Om aan de grote nood aan schoolinfrastructuur tegemoet te komen zoekt de Vlaamse overheid alternatieve financieringsvormen
Die vormen moeten de regels van de ESR-neutraliteit (Europees Stelsel van Rekeningen) respecteren. Dit betekent het beheersen van de schuldgraad en het buiten de begroting houden van de investeringen. Het wetgevend kader kwam tot stand met het decreet van 7 juli 2006 betreffende de inhaalbeweging voor schoolinfrastructuur
In 2009 kon de eerste publiek-private samenwerking (PPS) in de scholenbouw van start gaan, beter bekend onder het letterwoord DBFM.
DBFM staat voor Design (Ontwerp), Build (Bouw), Finance (Financieren) en Maintain (Onderhoud). Een private partner of vennootschap is verantwoordelijk voor het ontwerp, de realisatie, de financiering en het dertig jaar ter beschikking stellen van schoolinfrastructuur aan schoolbesturen. Gedurende de looptijd van de overeenkomst betaalt het schoolbestuur een periodieke beschikbaarheidsvergoeding die door het Agentschap voor Infrastructuur in het Onderwijs (AGION) betoelaagd wordt. Na de termijn van dertig jaar wordt de schoolinfrastructuur kosteloos overgedragen aan het schoolbestuur.
Er lopen momenteel DRIE DBFM-programma's
Enkel voor het programma DBFM ‘Scholen van Vlaanderen’ kunnen schoolbesturen een aanvraag indienen.
De Vlaamse regering heeft de ambitie om een nieuwe oproep te lanceren om scholen te bouwen via de DBFM-formule. De intentie van de Vlaamse regering werd vertaald in het Regeerakkoord en de Conceptnota Masterplan Scholenbouw 2.0.
Voor het vrij gesubsidieerd onderwijs omvat het DBFM-programma ‘Scholen van Morgen’ 117 projecten met circa 480 000 m² bruto-gebouwoppervlakte. De negen projecten die dankzij de btw-verlaging in 2017 aan het programma toegevoegd werden bevinden zich medio 2019 nog in de ontwerp- en/of bouwfase. Alle andere projecten zijn in gebruik genomen en bevinden zich in de dertigjarige onderhoudsfase.
‘Scholen van Morgen’ focust zich vooral op nieuwbouw en in mindere mate op substantiële renovatie. Hoewel de DBFM-projecten met een gemiddelde oppervlakte van 4000 m² groter zijn dan in de reguliere financiering, werden er zowel kleine schooltjes gebouwd als zeer grote scholencampussen (kleinste 800 m², grootste 27 437 m²).
Zowat alle types van onderwijsgebouwen werden gerealiseerd: projecten voor basisonderwijs, secundair onderwijs, een combinatie van de twee, enkele internaten en een centrum voor volwassenenonderwijs. Naast de gebouwen werden ook de omgevingsaanleg (speelplaats, fietsenberging, groenaanleg … ) en de eerste uitrusting mee opgenomen in de projecten.
In het DBFM-programma ‘Scholen van Morgen’ sloten schoolbesturen met de vennootschap een voorcontract af dat de ontwerpfase tot en met de aanbesteding van de werken regelde. De ontwerper werd geselecteerd na een minicompetitie met respect voor de wetgeving overheidsopdrachten waarbij een vijftal ontwerpteams met elkaar concurreerden en een ontwerp indienden voor één bepaald project. De geselecteerde ontwerper kreeg dan één of meerdere projecten toegewezen.
Na het doorlopen van het volledig ontwerptraject werd, met inspraak van het schoolbestuur, een aannemer gezocht en aangesteld conform de wet op de overheidsopdrachten. Daarmee waren bijna alle prijscomponenten van de ontworpen schoolinfrastructuur gekend om een vrij nauwkeurige beschikbaarheidsvergoeding te kunnen vastleggen. Vervolgens kon het schoolbestuur zijn individueel DBFM-contract ondertekenen. Op dat ogenblik werd de rentevoet voor de financieringscomponent binnen DBFM vastgelegd en de definitieve beschikbaarheidsvergoeding bepaald.
AGION betoelaagt de beschikbaarheidsvergoeding die gedurende dertig jaar aan de vennootschap verschuldigd is. Het subsidiepercentage is afhankelijk van het onderwijsniveau en bedraagt 81,5% voor het basisonderwijs en 71,5% voor de andere onderwijsniveaus, CLB’s en internaten. De component ‘eigenaarsonderhoud’ binnen de beschikbaarheidsvergoeding wordt aan 90% gesubsidieerd.
Omdat een DBFM-traject voor een schoolbestuur een onbekende en zeer complexe formule is, heeft de overheid in het traject Scholen van Morgen de onderwijskoepels een taak toegewezen van het informeren, de sensibilisering en de individuele begeleiding. Voor dit takenpakket voorziet de overheid een financiële tegemoetkoming. De financiële tussenkomst van de overheid is niet volledig kostendekkend, waardoor aan de schoolbesturen met een DBFM-project nog een beperkte, bijkomende bijdrage wordt gevraagd.
Ondersteuning
Schoolbesturen kunnen bij ons met al hun DBFM-vragen terecht, ook gedurende de 30-jarige onderhoudsperiode.
Met het decreet van 25 november 2016 lanceerde de Vlaamse overheid een nieuwe DBFM-operatie. Onderwijsinstellingen konden tot 31 mei 2017 een aanvraag bij AGION indienen. Voor het vrij gesubsidieerd onderwijs werden 21 scholenbouwprojecten geselecteerd, ofwel als een groot individueel project, ofwel gebundeld in een cluster van meerdere projecten. Uiteindelijk werden negen projectclusters of individuele scholenbouwprojecten geselecteerd, goed voor circa 170 000 m² bruto vloeroppervlakte aan nieuwe schoolinfrastructuur.
De grote lijnen van de DBFM-aanpak uit de operatie ‘Scholen van Morgen’ blijven behouden: schoolbesturen plaatsen het ontwerp, de bouw, de financiering en het onderhoud gedurende dertig jaar van hun scholenbouwproject in de markt. Een private partner neemt deze opdracht op tegen een periodieke beschikbaarheidsvergoeding waarvan het grootste deel door AGION betoelaagd wordt.
Nochtans zijn er ook belangrijke verschilpunten:
Deze opdrachtdocumenten zijn belangrijk. Op basis hiervan zullen kandidaat-vennootschappen, bestaande uit een ontwerpteam, een aannemer en een financier een offerte moeten opmaken die zowel een architecturaal ontwerp omvat als een definitieve (basis)prijs. De projectdefinitie moet vanaf de gunningsfase dus volledig en haalbaar zijn want na het indienen van de offertes en zeker na contractering zal elke wijziging moeilijk liggen qua prijs en procedure.
AGION ondersteunt de schoolbesturen in de aanbestedingsprocedure door het ter beschikking stellen van type-opdrachtdocumenten. Zo bezorgt AGION op vraag aan besturen een model van DBFM-overeenkomst met haar vele bijlagen.
Op zijn beurt wordt AGION bijgestaan door het Projectbureau waaraan naast de vertegenwoordigers van de overheid, deskundigen op juridisch, financieel en technisch vlak, ook de koepels deelnemen. Het Projectbureau dat in 2017 al betrokken was bij de voorbereiding en selectie van de ingediende projectaanvragen kreeg ook een rol toegewezen bij de selectie van de projectvennootschappen en de beoordeling van hun offertes.
Door de complexiteit van de materie bleek het opstellen van consistente opdrachtdocumenten een werk van lange adem te zijn. Zodra de voorlopige typedocumenten geoptimaliseerd en verder uitgewerkt zijn moet een schoolbestuur ze nog projectspecifiek aanpassen en aanvullen. Daarna kan de gunningsfase van de plaatsingsprocedure opgestart worden met de finale, door AGION goedgekeurde opdrachtdocumenten.
De financiële tussenkomst die in de Scholen-van-Morgen-projecten nog deels van de overheid en deels van de schoolbesturen zelf kwam, zal bij de nieuwe DBFM integraal aan de besturen met een DBFM-project worden aangerekend. De beschikbaarheidstoelage blijft wel identiek aan deze die we kenden bij Scholen van Morgen.
Ondersteuning
Wij helpen je doorheen alle fases en het voorbereidingswerk.
Eind november 2021 lanceerde de Vlaamse minister van Onderwijs een eerste oproep in het kader van een nieuwe DBFM-formule, Scholen van Vlaanderen. Op 10 juli 2020 keurde de Vlaamse regering de Conceptnota Masterplan Scholenbouw 2.0 goed waarin deze ambitie werd vermeld. De nieuwe DBFM-formule, ter waarde van 1 miljard euro, zal verspreid worden over drie overheidsopdrachten van een gelijke omvang.
De selectie voor de projecten van de eerste en tweede oproep werd reeds afgerond.
Op maandag 13 november werd de derde en laatste oproep officieel gelanceerd. Voorafgaand aan deze derde oproep organiseerde Katholiek Onderwijs Vlaanderen twee infosessies voor alle geïnteresseerde schoolbesturen waarin naast de kenmerken en nieuwigheden van de huidige DBFM-operatie eveneens het trajectverloop en de aanvraagprocedure aan bod kwamen.
Heb je deze infosessie gemist? Vraag dan gerust de opnamelink aan via filip.vlaminck@katholiekonderwijs.vlaanderen of stijn.hannaert@katholiekonderwijs.vlaanderen
Geïnteresseerde schoolbesturen krijgen tot en met 27 februari 2024 de tijd om hun aanvraagdocument in te dienen. De aanvraagformulieren zullen vervolgens door AGION beoordeeld en gerangschikt worden. We verwachten de beslissing over de selectie van de projecten in de loop van 2024.
Momenteel loopt de gunningsprocedure om de DBFM-vennootschap aan te duiden die instaat voor het ontwerp(design), de bouw (build), de financiering (finance) en het dertigjarig onderhoud (maintain) van de scholenbouwprojecten van de eerste oproep.
In een latere fase zal de procedure opgestart worden voor de selectie van de DBFM-vennootschap(pen) belast met de uitvoering van de projecten van de tweede en derde oproep.
Wij helpen jou graag bij het aftoetsen van de DBFM-geschiktheid van jouw scholenbouwproject of ondersteunen jou met plezier bij de opmaak van je aanvraagdossier vanuit onze expertise en know-how.
Tot de selectiefase is deze ondersteuning kosteloos. Eens je geselecteerd wordt voor de DBFM-operatie ‘Scholen van Vlaanderen’ vragen wij een éémalige vergoeding voor alle generieke ondersteuning in het verdere verloop van dit DBFM-traject (met inbegrip van de 30-jarige onderhoudsfase) ten belope van 1 euro per m² bruto + btw van jouw scholenbouwproject. Indien je na selectie nog specifieke ondersteuning nodig hebt, dan kun je ook daarvoor bij ons terecht. Daar staat een vergoeding tegenover van 120 euro per uur + btw.
Een gedetailleerde beschrijving van wat we verstaan onder generieke en specifieke ondersteuning binnen een DBFM-operatie vind je terug in onderstaande tabel.
