Inzetten op strategieën - reflectiewijzer

In de leerplannen Nederlands en moderne vreemde talen ligt de focus op communicatie. Bijzondere aandacht gaat naar de strategieën. Wij doen een aanzet om deze (nog meer) te implementeren in de taallessen.

Leerplannen Engels/Frans/Nederlands eerste graad a-stroom

sla link op in klembord

Kopieer

In de nieuwe leerplannen voor Engels en Frans ligt de focus op communicatieve vaardigheden in functie van doelgerichtheid. Bijzondere aandacht krijgen de strategieën die leerlingen kunnen inzetten om vlotter te communiceren. Die strategieën komen ook expliciet aan bod in andere taalvakken. Bovendien helpt een goede beheersing van die strategieën leerlingen om ook in niet-taalvakken efficiënt met tekst om te gaan. Het is daarom belangrijk dat er afspraken gemaakt worden tussen de vakken om transfer mogelijk te maken en te stimuleren. Eventuele stappenplannen en kijkwijzers worden best vakoverschrijdend gehanteerd.

Reflectievragen en tips bij de strategieën uit de leerplannen eerste graad a-stroom

sla link op in klembord

Kopieer

Hieronder vind je de verschillende strategieën die in de leerplannen Engels, Frans, Nederlands eerste graad voorkomen. We hebben ze aangevuld met reflectievragen die je op weg kunnen helpen om bewust op strategieën in te zetten. Belangrijk hierbij is dat het doel van een strategie niet de strategie zelf is, maar wel de leerlingen vaardiger maken in het lezen, luisteren, spreken en schrijven. Ze zetten dus enkel die aspecten van de strategieën in die nodig (en zinvol) zijn voor een specifieke opdracht of communicatieve situatie.

Receptieve vaardigheden

sla link op in klembord

Kopieer

Lees- en luisterdoel bepalen (Fra/Eng)/rekening houden met het lees- en luisterdoel (Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

 

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Welke vraag kan je je leerlingen stellen om het lees-of luisterdoel te bepalen?
  • Bij welke opdracht(en) heb je dit al gedaan?
  
Tips  
  • Laat het het communicatiemodel toepassen.
  
  • Laat de leerlingen nepnieuws ontmaskeren (Ned).
 https://www.europahuis.be/media/poster_fakenews.pdf
​​​​​​​

Voorkennis activeren (Fra/Eng/Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Hoe activeer je de voorkennis van de leerlingen?
  • Hoe breng je context aan?
  • De nieuwe leerstof koppel je aan de vorige les, eerder geziene leerstof. Wanneer gebeurt dit? Op welke manier heb je dit al gedaan? Wat was het nieuwe deel en wat het vorige?
  
Tips  
  • Laat de leerlingen een mindmap maken (dit kan ook over de vakken heen).
  • Start met een brainstorm, bv. met een woordenwolk.
  • Leg linken met actuele gebeurtenissen.
  • Start met een (Kahoot)quiz.
  • Gebruik een venndiagram: omschrijf het onderwerp van de les en laat je leerlingen noteren wat ze hier al over weten in de linkerhelft. Aan het einde van de les neemt de leerling deze figuur terug en noteert in de ruimte rechts wat hij geleerd heeft over dit onderwerp. Tot slot, en dat kan als huiswerk, schrijft de leerling in de middelste ruimte wat de relatie is tussen hetgeen hij reeds wist en de nieuwe onderdelen. Deze inhouden worden kort overlopen met het praatmaatje. Het zorgt enerzijds voor de aanknoping met eerder geleerde onderdelen en het verwoorden van wat geleerd is. Leerlingen zien de nieuwe leerstof niet als een los element maar als een opbouw in hun leerproces, een aanwinst in hun taalbagage.
https://bubbl.us/
https://mindmeister.com

Tekstructuur herkennen (Eng/Fra/Ned), benadrukte woorden herkennen (Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Hoe help je de leerlingen bij het herkennen van de tekststructuur (bv. titels, benadrukte woorden, structuuraanduiders (signaalwoorden, verwijswoorden)?
  • Hoe help je ze de structuur van de cursus te doorgronden?
 
Tips
 
  • Doe de structuurcross.
 https://www.youtube.com/watch?v=yBwBaCKDTfs
  • Laat de leerlingen vaste kleuren markeerstiften gebruiken: roze voor de hoofdtitel, groen voor de tussentitel, geel voor de kernwoorden.
  

Hoofd-en bijzaken onderscheiden (Eng/Fra/Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Welke technieken leren jullie de leerlingen aan om hoofd- en bijzaken te onderscheiden?
 
Tips  
  • Laat de leerlingen eerst individueel hoofd- en bijzaken markeren in twee verschillende kleuren. Geef hen daarna de tijd om hun keuze in duo’s te bespreken.
 
  • Vertel de leerlingen dat de belangrijkste zinnen vaak de eerste en laatste zin van een alinea zijn.
 
  • Gebruik verschillende soorten receptieve teksten: een nieuwsfragment, een reportage, een YouTubefilmpje, een artikel, een webtekst …
  

Gedachtegang reconstrueren (Eng/Fra/Ned), de hoofdgedachte en hoofdpunten samenbrengen (Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Op welke manier laat je de gedachtegang reconstrueren?
  • Hoe laat je de hoofdgedachte en hoofdpunten samenbrengen?
  
Tips  
  • Laat je leerlingen de inhoud tekenen.
 https://www.youtube.com/watch?v=zK03AuYOgWI&list=UUvxXE5eHzy3JcUtVHT4kkQA
  • Werk met een voorgestructureerd schema.
  

Visuele ondersteunende elementen gebruiken (Eng/Fra/Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Welke visuele ondersteuning gebruik je vaak, soms, zelden, nooit?
  • Wat is de reden voor zelden of nooit?
  • Hoe laat je de leerlingen beelden gebruiken om de boodschap beter te begrijpen?
  
Tip  
  • Laat leerlingen zelf eens met 5 afbeeldingen of foto’s de inhoud van de tekst weergeven.
  

Inhoud voorspellen (Eng/Fra)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Welke vragen zijn geschikt om hierachter te vragen?
  • Wat verwachten leerlingen te horen als je hen het onderwerp van de tekst geeft of een foto?
  
Tip  
  • Prikkel je leerlingen met een beeld en lok op die manier taal uit.
  

Vragen stellen (Eng/Fra)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Hoe train je je leerlingen in het vragen stellen bij een receptieve tekst?
  
Tips  
  • Laat je leerlingen de vragen van de blotebillenbank stellen om tot een beter begrip te komen: wie, wat, waarom, waar/wanneer, hoe? 
  
  • Sta model voor je leerlingen. Vertel luidop welke vragen jij krijgt bij het lezen/luisteren/kijken.
 https://www.youtube.com/watch?v=GALRpd0Rsm4

De vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context, de vermoedelijke betekenis van woorden via taalverwantschap afleiden (Eng/Fra), betekenissen afleiden (Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • In een tekst komen er altijd wel woorden voor die leerlingen niet zullen kennen. Hoe pak je dit aan?
  • Hoe kun je ervoor zorgen dat een deel van deze woordenschat bij je leerlingen blijft plakken?
  
Tip  
  • Werk met een zelfgemaakte poster voor de woordleerstrategieën.
  

Talige hulpmiddelen gebruiken (Eng/Fra/Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Welke talige hulpmiddelen bied je je leerlingen aan? Bv. spreek- of schrijfkaders, vertaalsoftware, woordenboek, thuistaal inzetten …
  • Hoe leer je leerlingen om deze talige hulpmiddelen (zelfstandig) in te zetten?
  
Tip  
  • Talige hulpmiddelen gebruiken, dat is de realiteit. Wij behelpen ons ook als we niet zeker zijn. Leer je leerlingen de juiste tools te gebruiken zoals een goede digitale vertaaltool.
 Schrijfkader
Verschillen beschrijven
 
Hoewel … en … allebei … zijn, zijn er ook een heleboel verschillen.
Dit is … terwijl de …
Ze zijn ook anders, omdat …
Een ander punt waarop ze verschillen is …
Ten slotte …

Tussentijds samenvatten (Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Hoe breng je je leerlingen ertoe tussentijds (bv. per alinea) samen te vatten?
  
Tip  
  • Laat de leerlingen stapsgewijs een samenvatting aanvullen met de Cornellmethode.
 https://www.klascement.net/downloadbaar-lesmateriaal/82775/samenvatten-met-de-cornellmethode-uitleg-en-uitgewerkte-voorbeelden/

Actieve luister- of leeshouding aannemen (Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Hoe train je je leerlingen in het actief luisteren/lezen?
  • Welke tips geef je om een actieve lees- of luisterhouding aan te nemen?
  • Start je een leesopdracht met een leesdoel (=motiverend, functioneel)? Geef een voorbeeld.
  • Laat je linken leggen met de eigen leefwereld, de actualiteit …? Zo ja, wanneer?
  
Tip  
  • Speel een rollenspel in duo’s waarbij één leerling van het duo telkens een luisteropdracht meekrijgt:
    • bv. je luistert maar half, omdat je geen tijd hebt, je kijkt voortdurend op je gsm
    • bv. je wilt graag zelf je eigen verhaal vertellen
    • bv. je reageert op een overdreven manier op wat de ander zegt
    • bv. je spiegelt de lichaamshouding van de ander
  

Gepaste manier van lezen/luisteren inzetten (Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Reflecteer je met de leerlingen over de strategie die ze ingezet hebben? Bv. oriënterend, globaal, zoekend, intensief, kritisch, genietend.
  • Zijn je opdrachten zo gemaakt dat ze een specifieke strategie vereisen? Geef een voorbeeld.
  
Tip  
  • Werk met een zelfgemaakte poster voor de leesstrategieën.
  

Let op: het bepalen van een geschikte strategie is het verdiepende doel (Ned).

Productieve vaardigheden

sla link op in klembord

Kopieer

Spreek- en schrijfdoel bepalen (Eng/Fra), rekening houden met spreek- en schrijfdoel (Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Zie hoger: 'Lees- en luisterdoel bepalen (Fra/Eng)/rekening houden met het lees- en luisterdoel (Ned)'

Voorkennis activeren (Eng/Fra/Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Zie hoger: 'Voorkennis activeren (Fra/Eng/Ned)'

Gebruiken van tekststructuur, structuuraanduiders (signaalwoorden en verwijswoorden), titels en benadrukte woorden (Eng/Fra/Ned), gebruiken van lay-out (Eng/Fra)

sla link op in klembord

Kopieer

Zie hoger: 'Tekstructuur herkennen (Eng/Fra/Ned), benadrukte woorden herkennen (Ned)'

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Welke digitale tools, programma’s laat je je leerlingen gebruiken om de lay-out van een tekst te verzorgen?
  
Tip  
  • Gebruik een gratis digitale tool zoals Canva om infographics, uitnodigingen, wenskaartjes, enz. te maken.
 https://www.canva.com/

 

Rekening houden met ontvanger (Eng/Fra/Ned) en gepast inzetten van non-verbaal gedrag (Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Hoe zorg je ervoor dat leerlingen hun spreek- of schrijfstijl afstemmen op de ontvanger?
  • Welke tips voor non-verbaal geef je de leerlingen mee?
  
Tips  
  • Maak gebruik van het communicatiemodel.
  • Zorg voor een (semi-)authentieke opdracht waarbij leerlingen wel rekeningen moeten houden met de ontvanger
    • bv. een advies schrijven op het forum van Awel, een e-mail naar een leraar, een boek voorlezen aan kleuters, een rondleiding geven in de school aan de nieuwe leerlingen, een uitnodiging voor het schooltoneel aan alle ouders …
    • bv. een boek ‘verkopen’ aan de klas, een interview met een leraar, een debat met een andere klas, een aankondiging in een andere klas, enz.
  

Visuele ondersteunende elementen gebruiken (Eng/Fra/Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Zie hoger: 'Visuele ondersteunende elementen gebruiken (Eng/Fra/Ned)'

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • In welke spreek-en schrijfopdrachten komen visuele ondersteunende elementen voor? Welke vinden leerlingen fijn om te doen?
  • Welke opdracht raad je je collega’s aan?
  
Tip  
  • Gebruik een gratis digitale tool zoals Canva om infographics, uitnodigingen, wenskaartjes, enz. te maken.
 https://www.canva.com/

 

Rekening houden met effecten van non-verbaal gedrag (Eng/Fra) (Ned voor gesproken teksten), van lay-out (Ned voor geschreven teksten)

sla link op in klembord

Kopieer

Zie ook hoger: 'Receptieve vaardigheden'

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Hoe maak je je leerlingen bewust van hun lichaamstaal (bv. gebaren, mimiek, volume …)?
  • Op welke manier laat je het effect van lay-out ‘onderzoeken’?
  
Tip  
  • Oefen met je leerlingen de basishouding om goed te kunnen spreken.
  • Maak je leerlingen bewust van hun houding en gebaren door hen in duo’s elkaars gebaren te laten spiegelen.
  • Geef leerlingen dezelfde tekst met telkens een andere opmaak. Laat hen bespreken waarom de ene tekst meer aanspreekt dan de andere. Laat hen nadien zelf een tekst lay-outen.
  

Talige hulpmiddelen gebruiken (Eng/Fra/Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Zie hoger: 'Talige hulpmiddelen gebruiken (Eng/Fra/Ned)'

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Welke talige hulpmiddelen zijn er voorhanden?
  • Mogen de leerlingen hier altijd gebruik van maken?
  • Hoe leer je hen hiermee (zelfstandig) om te gaan?
  
Tip  
  • Leer je leerlingen de juiste tools te gebruiken, bv. een spellingcontrole. Laat hen op zoek gaan naar een goed voorbeeld van een klachtenbrief of een uitnodiging. Bepaal samen de succescriteria.
  

Rekening houden met taalgedragsconventies: registers (Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Zie hoger: 'Rekening houden met ontvanger (Eng/Fra/Ned) en gepast inzetten van non-verbaal gedrag (Ned)'

Spreek- en schrijfplan opstellen (Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Hoe bouw je een spreek- of schrijfoefening op?
  
Tip  
  • Werk gefaseerd:
    • Brainstorm
    • Breng structuur in de brainstorm: categoriseer de woorden
    • Werk volgens de i-m-s-structuur
  • Bied schrijf- en spreekkaders aan.
 Spreekkader
Je mening geven
 
Ik zou graag mijn mening geven over …
Ik vind dat …
Ik heb de volgende argumenten om mijn mening te staven: ten eerste …, ook …, een ander argument is dat …
Bovendien …
Ik ben dus van mening dat …

Verwerken feedback in hun mondelinge en schriftelijke boodschappen en redigeren hun teksten (Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Zie ander pedagogisch-didactisch voorbeeld: 'Inzetten op strategieën – Reflectiefiche voor de leerling'

Het bepalen van geschikte strategieën is een verdiepend doel (Ned)!

Interactieve (Eng/Fra/Ned) en mediërende vaardigheden (Eng/Fra), strategieën bij falende communicatie (Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Voor het vak Nederlands geldt dat zowel receptieve als productieve vaardigheden vereist zijn. Telkens is ook kijkvaardigheid een aspect van de vaardigheden; luisteren wordt vaak met kijken gecombineerd; ook tijdens het lezen ‘kijk’ je naar de tekst; bij de mondelinge vaardigheden/interactie is het non-verbale gedrag of de lichaamstaal ook belangrijk. Er wordt dus geen aparte oplijsting van de interactieve vaardigheden gemaakt voor Nederlands. Je vindt deze terug onder de productieve/receptieve vaardigheden. De strategieën bij falende communicatie werden hieronder wel opgenomen.

Doel van de interactie bepalen (Eng/Fra)

sla link op in klembord

Kopieer

Zie hoger: 'Zie receptieve en productieve vaardigheden'

Inspelen op wat de ander zegt of schrijft (Eng/Fra)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Hoe zorg je voor interactie bij het spreken/schrijven?
  
Tips  
  • Laat een rollenspel uitvoeren.
  • Gebruik een forum (bv. via Smartschool) of een digitale tool om reacties op elkaars mening te geven.
  

Vragen om hulp/opheldering zoals trager spreken, herhalen, herformuleren en zelf hulp/opheldering bieden (Eng/Fra)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Hoe bied je je leerlingen de nodige ondersteuning om om hulp te vragen?
  
Tip  
  • Maak met je leerlingen een spreek-strategieënfiche, een oplijsting van standaardzinnen die bij moeilijkere situaties van pas kunnen komen, vaste uitdrukkingen om in te spelen op wat de ander zegt, bv. ter bevestiging. Laat hen deze fiche gebruiken bij de komende spreekopdrachten. Welke vragen zouden hier sowieso op komen te staan? Kunnen deze fiches meegroeien met de leerlingen?
  

Elementen van non-verbaal gedrag en intonatie herkennen en zelf doelgericht inzetten (Eng/Fra)

sla link op in klembord

Kopieer

Zie hoger: 'Rekening houden met effecten van non-verbaal gedrag (Eng/Fra) (Ned voor gesproken teksten), van lay-out (Ned voor geschreven teksten)'

Compenserende strategieën inzetten bij falende communicatie (Eng/Fra/Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Welke tips en tools geef je de leerlingen om in te zetten bij falende communicatie (bv. boodschap herlezen, opnieuw beluisteren, verduidelijken, achtergrondruis uitschakelen, zich afzonderen, om herhaling vragen, doorvragen, de communicatie uitstellen naar een later moment)?
  
Tip  
  • Zie hoger: ‘Vragen om hulp/opheldering zoals trager spreken, herhalen, herformuleren en zelf hulp/opheldering bieden (Eng/Fra)‘
  

Strategieën om betekenissen te achterhalen (Ned)

sla link op in klembord

Kopieer

Reflectievragen Jouw voorbeelden, ideeën
  • Welke strategieën reik je de leerlingen aan om de betekenis van een onbekend woord te achterhalen?
  
Tip  
  • Zie hoger: ‘De vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context, de vermoedelijke betekenis van woorden via taalverwantschap afleiden (Eng/Fra), betekenissen afleiden (Ned)’ en ‘Gepaste manier van lezen/luisteren inzetten (Ned)’
  

Leerplannen tweede en derde graad

sla link op in klembord

Kopieer

Leerplannen Engels, Frans

sla link op in klembord

Kopieer

In de huidige leerplannen tweede en derde graad Frans en Engels zijn heel wat gelijkenissen met die van de eerste graad per vaardigheid. De opdrachten worden complexer, maar de strategieën blijven belangrijk. Neem de strategieën zeker eens door en maak gebruik van bovenstaande tips en reflectieopdrachten.

Leerplannen Nederlands aso, tso, kso

sla link op in klembord

Kopieer

In de huidige leerplannen van de tweede en derde graad wordt er nog verwezen naar de OVUR-strategie. Er zijn heel wat gelijkenissen met de strategieën uit de eerste graad. Meer informatie lees je in het leerplan van de tweede graad op pagina 18 t.e.m. 23, en dat van de derde graad op pagina 19 t.e.m. 25.

Enkele verschillen:

  • Bij luisteren: zich concentreren, inhoudelijke en functionele relaties tussen tekstonderdelen vaststellen, kritisch luisteren …
  • Bij spreken: argumenten herkennen en aanbrengen, een kritische houding aannemen tegenover hun eigen spreek- en gespreksgedrag …
  • Bij lezen: studerend en kritisch lezen, de aandacht concentreren, gevraagde of gezochte informatie in informatieve teksten efficiënt vinden, op de gekozen leesstrategie reflecteren, nagaan of het leesdoel bereikt is, de boodschap van de tekst toetsen aan eigen kennis en inzichten
  • Bij schrijven: een schrijfstrategie kiezen, correct citeren (derde graad)

Over deze databank

In deze databank ondersteunen we je vanuit de pedagogische begeleiding tot op de klasvloer. Je vindt hier didactische tips, praktijkvoorbeelden, leerinhoud ...
×
Kijkt als...
Niveau
Regio

Welkom OnderwijsPro

Niet aanmelden

Stel minstens één regio en één niveau in. We passen dit toe als kijkfilter op de website, zodat je de gepaste inhoud ziet.