Inspirerend materiaal

Motivatie:

Hoe gaan we in 2050 zowat tien miljard mensen voeden binnen de grenzen van de aarde? Bij die overkoepelende onderzoeksvraag kun je aandacht besteden aan de omslag naar een circulair voedselsysteem (klimaatneutraal en -slim). De zorg voor de gezondheid van mens en dier, de omgeving, de bodem, biodiversiteit en voor dierenwelzijn speelt een cruciale rol. Voedselverlies dient over de hele keten te worden beperkt en voedselreststromen dienen optimaal te worden ingezet. De productie van proteïnen en de consumptie ervan dient te verduurzamen, wat onder andere kan via plantaardige proteïnen en alternatieve proteïnebronnen (eiwitstrategie). De uitwerking van de eiwitstrategie past binnen de Vlaamse voedselstrategie, die als doel heeft het voedselsysteem de komende jaren veerkrachtiger en innovatiever te maken en klaar te stomen voor de toekomst. Als de consument naar de winkel gaat, moet die kunnen kiezen tussen een breed (en betaalbaar) gamma aan smakelijke, veilige en hoogwaardige proteïneproducten. Daarbij speelt ook de eventuele verwerking van proteïnebron naar -product een belangrijke rol.

Oriëntatie, probleem(stelling) of onderzoeksvraag
Je kan: 

• de zoektocht naar literatuur initiëren en begeleiden. Je kan bijvoorbeeld aandacht besteden aan efficiënte zoekstrategieën (bv. gebruik van samenvattingen en literatuurlijsten, vaak voorkomende referenties ...) Je kan aandacht hebben voor mogelijkheden van chatbots en meer specifiek een goede omschrijving van de zoekopdracht (prompting): rol van de vraagsteller, doel van de zoekopdracht, context, eigenschappen van het verwachte antwoord …).
• aandacht besteden aan het identificeren van relevante sleutelwoorden of zoektermen.
• het onderzoek kaderen binnen een groter geheel. De actualiteit kan je inspiratie bieden bv. het voedselvraagstuk voor een groeiende wereldpopulatie, maar je kan ook starten vanuit een gemeenschappelijk kader bv. de SDGs, vanuit een focus op systeemverbetering en innovatie, vanuit deelname aan een wedstrijd ...
• via bronnenonderzoek beperkingen op vlak van regelgeving onderzoeken bv. mestdecreet, wetgeving over genetische modificatie.
• via bronnenonderzoek een vergelijkende studie maken tussen de samenstelling van proteïnen van plantaardige, dierlijke of alternatieve oorsprong en dat meenemen in het duurzaamheidsvraagstuk.
• in het kader van duurzaamheid focussen op streekeigen gewassen, maar ook op andere gewassen wereldwijd: ‘Hoe duurzaam is het om een bepaalde proteïnebron in die omstandigheden te telen of produceren?’.
• focussen op dierlijke en humane voeding.
• een onderscheid maken tussen klassieke en innovatieve teelten.
• onderzoeken of we de wereldbevolking kunnen voeden met enkel plantaardige proteïnebronnen.
• een onderzoek doen naar de kostprijs (productie, prijs voor consument) van verschillende proteïnebronnen en de economische haalbaarheid ervan onderzoeken.

Onderzoeksmethode, gegevensverzameling, analyse

• Je kan met leerlingen nadenken over de te onderzoeken deelaspecten en aangewezen methodes om tot een goede oplossing te komen. Je kan als leraar ook rekening houden met beperkingen op vlak van haalbaarheid en beschikbare tijd.
• Om onderzoeken af te bakenen kun je deelvragen formuleren:
  • Welke proteïnebronnen worden momenteel in België, in andere landen … gebruikt?
  • Wat zijn de voor- en nadelen van de huidige proteïnebronnen?
  • Waarom zijn de huidige proteïnebronnen al dan niet duurzaam?
  • Welke mogelijke alternatieven zijn er voor de huidige niet-duurzame proteïnebronnen?
• Je kan ervoor kiezen om samen met de leerlingen een enquête op te stellen i.f.v. de bereidheid van mensen om meer te betalen voor duurzaam geproduceerde proteïnen. Als je daarvoor kiest, is het belangrijk de statistische beperkingen van een enquête te benadrukken: de gekozen doelgroep is in essentie niet representatief voor een breder beoogde doelgroep, waardoor extrapoleren van conclusies eerder kritisch wordt behandeld. Zowel kwalitatieve als kwantitatieve data moeten worden verwerkt in vragen die volgens een logisch stramien zijn opgesteld en inzoomen op de focus van het onderzoek. De resultaten kunnen op die manier indicatief worden uitgelezen en verwerkt. Je kan kiezen voor een statistische verwerking in samenwerking met de collega wiskunde of met verschillende ICT-toepassingen die toegang geven tot verschillende visuele voorstellingen.
• Je kan aandacht besteden aan hoe verkregen informatie en data op een gestructureerde manier kan worden verwerkt bv. mindmapping, visuele voorstellingen.
• Je kan het onderzoek klassikaal voeren waarbij elke leerling dezelfde opdracht krijgt.
  Je kan het onderzoek opsplitsen in meerdere deelopdrachten en toewijzen aan individuele leerlingen of groepjes van leerlingen.
  Je kan deelresultaten tussentijds laten terugkoppelen naar de groep en van daaruit het onderzoek bijsturen.
  Je kan binnen de klas verschillende onderzoeken laten uitvoeren door de individuele leerling of in groepjes.
• Je kan het onderzoek spreiden over de graad.
  Je kan kiezen voor een jaaronderzoek, een trimesteronderzoek …
  Je kan binnen het jaaronderzoek een aantal onderzoekscycli doorlopen en binnen hetzelfde onderzoek (itereren) waarbij de focus ligt op het bijsturen van het onderzoeksproces eerder dan het resultaat. Dat kan ook door binnen een cyclus de focus te leggen op bepaalde deelaspecten van de onderzoeksmethodiek.

Conclusie, rapportering

• Je kan het eindresultaat van het (deel)onderzoek laten concretiseren aan de hand van een presentatie (poster …), proefveldjes … in functie van het gevoerde (deel)onderzoek.
  Als conclusie kun je een synthese laten maken van de belangrijkste bevindingen.
• Je kan het eindresultaat toetsen aan de onderzoeksvraag.
• De gebruikte methoden om tot een resultaat te komen, kunnen worden geschetst. Je kan leerlingen laten reflecteren over de meerwaarde van de gebruikte onderzoeksmethoden bij het beantwoorden van de onderzoeksvraag.
• Je kan leerlingen laten reflecteren over het verloop van onderzoek in relatie tot de verkregen inzichten en over mogelijkheden voor verder onderzoek.