Als bestuurder ben je samen met je collega-bestuurders eindverantwoordelijke voor de onderwijsinstellingen onder jouw schoolbestuur. Om de opdrachten die bij die verantwoordelijkheid horen tot een goed einde te brengen, kun je uiteraard een aantal zaken delegeren naar leidinggevenden of andere medewerkers in jouw organisatie. Daarnaast kun je ook samenwerken met andere schoolbesturen. Die samenwerking kan verschillende vormen aannemen.
Als je als bestuur samenwerkt met andere besturen, creëer je een ruimere schaal om je beleid op te voeren. Die schaalverruiming of –vergroting kan een hefboom zijn voor de optimalisering van je bestuurlijke werking. Het doel van de samenwerking is dus niet de schaalvergroting ‘an sich’, maar wel de kans die ze biedt op bestuurlijke optimalisering.
Als bestuurder merk je ongetwijfeld dat de omgeving waarin je met je scholen werkt, steeds complexer wordt. Voortdurend komen er nieuwe uitdagingen op je af en worden er nieuwe zaken van je verwacht.
Conceptnota’s worden gelanceerd, maar niet doorgevoerd. Decreten worden gestemd en weer afgeschaft. Wisselende regeringen met wisselende accenten en prioriteiten. Het is niet evident om als schoolbestuur in een dergelijk onderwijslandschap te functioneren. Voortdurend bijsturen is noodzakelijk.
De besparingen op de werkingsmiddelen en de omkadering van scholen, maken dat je als bestuur even veel of veel meer moet doen met minder middelen. Het financieel beleid krijgt dan ook meer gewicht. Financiële geletterdheid is noodzakelijk.
De diversiteit van de leerlingen op het vlak van taal, cultuur, religie en socio-economische achtergrond is verrijkend. Maar hoe zorg je er voor dat al die leerlingen op de voor hen beste plaats terecht komen? Hoe garandeer je kwaliteitsvol en uitdagend onderwijs voor ieder individu in die diverse leerlingenpopulatie? Hoe bied je hen maximale ontplooiings- en ontwikkelingskansen?
De diversiteit aan leerlingen brengt complexe en specifieke uitdagingen mee voor je scholen en voor jou als lid van het bestuur.
Als bestuur ben je onderworpen aan heel wat regelgeving die niet altijd onderwijsgerelateerd is. We denken bijvoorbeeld aan de wetgeving rond welzijn en preventie, de wetgeving op overheidsopdrachten, sociale verkiezingen en de reglementering rond het UBO-register. Het is niet evident om de verplichtingen die bij die regelgeving horen correct op te volgen. Je hebt daar als bestuur de nodige competenties voor nodig.
Als schoolbestuur krijg je van de overheid een zekere beleidsruimte. Jij bent immers de eindverantwoordelijke voor je onderwijsinstellingen. De overheid verwacht dan uiteraard ook van scholen en besturen dat ze die beleidsruimte op een goede manier invullen.
Om in die omstandigheden voor ieder kind zo goed mogelijk onderwijs en de gepaste zorg te kunnen blijven aanbieden, moet je als school en schoolbestuur stevig in je schoenen staan.
Je hebt competente schoolleiders nodig die het beste naar boven kunnen halen uit hun leerlingen en hun personeel. En je hebt deskundige en goed georganiseerde besturen nodig die hun schoolleiders in deze opdracht kunnen ondersteunen.
Afhankelijk van hoe je bestuur is uitgebouwd, zul je bepaalde uitdagingen wel of niet alleen de baas kunnen. Als groter, professioneel georganiseerd bestuur zul je op het vlak van samenwerking dan ook andere noden hebben dan je kleinere collega-besturen die over minder mogelijkheden beschikken.
Als groter bestuur ben je waarschijnlijk vooral geïnteresseerd in intervisie en het delen van ervaringen.
Als kleiner bestuur kijk je vermoedelijk eerder uit naar een samenwerking die leidt tot concrete ondersteuning in domeinen zoals inkoopbeleid, communicatie, infrastructuur, personeelsbeleid, financieel beleid enz.
Sommige uitdagingen zijn van die aard dat ze sowieso jouw organisatie overschrijden. Studieaanbod en leerlingenoriëntering zijn daar goede voorbeelden van. Als bestuur moet je daarvoor wel overleggen en samenwerken met de andere besturen uit je regio.
Een goede samenwerking met andere besturen creëert kansen voor jou als bestuur om je bestuurskracht te optimaliseren:
Afhankelijk van de samenwerkingsvorm waarvoor je als bestuur kiest, kun je als bestuur nog meer voordelen uit de samenwerking halen. Besturen die fuseren en die hun schaalvergroting zorgvuldig aanpakken en een professionele organisatiestructuur uitbouwen, maken op termijn het meeste kans op samenwerkings- of schaalvoordelen.
Nele Berghmans - 02 507 07 26 - 0476 79 14 22 - nele.berghmans@katholiekonderwijs.vlaanderen
Isabelle Dobbelaere – 02 507 06 24 – 0499 11 94 82 - isabelle.dobbelaere@katholiekonderwijs.vlaanderen
Peter Peters – 02 507 07 82 – 0475 37 33 95 - peter.peters@katholiekonderwijs.vlaanderen
Dienst Bestuur & organisatie – directeur: Dirk Vanstappen – 02 529 04 09 – 0497 42 43 58 - dirk.vanstappen@katholiekonderwijs.vlaanderen
Als bestuur kun je voor verschillende vormen van samenwerking kiezen.
Een samenwerkingsovereenkomst is steeds beperkt in de tijd. Er bestaan twee soorten samenwerkingsovereenkomsten:
De scholengemeenschappen zijn zo’n samenwerkingsovereenkomsten. Het contract van de scholengemeenschap feitelijke vereniging is een functionele overeenkomst, van de scholengemeenschap-vzw een structurele overeenkomst.
De individuele besturen blijven bij een scholengemeenschap werkgever van hun personeel, zij ontvangen de omkaderings- en werkingsmiddelen en behouden hun bevoegdheid. Voor een aantal zaken kiezen ze ervoor om dat samen te doen, om een aantal bevoegdheden te delegeren naar een groter schaalniveau.
Kort
Beperkt in de tijd, afzonderlijke besturen (vzw’s) blijven bestaan en behouden bevoegdheid, blijven werkgever, krijgen middelen rechtstreeks en bepalen autonoom wat ze met de middelen doen, bepalen zelf welke zaken ze samen doen.
Een personele integratie betekent dat de betrokken besturen hun bestuursorganen en/of hun algemene vergaderingen gedeeltelijk (gedeeltelijke personele integratie) of geheel (gehele personele integratie) bemannen met dezelfde personen. De besturen blijven echter wel als aparte vzw’s bestaan.
Heel concreet kan bij een volledige personele integratie het bestuursorgaan en/of algemene vergadering één keer vergaderen, maar wordt er wel per vzw/bestuur een verslag opgesteld. Besturen kiezen deze formule vaak als een opstap naar een volledige fusie.
Een aandachtspunt bij deze constructie is de mogelijkheid van belangenconflicten voor de bestuurders. In bepaalde situaties zul je als bestuurder misschien beslissingen moeten nemen die positief zijn voor de ene vzw, maar minder positief voor de andere.
Kort
Afzonderlijke besturen (vzw’s) blijven bestaan en behouden bevoegdheid, blijven werkgever, krijgen middelen rechtstreeks, volledig of gedeeltelijk identieke bemanning van raden van bestuur en/of algemene vergadering, formule wordt soms als tussenstap gebruikt naar volledige fusie.
De meest verregaande vorm van samenwerking tussen besturen is een fusie. Verschillende besturen versmelten dan tot één groter en sterker bestuur. Een fusie is een complex en ingrijpend proces dat een grondige voorbereiding en professionele aansturing vraagt. Een fusie van besturen veronderstelt ook dat er vanuit verschillende culturen en structuren een nieuwe groepsdynamiek ontstaat. Dat is geen evident proces.
Sommige besturen zien een fusie op termijn wel zitten, maar willen het proces eerder geleidelijk laten lopen via andere samenwerkingsvormen zoals een samenwerkingsovereenkomst of een personele integratie. In zo’n geleidelijk proces ontstaat niet alleen de ruimte om mekaar te leren kennen, maar ook om de verschillende aspecten van de uiteindelijke fusie grondig voor te bereiden.
Bij een fusie van besturen draag je als bestuur al je activiteiten over aan een andere vzw. Dat kan een bestaande of een nieuwe vzw zijn. Vanaf de fusie draagt het bestuur van de verkrijgende vzw de juridische, financiële en pedagogische verantwoordelijkheid voor alle scholen die je hebt ingebracht.
De verkrijgende vzw wordt dan de nieuwe werkgever van jouw personeel. Meer informatie over fusies vind je onder fusieprocessen. De juridische informatie vind je onder ‘Fusie(procedures) van vzw’s juridisch bekeken’.
Kort
De verkrijgende vzw neemt de activiteiten over van de inbrengende vzw’s, de verkrijgende vzw wordt werkgever, krijgt de middelen en beslist autonoom wat er met die middelen gebeurt.
