Voor gezamenlijke doelgerichtheid heb je een duidelijke visie nodig. Die visie is geïnspireerd op de Engagementsverklaring van het katholiek onderwijs en voor het basisonderwijs ook op Opdrachten voor het katholiek basisonderwijs in Vlaanderen (OKB). Het is essentieel dat visie en doelstellingen ook gezamenlijk tot stand komen. Doelgerichte instellingen bewaken voortdurend de relatie tussen de activiteiten en de doelen die ze willen realiseren. Samen met het referentiekader onderwijskwaliteit (OK) is de eigen visie het richtsnoer bij concrete beslissingen of verbeteracties op verschillende domeinen van de werking. Het beleid ligt daardoor in het verlengde van het eigen pedagogisch project. De visie vormt de basis voor de concrete, planmatige en doelgerichte realisatie van het beleid.

In onderwijsinstellingen met een sterk beleidsvoerend vermogen is leiderschap zeker geen taak van de leidinggevenden alleen, maar is er sprake van gedeeld dialogaal leiderschap. De instelling is beter in staat om beleid te voeren als de activiteiten van het hele team en leidinggevenden op elkaar afgestemd zijn en wanneer betrokkenen kunnen participeren in de besluitvorming. Hoewel niet alle teamleden steeds betrokken kunnen worden in elk besluitvormingsproces, is het toch nodig om in participatiemomenten te voorzien. Gedeeld dialogaal leiderschap vereist coördinatie, actieve betrokkenheid van de leidinggevende. De rol van het bestuur en de leidinggevende als eindverantwoordelijken is cruciaal.

De school of instelling streeft door middel van gedeeld dialogaal leiderschap naar betrokkenheid en engagement; zowel bij het bepalen van de doelen als bij de concretisering van het beleid. Het hele team werkt daarvoor samen aan de realisatie van de visie en het beleidsplan. Vergeet daarbij de leerlingen (cursisten) en hun ouders niet, want zij zijn belangrijke partners.

Een transparante taakverdeling verduidelijkt de organisatie. Elke leraar (docent) handelt als eerste verantwoordelijke voor elke leerling en de leerlingengroep. Het GOK- en zorgteam of leerlingenbegeleider(s) ondersteunen de leraren (docenten) en hebben ook taken op het niveau van de instelling, de leerlingen en de scholengemeenschap. Het doelgericht samenspel op de drie niveaus (klas, leraar (docent), onderwijsinstelling), door het hele team, geeft vorm aan een krachtig beleid.

Transparante communicatie binnen het team, met leerlingen (cursisten), ouders en externen speelt een grote rol bij de horizontale en verticale doorstroming van informatie en kennis. Het overleg van collega’s onder elkaar, de besprekingen van de (begeleidende) klassenraad, gesprekken met leerlingen (cursisten), het overleg met ouders, CLB, etc. bevorderen de betrokkenheid op school- of in-stellingsniveau. De voorbereiding van alle vormen van overleg bevordert doeltreffende communicatie.

Doeltreffende communicatie zorgt voor een goede, respectvolle verstandhouding en motiveert collega’s. Doeltreffende communicatie betekent dat wat besproken moet worden ook besproken wordt. Effectieve communicatie en een gezonde feedbackcultuur dragen bij tot een verbindend schoolklimaat. Zowel de formele als de informele communicatie zijn van belang. Ze zijn complementair en versterken elkaar. Het bestuur en de leidinggevende zorgen niet enkel voor een goede informatie-doorstroming van de top naar de basis, maar laten de communicatie in twee richtingen verlopen. De leidinggevende faciliteert efficiënt overleg. Daarnaast kunnen collega’s ook onderling met elkaar communiceren en leren van elkaars ervaringen.

In een school of onderwijsinstelling met ondersteunende relaties sta je er niet alleen voor. Samenwerken en overleggen werkt motiverend en ondersteunend. Teamleden werken zowel informeel als formeel samen. Samenwerking zorgt ervoor dat je elkaar versterkt binnen de kleine netwerken die zich ontwikkelen. Daarbij is er ook aandacht voor aanvangsbegeleiding.

Scholen en onderwijsinstellingen met een sterk beleidsvoerend vermogen beluisteren de verwachtingen vanuit de omgeving. Ze formuleren een weloverwogen, duidelijk antwoord. Het team hoeft niet op elke vraag in te gaan. Het is belangrijk dat het team een goede balans vindt tussen kansen en mogelijke bedreigingen.

Een school of onderwijsinstelling die responsief is, heeft aandacht voor wat de ouders en de samenleving van haar verwachten. Het team toetst die verwachtingen eerst af aan het pedagogisch project. Van daaruit kan het team keuzes intern en extern verantwoorden. Zich als team bewust zijn van de keuzemogelijkheden en ook daadwerkelijk keuzes maken, is essentieel. Het team speelt in op de uitdagingen en benut de mogelijkheden die de omgeving aanbiedt.

De school of onderwijsinstelling heeft de capaciteit om over haar eigen werking te reflecteren en haar werking bij te sturen. Het is belangrijk over je handelen te reflecteren. Dat is essentieel om tot leren te komen. Een reflectief team bouwt structureel, systematisch en cyclisch evaluatiemomenten in om het eigen handelen onder de loep te nemen. Het team evalueert de doelen en acties van het beleid en zijn  prioriteiten. Ook werkgroepen of teams én individuele leraren reflecteren over hun inzet voor de doelen en acties van de school of onderwijsinstelling.

Een vernieuwend team stelt zich open voor nieuwe ideeën en durft vanzelfsprekendheden ter discussie te stellen en eventueel te wijzigen. De mate waarin het team in staat is vernieuwingen te implementeren noemen we innovatief vermogen. Het is belangrijk om bij een vernieuwing alle onderwijsparticipanten te betrekken en er open over te communiceren.

Een vernieuwing komt er niet zomaar. Een zorgvuldige planning zal daarbij helpen. Het team besteedt de nodige aandacht aan het proces van introduceren, uitproberen, evalueren en bijsturen. Opvolgen en begeleiden van nieuwe initiatieven hebben een invloed op lopende processen.

Een geïntegreerd beleid leeft door heel de school of onderwijsinstelling. Dat betekent afstemming tussen de verschillende beleidsdomeinen zoals het onderwijskundig beleid, financieel beleid, personeelsbeleid, etc. Het bestuur en de leidinggevende bewaken de afstemming tussen de verschillende beleidsdomeinen. Hoe je er samen met je collega’s werk van maakt, wordt zichtbaar en concreet door een geïntegreerde aanpak. Ieder draagt daartoe bij vanuit eigen talenten en mogelijkheden.