Inspirerend materiaal

In de leerplanonderdelen biologie wordt de systemische samenstelling en werking van de cel behandeld: LPD 1B De leerlingen leggen het verband tussen de structuur en de functie van celorganellen en biologische membranen bij plantaardige en dierlijke cellen.

In samenhang daarmee kunnen ook de STEM-concepten worden ingezet: systemen en modellen ervan, invloed van verhouding en hoeveelheid, patronen herkennen, relatie tussen structuur en functie, stromen en behoud van energie, materie en informatie.

Er kunnen verschillende leerstrategieën worden ingezet en gecombineerd om het leerplandoel te realiseren. Inspiratie daarvoor vind je in uitgewerkte leerfiches.

In dit uitgewerkt voorbeeld worden volgende strategieën gecombineerd:

Rubriek ‘Structureren’

• Maak een tekening

Rubriek ‘Verklaren’

• Maak concreet
• Leg de redenering uit

Je kan een cel als systeem in haar geheel modelleren met een tekening (analoog, digitaal) waarin samenhang, functies en structuren van organellen hand in hand gaan. Je kan context gebruiken om leerlingen duidelijk te maken dat een systeem correct moet functioneren om zijn functie te kunnen uitvoeren bv. je ziet een beer en je moet gaan vluchten … Het hormoon adrenaline dat nodig is om je hartslag te verhogen, wordt geproduceerd in de bijnieren in specifieke cellen. Je kan inzoomen op één van deze cellen.

Door de cel op te bouwen vanuit gerichte vraagstelling, wordt het model van een cel een samenhangend verhaal met een logische opbouw. Je kan inzetten op redeneervragen zoals onderstaande om de leerstof te verankeren :

• Waarom?
• Hoe?
• Wanneer?
• Wat is een oorzaak van?
• Wat is een gevolg van?
• Wat is een verklaring voor?

Vanuit samenhang en duiding bij de celonderdelen kan je de systemische samenhang van de cel benadrukken.

Voorbeelden:

1. Wat heeft een cel nodig om te kunnen functioneren?
2. Wat heeft een cel nodig om als apart geheel beschouwd te worden? Wat kenmerkt het verschil tussen de celinhoud en de omgeving van de cel?
3. Wat zijn de kenmerken van een membraan? Je kan inzoomen op de opbouw van een membraan (detail tekening).

De tekening ondersteunt de werking door cruciale onderdelen en processen logisch te schematiseren. Via markeringen, witruimte … kunnen leerlingen bij de tekening noteren. Gebruik van voorstellingen, audiovisueel materiaal, schema’s … kan bij leerlingen tot betere begripsvorming leiden. Door alternerend het grotere geheel te beschouwen en in te zoomen op deelprocessen (aan de hand van de tekening) kan je de leerstof verdelen in kleinere eenheden zonder het overzicht te verliezen over de systemische samenhang.