In Vlaanderen bepaalt de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening voor welke handelingen een vergunning vereist is, voor welke een melding volstaat of welke vrijgesteld zijn. Denk er aan dat niet al die regels op een zelfde manier voor alle gemeenten gelden. Vraag daarom altijd eerst advies aan de gemeente waar je de werken plant

In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest staan de werken en handelingen waarvoor een stedenbouwkundige vergunning nodig is, beschreven in het Brussels Wetboek Ruimtelijke Ordening.

Voor de meeste bouw- en verbouwwerken, is een stedenbouwkundige vergunning vereist. Voor andere handelingen of werken hoef je geen vergunning aan te vragen of kun je een eenvoudigere procedure doorlopen. Die laatste vind je uitgebreid omschreven in een apart besluit van de Brusselse Regering.

In Vlaanderen vraag je de omgevingsvergunning aan via het digitale Omgevingsloket. Vervolgens wordt er één openbaar onderzoek en één adviesronde georganiseerd.

In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kun je de aanvraag nog niet digitaal indienen. Als de gemeente zelf bevoegd is voor de behandeling van de aanvraag, kun je

• hetzij de aanvraag rechtstreeks bij de dienst Stedenbouw op het gemeentehuis afgeven in ruil voor een attest van afgifte;
• hetzij de aanvraag aangetekend versturen naar het college van burgemeester en schepenen van de gemeente.

Als het goed gelegen is op het grondgebied van twee of meerdere gemeenten, dien je de vergunningsaanvraag bij elke van die gemeenten in.

Bepaalde aanvragen moet je indienen bij de gemachtigde ambtenaar (gewest). Dat kan ook tegen afgifte of per aangetekende zending.

De Vlaamse Regering stelt expliciet een aantal handelingen vrij van de medewerking van een architect:

• gebruikelijke ondergrondse constructies als ze niet voor de rooilijn of in een achteruitbouwstrook liggen;
• handelingen zonder stabiliteitswerken en zonder wijziging van het fysiek bouwvolume aan zijgevels, achtergevels en daken;
• zonnepanelen of zonneboilers op een plat dak, tot maximaal 1 meter boven de dakrand, en zonnepanelen of zonneboilers die geïntegreerd zijn in het hellende dakvlak;
• binnenverbouwingen zonder stabiliteitswerken;
• afsluitingen tot een hoogte van twee meter in de zijtuin en achtertuin;
• toegangspoorten en open afsluitingen tot een hoogte van twee meter;
• gesloten afsluitingen tot een hoogte van 1 meter in de voortuin;
• de strikt noodzakelijke toegangen tot en opritten naar het gebouw of de gebouwen;
• gebruikelijke constructies zoals ventilatiebuizen, airco's, schoorsteenpijpen, schoorstenen, dakgoten en hemelwaterafvoerbuizen aan of op een gebouw, op voorwaarde dat ze niet meer dan drie meter boven de nok van het gebouw uitsteken;
• de voorlopige opslag van afvalstoffen op hun plaats van productie, indien dit gebeurt in functie van een georganiseerde regelmatige afvoer van de afvalstoffen.

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest somt de stedenbouwkundige handelingen die vrijgesteld zijn van vergunning of die een eenvoudigere procedure genieten en waarvoor dus ook geen architect nodig is op in het Besluit van Geringe omvang.

• Nadat je je aanvraag hebt ingediend via het Omgevingsloket checkt de omgevingsambtenaar of je aanvraag volledig is. Onvolledige dossiers kunnen niet worden behandeld. Als aanvrager krijg je nog wel de mogelijkheid om je dossier te vervolledigen.
• Voor bepaalde aanvragen wordt er vervolgens een openbaar onderzoek georganiseerd om na te gaan of er bezwaren zijn tegen je project. De vergunningsaanvraag wordt dan via verschillende kanalen bekendgemaakt. Zo hangt de gemeente bijvoorbeeld te plaatse gele affiches op. Het openbaar onderzoek duurt in principe dertig dagen.
• Het College van burgemeester en schepenen spreekt zich uit over de bezwaren die via het Omgevingsloket of schriftelijk werden ingediend. Bezwaren leiden niet automatisch tot een weigering van de aanvraag.
• De vergunningverlenende overheid zal geval per geval een beoordeling maken en bepalen of het nuttig of noodzakelijk is om het advies van de brandweer in te winnen. In de meeste gevallen en zeker bij grotere projecten zal een dergelijk advies worden gevraagd.
• Vanaf de volledigheidsverklaring van het dossier beslist het College van burgemeester en schepenen in principe binnen de 60 kalenderdagen over een aanvraag zonder openbaar onderzoek en binnen de 105 kalenderdagen over een aanvraag mét openbaar onderzoek. Soms kan het College een verlenging krijgen van de maximale termijnen. Bijvoorbeeld in geval van een administratieve fout of een aanvulling van het dossier tijdens de procedure. Als het College geen beslissing neemt binnen de maximale termijn, wordt de aanvraag geacht afgewezen te zijn.
• Na de beslissing ontvang je een e-mail van het Omgevingsloket met vermelding dat de beslissing op het omgevingsloket is toegevoegd en dat je die daar kan inkijken.

• In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest controleert men in eerste instantie ook of je dossier volledig is.
• Voor bepaalde aanvragen gelden de ‘Speciale Regelen van Openbaarmaking’ of de SRO. Die omvatten een openbaar onderzoek én een vergadering van de overlegcommissie die een advies uitbrengt over de vergunningsaanvraag. De redenen om een aanvraag aan de SRO voor te leggen, liggen wettelijk vast en zijn onder meer:
• in geval van een milieueffectenrapport;
• in geval van overschrijding van een in het gewestelijk bestemmingsplan bepaalde oppervlaktedrempel voor een bijzondere bestemming;
• als de aanvraag een afwijking van een bijzonder bestemmingsplan of van een verkavelingsvergunning inhoudt;
• als de aanvraag een afwijking inhoudt van een stedenbouwkundige verordening met betrekking tot volume, inplanting of vormgeving van de bouwwerken,.
• In het kader van het openbaar onderzoek maakt de gemeente de vergunningsaanvraag bekend aan de hand van rode affiches op de plaats waar de aanvraag betrekking op heeft. Een openbaar onderzoek duurt in principe 15 dagen.
• Binnen de dertig dagen na de afsluiting van het openbaar onderzoek vergadert de overlegcommissie van de gemeente. De aanvrager stelt er zijn ontwerp voor. Al wie daartoe een verzoek heeft ingediend tijdens het openbaar onderzoek, wordt er ook gehoord. Wie opgeroepen werd, mag twee raadsheren meebrengen. Na de openbare zitting beraadslaagt de OC achter gesloten deuren en brengt ze een met redenen omkleed advies uit over het voorwerp van de aanvraag. Het advies van de OC is, naargelang van het geval, raadgevend of dwingend en helpt het de vergunningverlenende overheid om haar beslissing te nemen.
• De behandelingstermijnen van de aanvragen hangen van het type aanvraag. Zij beginnen te lopen vanaf de datum van het ontvangstbewijs van volledig dossier.
• Het College van burgemeester en schepenen of de gemachtigde ambtenaar, zal kan de vergunning zonder meer toekennen, er voorwaarden aan koppelen of ze weigeren. De beslissing wordt aan de aanvrager betekend via een aangetekend schrijven.

De termijnen voor de afgifte van de vergunning variëren naargelang de aard van de werken en worden bepaald door het Brussels Wetboek Ruimtelijke Ordening (BWRO).

Je mag de handelingen en werken niet onmiddellijk van start laten gaan. Je moet een bepaalde termijn respecteren. Die hangt af van de aard van de vergunning. Je plakt de vergunning in ieder geval aan op de toekomstige bouwplaats.