Voorbeeld: na een les(senreeks) over het humanisme en voor aanvang van een les(senreeks) over de renaissance                                                                                          
Het vak geschiedenis mikt op de ontwikkeling van het historisch bewustzijn. Om hiertoe te komen werken we aan de vijf krachtlijnen die regelmatig geïntegreerd aan bod komen. De krachtlijn over de opbouw van het referentiekader biedt structuur in de hoofden van de leerlingen en dit alvorens ze samenhang zien en historische verbanden kunnen verwoorden. Om dit proces te versnellen én te verdiepen liggen er kansen wanneer we hen expliciet wijzen op de samenhang tussen historische fenomenen.

Stel je hebt een lessenreeks afgewerkt over de kenmerken van meerdere humanistische denkers en je start een les(senreeks) over de kenmerken van de renaissance, expliciteer dat beide parallel lopen in de vroegmoderne tijd.

Projecteer basisgegevens over het humanisme: situering in tijd, ruimte, voorbeelden van enkele humanistische denkers en kenmerken van deze beweging. In een kolom ernaast doe je hetzelfde voor de renaissance. Op deze manier expliciteer je de gelijkenissen en zien ze in dat de kenmerken eigenlijk gelijklopend zijn. Ze zien letterlijk de gelijktijdigheid, het éne is de denkbeweging, het andere is de kunstige veruitwendiging.

Op deze manier vermijd je dat leerlingen hoofdstukken of lessenreeksen zien als afgelijnde gehelen. Een volgende les kan je erop inpikken en vragen om het historische verband tussen beide te verwoorden.

Voorbeeld: een les over het verband tussen de Contrareformatie en een toename van het aantal heksenvervolgingen in West-Europa                                                                              
In dergelijke lessen komen niet alleen geschreven bronnen aan bod, maar ook grafieken. Leerplandoelen vragen ook dat ze uit dit type bron informatie kunnen genereren en dit vasthaken aan andere krachtlijnen, zoals krachtlijn 3 en krachtlijn 4.

Je toont jouw leerlingen bijvoorbeeld onderstaande grafiek met bijhorend stappenplan: 

• Stap 1: Wat is de titel van deze grafiek?    
• Stap 2: Welke gegevens worden op de X-as weergegeven?                                                                         
• Stap 3: Welke gegevens worden op de Y-as weergegeven?                               
• Stap 4: Wat is de betekenis van de legende?                                                                                                      
• Stap 5: Beschrijf wat je ziet op de grafiek.                                                                                                               
• Stap 6: Conclusie. Wat betekent deze grafiek? 

Vervolgens geef je de leerlingen een gelijkaardige grafiek en moeten ze zelfstandig voorgaande analyse uitvoeren. Je kan met de vakgroep dergelijk stappenplan opstellen en digitaal beschikbaar stellen onder de vorm van een document of instructiefilmpje. Wanneer deze methode consequent door vakgroepleden wordt toegepast, is dit ook in het voordeel van GFL-doel 26.

Voorbeeld: een les over verschillen tussen katholicisme en protestantisme                                                     
In dergelijke lessen werken leraren vaak met tabellen waarin gelijkenissen en verschillen genoteerd worden. Leerlingen verwerken de leerinhoud dan eerder reproductief. Een stap verder gaan in het redeneringsvermogen kan door het inzetten van afbeeldingen. Een combinatie van woord en beeld zorgt steevast voor een betere verankering in het geheugen van leerlingen.

Deze visual toont de gemeenschappelijkheid, maar eveneens komen verschillen aan bod door de andere kenmerken in bouwstijl, die terug te brengen zijn tot de kernideeën.   

Voorbeeld: een les over interculturele contacten ten tijde van de kruistochten 

Wanneer leraren het woord ‘herhalen’ in de mond nemen, dan heeft dit meestal betrekking op herhalen na de lesuren. Leerlingen worden geacht dit zelfstandig te doen en dit omdat de lestijd veelal als té kort ervaren wordt. In het kader van een groeiende zelfstandigheid is het belangrijk dat er ook tijdens de lessen tijd voorzien wordt om te herhalen. Naar mate het schooljaar vordert, kan dit wel gereduceerd worden wanneer je vaststelt dat leerlingen hier sterker in worden. Het voorzien van een structureel herhalingsmoment is ontzettend waardevol, zeker omdat het langetermijngeheugen aangesproken wordt.  

Op het einde van de les kan je bijvoorbeeld samen met de leerlingen een samenvatting opstellen, al dan niet via de Cornell-methode (fiche 8). Doe dit eerst samen met de leerlingen, zodanig dat ze weten wat essentieel opgenomen moet worden: 

• Wanneer vonden de kruistochten plaats? (eeuw, historische periode) 
• Waar? Voeg een kaart toe. 
• Wie is hierbij betrokken? 
• Hoe kenmerken de politieke contacten zich? 
• Hoe kenmerken de culturele contacten zich? 
• Hoe kenmerken de economische contacten zich? 
• Welk beeld hebben we van de kruistochten? Hoe komt dit? 

Zorg hier ook voor een expliciete link met het leerplan: situering in tijd en ruimte, kenmerken van samenleving, beeldvorming.  Noteer bijvoorbeeld ook in de agenda dat de leerlingen dit moeten herhalen tegen de volgende les, op deze manier wordt het iets minder vrijblijvend. Een volgende les kan je dit dan bijvoorbeeld mondeling toetsen bij enkele leerlingen. Het toekennen van een bonuspunt kan motiverend werken. Laat dit niet bij een keer, maar pas deze methodiek op een structurele manier toe, zodanig dat de leerlingen hier een goede leerattitude ontwikkelen die door jou als leraar gestimuleerd wordt.