Elke dag zien we vele mooie voorbeelden van onderwijskwaliteit in onze onderwijsinstellingen. De opsomming hieronder geeft maar een kleine selectie weer van hoe onderwijsmensen dagelijks op vele manieren een stapje extra zetten om onderwijskwaliteit te realiseren.
Het toont ook hoe uiteenlopend de voorbeelden van onderwijskwaliteit zijn. De voorbeelden maken zo duidelijk dat onderwijskwaliteit een begrip is met heel veel dimensies.
Er zijn verschillende invullingen mogelijk van het begrip onderwijskwaliteit. Er is geen one size fits all omschrijving. Elke school geeft actief vorm aan onderwijskwaliteit. Ze is nooit zo maar een passieve uitvoerder van wat anderen hebben bedacht als ‘onderwijskwaliteit’. In wat ze doet, kan ze niet anders dan altijd zelf betekenis geven aan dat begrip.
Bij de ene school weegt didactische vernieuwing meer door, de andere school hecht extra belang aan een warm leer- en leefklimaat, de doorstroom naar het hoger onderwijs, de brede zorgwerking of de leerplangerichtheid. Het is uiteraard geen of-of-verhaal, maar elke school legt wel eigen accenten.
Aan welke dimensies van onderwijskwaliteit een school een bijzondere waarde toekent, hangt in belangrijke mate af van het pedagogisch project en de traditie van de school. Immers, vanuit diverse charisma’s en contexten kregen en krijgen onderscheiden pedagogische projecten vorm wat resulteert in een grote verscheidenheid aan katholieke scholen met elk hun eigenheid.
Naast het pedagogisch project bepalen ook de ligging, het studieaanbod en de leerlingeninstroom de verschillende invullingen van wat onderwijskwaliteit precies in een school betekent.
Die verschillende invullingen van onderwijskwaliteit zijn niet alleen noodzakelijk, maar zelfs wenselijk: op die manier kan elke school best, vanuit het eigen mens- en wereldbeeld, rekening houden met de eigen context en input, tegemoetkomen aan de diverse gestelde verwachtingen; en hebben ouders en leerlingen de vrijheid om te kiezen welke school het best aansluit bij de eigen opvoeding, verwachtingen en noden.
De invulling van wat scholen verstaan onder ‘onderwijskwaliteit’ is ook dynamisch en evolutief: ze verandert doorheen de jaren. Nieuwe maatschappelijke uitdagingen en inzichten uit de dialoog met anderen, dagen scholen uit om hun kijk op onderwijskwaliteit geregeld bij te stellen zonder daarbij de speelbal te worden van de waan van de dag. De kern blijft uiteraard steeds overeind.
Scholen verschillen dus veelal van elkaar in hun invulling van onderwijskwaliteit. Tegelijk kenmerken die visies op kwaliteit van scholen in ons netwerk zich door heel wat gemeenschappelijke bouwstenen.
Katholieke scholen in Vlaanderen staan in een rijke katholiek-pedagogische traditie. Al onze scholen hebben gemeenschappelijk dat ze hun christelijke inspiratie naar de hedendaagse context van levensbeschouwelijke diversiteit toe vertalen. Die gemeenschappelijkheid vatten we in de kadervisie van de katholieke dialoogschool.
Vanuit hun christelijke inspiratie en vanuit de grondervaring dat mens en wereld tegelijk gave en opgave zijn, willen katholieke dialoogscholen iedereen, ongeacht hun levensbeschouwelijke betrokkenheid, uitdagen, motiveren en kracht geven om aan het onderwijsproject van de school mee te werken. Door in dialoog te gaan met elkaar, en met elkaars mens- en wereldbeelden, leren leerlingen de eigen identiteit ontdekken en verdiepen. Dat is het engagement dat iedereen aangaat die bij een katholieke school betrokken is.
Zeven wegwijzers, die verwijzen naar zeven Bijbelse intuïties, inspireren scholen om een katholieke dialoogschool te worden. Zo draagt elk van onze scholen gastvrijheid hoog in het vaandel: iedereen is welkom, los van maatschappelijke uitsluitingsmechanismen (eigentijds tegendraads).
Zoals ook de wegwijzer van generositeit scholen vandaag stimuleert alle leerlingen uit te dagen (genereus ambitieus).
De keuzes die onze scholen maken in de invulling van onderwijskwaliteit, zijn geïnformeerd door wetenschappelijke inzichten in het leren en onderwijzen van leerlingen. Die wetenschappelijke inzichten vormen een gemeenschappelijke onderbouwing.
Niet alleen de klassieke grote meta-studies (bijvoorbeeld Hattie, 2012; Dean & Marzano, 2012), maar ook gerichte onderzoeken en studies in de Vlaamse context én eigen praktijkonderzoek dragen waardevolle inzichten aan en geven inspiratie.
Tegelijk zijn onze scholen zich ervan bewust dat er zelden of nooit een rechtstreekse lijn is tussen onderzoeksresultaten en de concrete context waarin de leraar met zijn leerlingen werkt: de aard en de complexiteit van leer- en onderwijsprocessen en alle contextfactoren en persoonlijke en interpersoonlijke variabelen die daarop inspelen, laten nu eenmaal niet toe met een concreet onderwijskundig receptenboek naar buiten te komen dat altijd en overal ‘werkt’ of de gewenste resultaten oplevert.
Werken met wetenschappelijke inzichten vraagt altijd de tussenkomst van een onderwijsprofessional die zich laat informeren door de onderzoeksresultaten en gericht kan vertalen naar de eigen praktijk. We spreken daarom van evidence informed en niet van evidence based.
De verwachtingen van de overheid in het Referentiekader Onderwijskwaliteit
Ook het Referentiekader Onderwijskwaliteit (ROK) biedt een wetenschappelijk onderbouwde en gemeenschappelijke invulling van wat onderwijskwaliteit inhoudt. Het ROK doet dat via 37 kwaliteitsverwachtingen – waarmee de overheid erkent dat onderwijskwaliteit effectief een multidimensionaal begrip is dat naast ‘effecten’ ook heel wat procesfactoren bevat.
Het ROK is een kader dat we gemeenschappelijk hebben met alle andere scholen in het Vlaamse onderwijssysteem, maar ook hier legt elk van onze scholen eigen klemtonen vanuit de kadervisie van de katholieke dialoogschool, het eigen pedagogisch project en de specifieke context en input.
In het publieke debat en in beleidsdiscussies wordt vandaag erg kritisch gekeken naar onderwijskwaliteit. Uitspraken over ‘dalende onderwijskwaliteit’ zijn echter vaak gebaseerd op een smalle basis, zoals (internationale) gestandaardiseerde toetsen over een beperkt aantal domeinen of vakken (i.c. Nederlands, wiskunde en wetenschappen). Dat geeft een enge kijk op onderwijskwaliteit. Die toetsen – hoe betrouwbaar en zinvol ze ook zijn – geven immers maar een indicatie op één dimensie van onderwijskwaliteit.
Zoals hierboven aangegeven, omvat onderwijskwaliteit heel wat meer dimensies. We delen daarom niet de te gewaagde stelling dat ons onderwijs in zijn geheel in crisis zou zijn; er zijn te veel mooie voorbeelden waarin onderwijskwaliteit wel degelijk gerealiseerd wordt, zij het vaak in dimensies die moeilijker in een cijfer uit te drukken zijn.
Dat betekent echter niet dat we blind zijn voor de knipperlichten die uit dat (internationale) onderzoek naar voren komen. Daar zijn we ondertussen mee aan de slag gegaan. Daarbij overstijgen we bewust de schijntegenstellingen die het onderwijsdebat polariseren. Het gaat niet over kennis versus vaardigheden, leren versus welbevinden, directe instructie versus ontdekkend leren …
Het gaat veelal om een en-en verhaal waarbij op grond van wetenschappelijk onderzoek (evidence informed) ingezet wordt op onderwijskwaliteit.
