Reflecteren is het bewust nadenken en terugblikken op een situatie, een ervaring, je gedrag. Je gaat als het ware jezelf een spiegel voorhouden om even stil te staan bij jezelf. Zo kun je nadenken over een ervaring, hoe je werkt, je sterke punten, je werkpunten, je gedrag en welk effect dit heeft op anderen. De bedoeling van reflecteren is iets te leren over jezelf zodat je je gedrag kunt bijsturen en zo steeds competenter kunt worden.
Je kunt reflecteren via reflectievragen of via een bestaand reflectiemodel zoals het de STARR-methodiek, de reflectiespiraal van Korthagen, de axenroos, de kernkwadranten van Offman ... Je kunt kiezen voor het gebruik van 1 of meer reflectiemodellen of een leerlijn steken in het reflecteren met daarbij het gebruik van ander reflectiemodel (bv. STARR-methodiek in 3de jaar en Korthagen in het 4de jaar) doorheen de graad. Hou bij de keuze van een reflectiemodel of van mogelijke richtvragen voor reflecteren rekening met de afbakening in het leerplandoel.
De Reflectiespiraal van Korthagen is een model dat wordt gebruikt voor en bestaat uit vijf stappen:
Door de Reflectiespiraal van Korthagen te volgen, kun je bewuster worden van je handelen, inzichten verwerven en groeien als communicator, als persoon. Het model biedt een gestructureerde aanpak om te reflecteren en te leren van ervaringen.
Wat was de situatie?
Wat was je taak?
Hoe heb je het aangepakt en waarom?
Heeft het gewerkt en waarom?
De methodiek van Ofman pas je voornamelijk toe als je onder de loep wilt nemen hoe je op persoonlijk vlak functioneert. De methodiek brengt je kernkwaliteiten, valkuilen, uitdagingen en allergieën in kaart.
De Axenroos kan gebruikt worden om gedrag en communicatie in verschillende situaties te bespreken en te begrijpen. Het kan helpen bij het ontwikkelen van sociale vaardigheden, het vergroten van zelfinzicht en het bevorderen van effectieve communicatie en samenwerking. De axenroos bestaat uit zes 'axen'. Een 'ax' is een relatiewijzer, een manier om je tot jezelf, tot dingen (materie) of tot anderen te verhouden. Elke ax heeft een totemdier als symbool.
De 6 axen zijn:
De Roos van Leary is een model dat gedrag en interactie tussen mensen in kaart brengt. Het is ontwikkeld door Timothy Leary en zijn team van Amerikaanse psychologen. Het model bestaat uit een schematische weergave van gedragsmogelijkheden en het effect daarvan op anderen.
Het model is opgebouwd uit twee assen: de verticale as geeft de mate van dominantie aan, waarbij dominant gedrag bovenaan staat en niet-dominant gedrag onderaan. De horizontale as geeft de mate van relatie aan, waarbij samen-gedrag aan de rechterkant staat en tegen-gedrag aan de linkerkant. De Roos van Leary laat zien dat gedrag een bepaalde reactie oproept. Gedrag dat in hetzelfde kwadrant zit, houdt hetzelfde gedrag in stand. Gedrag dat verticaal tegenovergesteld is, roept een complementaire reactie op. Gedrag dat horizontaal naast elkaar staat, heeft een constructieve invloed.
Het model kan gebruikt worden om gedrag te analyseren, anderen beter te begrijpen en de interactie te verbeteren. Het kan bijvoorbeeld helpen bij het verbeteren van communicatie tussen leraren en leerlingen of bij het oplossen van conflicten tussen collega's.
