale regeling van de vruchtbaarheid bij de mens de klemtoon leggen op de natuurlijke regeling (bv. puberteit, menopauze), op hormonale onderdrukking (bv. anticonceptiva, puberteitsremmers, genderbevestigende therapie) en op hormonale stimulering (bv. vruchtbaarheidsbehandelingen).
In de D/A-finaliteit kan je vertrekken vanuit voorbeelden om principes af te leiden.
Je kan inzoomen op positieve en negatieve beïnvloeding van de vruchtbaarheid door menselijk gezondheidsgedrag en leefstijl.
Je kan soa behandelen vanuit hun mogelijke invloed op de vruchtbaarheid.
Je kan focussen op factoren die de ontwikkeling van embryo en foetus kunnen beïnvloeden bv. positief gezondheidsgedrag, negatief gezondheidsgedrag, mogelijke aandoeningen van de moeder, invloed van leefmilieu, ziekteverwekkers, meerlingzwangerschappen.
Je kan de chromosomale (bv. genoommutaties) en hormonale beïnvloeding (bv. verminderde testosteronproductie bij embryonale ontwikkeling) op ontwikkeling van geslacht aan bod laten komen.
In de derde graad kan je verder bouwen op wat aangebracht is in de tweede graad. Je kan de voor- en nadelen van de methoden van anticonceptie bediscussiëren met de leerlingen Je kan anticonceptiva benaderen vanuit de actualiteit en vanuit hun betrouwbaarheid.
De leerlingen lichten de beheersing van de vruchtbaarheid bij de mens toe. (III-MaVo-a LPD 16)
Je kan focussen op technieken voor onderdrukken of stimuleren van de vruchtbaarheid. Je kan de voor- en nadelen van hormonale vruchtbaarheidsbehandelingen bediscussiëren met de leerlingen
Je kan focussen op verschillen in en belang van belangrijke fasen bij embryonale en foetale ontwikkeling.
Je kan inzoomen op positieve en negatieve beïnvloeding van de vruchtbaarheid door menselijk gezondheidsgedrag en leefstijl.
Je kan soa behandelen vanuit hun mogelijke invloed op de vruchtbaarheid.
Je kan focussen op factoren die de ontwikkeling van embryo en foetus kunnen beïnvloeden bv. positief gezondheidsgedrag, negatief gezondheidsgedrag, mogelijke aandoeningen van de moeder, invloed van leefmilieu, ziekteverwekkers, meerlingzwangerschappen.
In de derde graad kan je verder bouwen op wat aangebracht is in de tweede graad. Je kan de voor- en nadelen van de methoden van anticonceptie bediscussiëren met de leerlingen Je kan anticonceptiva benaderen vanuit de actualiteit en vanuit hun betrouwbaarheid. Je hoeft geen volledig overzicht te geven van alle anticonceptiva.