Dit artikel bevat voorbeelden van hulpkaarten en didactische suggesties die leerlingen kunnen ondersteunen bij het bereiken van het leerplandoel rond het oplossen van eerstegraadsvergelijkingen. Het is bedoeld als inspiratiedocument dat richting kan geven bij het ontwikkelen van gelijkaardige kaarten voor andere leerplandoelen.
Wiskunde - 2de graad - D/A-finaliteit
Wiskunde B+S - 2de graad - D/A-finaliteit
Wiskunde B+S' - 3de graad - D-finaliteit
Wiskunde - 3de graad - D/A-finaliteit
Wiskunde B+S - 3de graad - D/A-finaliteit
Wiskunde B+S - 3de graad - D-finaliteit
Wiskunde B+S'' - 3de graad - D-finaliteit
Wiskunde - 1ste graad - A-stroom
Wiskunde - 3de graad - D-finaliteit
Wiskunde - 2de graad - A-finaliteit
Wiskunde B+S' - 3de graad - D/A-finaliteit
Wiskunde - 3de graad - A-finaliteit
Wiskunde B+S'' - 3de graad - D/A-finaliteit
Wiskunde 1ste graad - B-stroom
Wiskunde B+ - 2de graad - D-finaliteit
Wiskunde B+S - 2de graad - D-finaliteit
Wiskunde - 2de graad - D-finaliteit
Wiskunde B+S' - 2de graad - D-finaliteit
Wiskunde B+S'' - 2de graad - D-finaliteit
Wiskunde - 7de leerjaar
Wiskunde S - 7de leerjaar
Wiskunde Co - 3de graad - D-finaliteit
In het kader van brede basiszorg binnen het wiskundeonderwijs vormt het dynamisch en flexibel inzetten van hulpmiddelen een krachtig middel om leerlingen te ondersteunen in hun leerproces. Dit vraagt om een doordachte en gevarieerde aanpak, afgestemd op de onderwijsbehoeften van elke leerling, waarbij autonomie, differentiatie en samenwerking centraal staan. Tegen die achtergrond kunnen hulpkaarten gezien worden als een specifiek type hulpmiddel dat gericht en doelbewust kan worden ingezet.
Hulpkaarten zijn een vorm van extra ondersteuning die leerlingen kunnen helpen om stapsgewijs tot een oplossing te komen. Ze passen in de brede basiszorg wanneer ze ingezet worden bij het inoefenen of automatiseren van procedures. In de praktijk worden ze echter ook vaak gebruikt als maatregel binnen de verhoogde zorg, om tegemoet te komen aan specifieke onderwijsbehoeften van individuele leerlingen.
Door complexe leerinhouden op te splitsen in haalbare stappen of te verduidelijken via een uitgewerkt voorbeeld, krijgen leerlingen meer houvast en structuur in hun leerproces. Hulpkaarten worden daarbij niet standaard ingezet, maar doelgericht gebruikt op momenten waarop ze een duidelijke meerwaarde bieden.
Dit document bevat voorbeelden van hulpkaarten en didactische suggesties die leerlingen kunnen ondersteunen bij het bereiken van het leerplandoel rond het oplossen van eerstegraadsvergelijkingen. Het is bedoeld als inspiratiedocument dat richting kan geven bij het ontwikkelen van gelijkaardige kaarten voor andere leerplandoelen. Het biedt dus geen vaste handleiding, maar vormt een aanzet om binnen de vakgroep afspraken te maken die aansluiten bij de eigen klaspraktijk en de visie van de eigen school.
Hulpkaarten zijn zinvol voor meerdere leerinhouden van de verschillende graden en finaliteiten.
Hieronder vind je enkele suggesties van mogelijke hulpkaarten horend bij leerplandoel 33 van leerplan I-Wis-a: ‘De leerlingen lossen vergelijkingen van de eerste graad op in één onbekende in de verzameling van de rationale getallen.’
We maken onderscheid tussen hulpkaarten met een abstract stappenplan (Abstracte hulpkaart) en hulpkaarten vertrekkend van een voorbeeld (Voorbeeld-hulpkaart). Afhankelijk van de doelgroep en/of individuele leerling kun je één van beide types kiezen of net beide aanbieden. Hierbij kun je een verschil maken tussen hulpkaarten voor het eerste en het tweede jaar. Als vakgroep maak je hier best afspraken over om te komen tot een leerlijn.
Je kunt je ook beperken tot het geven van een voorbeeld zonder de stappen expliciet te vermelden. Dit is vooral zinvol voor leerlingen die de procedure al beheersen en enkel nog een geheugensteun nodig hebben. Het voorbeeld fungeert dan als een compacte reminder, zonder dat de leerling alle stappen moet doorlopen.
De stappen van het stappenplan hangen uiteraard af van het type van vergelijking dat je leert oplossen. We geven een voorbeeld voor vergelijkingen met gehele coëfficiënten en met haakjes.
Voor dezelfde reden als daarnet kun je je ook beperken tot het geven van een voorbeeld zonder de stappen expliciet te vermelden.
Wees je bewust van het doel van een hulpkaart: gaat het om brede basiszorg of om verhoogde zorg voor individuele leerlingen?
Toon en bespreek de hulpkaart eerst klassikaal. Zo weten alle leerlingen hoe ze ermee aan de slag kunnen. Tijdens oefenmomenten en taken kunnen ze dan zelf kiezen of ze de kaart gebruiken.
Praktisch: voorzie de kaarten bij voorkeur op A5-formaat en gelamineerd, zodat ze duurzaam en herbruikbaar zijn. Je kan deze uiteraard ook digitaal beschikbaar stellen.
Niet elke leerling heeft dezelfde nood. Voor sommigen volstaat een algemene formulering van de stappen (abstracte hulpkaart) als geheugensteun, anderen hebben meer aan een uitgewerkt voorbeeld. Een combinatie kan ook, bijvoorbeeld een dubbelzijdige kaart met vooraan het voorbeeld en achteraan de algemene formulering.
Binnen de vakgroep kunnen hierover afspraken gemaakt worden, met tegelijk ruimte voor maatwerk: sommige leerlingen gebruiken hulpkaarten structureel, anderen slechts tijdelijk of helemaal niet.
Het is zinvol om binnen de vakgroep afspraken te maken over:
Door dit af te stemmen, ontstaat samenhang in de klaspraktijk en uniformiteit voor leerlingen en ouders. Zo ervaren leerlingen continuïteit bij een leerkrachtenwissel en krijgen ouders duidelijk zicht op het ondersteuningsmateriaal.
Een stappenplan mag nooit een doel op zich worden. Het gevaar bestaat dat leerlingen de procedure louter kopiëren zonder echt inzicht te verwerven. Een stappenplan helpt in de opbouwfase. Het kan ook deel uitmaken van verhoogde zorg, maar moet altijd gekoppeld blijven aan uitleg over het waarom van elke stap. Belangrijk is bovendien dat het gebruik geleidelijk wordt afgebouwd, zodat leerlingen leren zelfstandig te werken. Het uiteindelijke doel is dat leerlingen de hulpkaart niet meer nodig hebben. Alleen in uitzonderlijke gevallen kan een stappenplan of hulpkaart een blijvende maatregel zijn, wanneer de noden van de leerling dit vereisen. Dat is echter niet het opzet: we trachten leerlingen te versterken zodat ze stap voor stap zonder dit hulpmiddel kunnen functioneren.
Hulpkaarten zijn een opstapje: ze bieden leerlingen houvast op weg naar inzicht en zelfstandigheid. Ze maken differentiatie mogelijk en geven vertrouwen om leerstof stapsgewijs te verwerken. Maar de kaart zelf is nooit het eindpunt. Ons doel blijft leerlingen versterken, zodat ze zonder hulpmiddel verder kunnen en trots ervaren dat ze het zelf kunnen. Alleen in uitzonderlijke gevallen blijft een hulpkaart nodig.
Door binnen de vakgroep duidelijke afspraken te maken over welke leerplandoelen ondersteund worden en hoe het gebruik geleidelijk wordt afgebouwd, zorgen we voor samenhang, gelijke kansen en herkenbaarheid voor leerlingen en ouders.
