Realiseren van leerinhouden chemie in één graaduur (II-BiCh-d)

Het realiseren van het leerplan chemie in één graaduur vraagt een specifieke benadering. Door af te stappen van de chronologische behandeling van leerplandoelen en ze eerder te integreren en thematisch te combineren, kan je ruimte creëren om de inhouden voldoende diepgaand te verwerven voor de doelgroep. De wenken bij de leerplandoelen bieden suggesties en keuzes om het leerplandoel te realiseren. We reiken je inspiratie aan voor een mogelijke aanpak.

Thema 1: Structuur en eigenschappen van materie

sla link op in klembord

Kopieer

Je kan starten met LPD 1C vanuit het onderscheid tussen een mengsel en een zuivere stof:

  • focus op de zuivere stof - in de eerste graad verkenden leerlingen al mengsels en zuivere stoffen aan de hand van het deeltjesmodel (I-Nat-a LPD 14).

Je kan aansluitend LPD 2C en LPD 3C aan bod laten komen:

  • zoom in op de soorten zuivere stoffen en de begrippen index en coëfficiënt. In de eerste graad legden leerlingen de link tussen verbindingen en atomen (I-Nat-a LPD 13), je kan daarop verder bouwen;
  • maak gebruik van 2D- en 3D-modellen. Geef leerlingen de kans om daarmee te oefenen;
  • behandel symbolische voorstelling en naam (enkelvoudige stoffen) van relevante stoffen (bv. stoffen uit de leefomgeving, stoffen die je gebruikt om andere leerplandoelen te realiseren). Breid dat uit met meer elementen en stoffen in functie van de leerlingengroep en van de beschikbare tijd.

Je kan vervolgens terug naar LPD 1C in samenhang met LPD 1S en LPD 2S:

  • laat leerlingen enkele (minimum twee) eenvoudige scheidingstechnieken uitvoeren bv. filtreren, uitdampen, zeven, decanteren;
  • focus op de aspecten van onderzoek voeren bij onderzoek naar stofeigenschappen van zowel zuivere stoffen als soorten mengsels (homogene en heterogene mengsels) bv. onderzoek naar het kookpunt. De stofeigenschappen massadichtheid, kookpunt, smeltpunt, deeltjesgrootte, oplosgedrag van stoffen moeten aan bod komen, maar het is niet nodig om elke stofeigenschap te laten onderzoeken. De leerlingen kennen massadichtheid vanuit de eerste graad (I-Nat-a LPD 15), je kan daarop verder bouwen;
  • besteed voldoende aandacht aan het veilig en duurzaam omgaan met stoffen bv. omgaan met chemisch afval, ordelijk werken, productetiketten interpreteren, veilig en geïnformeerd werken zoals H/P-zinnen, pictogrammen;
  • leg eventueel de link met LPD 3S bv. ontwikkelen van scheidingstechnieken voor waterzuivering.

Zoom verder in op de materie vanuit LPD 6C, LPD 7C en LPD 8C:

  • breng de structuur van een atoom aan vanuit het atoommodel van Bohr: elementaire deeltjes, begrippen als massagetal en atoomnummer, symbolische voorstelling, elektron-stipmodel;
  • vestig de aandacht op systeemdenken vanuit de STEM-concepten: schaal en verhouding, model van een systeem en de link leggen met het PSE als model van een systematische rangschikking van de elementen;
  • bepaal de verschillende elementaire deeltjes vanuit massagetal en atoomnummer met behulp van het PSE;
  • observeer samen met de leerlingen de ordening in het PSE: elementen zijn gerangschikt volgens atoomnummer, indeling in hoofdgroepen en nevengroepen, edelgassen, indeling in periodes;
  • leid samen met de leerlingen eigenschappen van atomen uit het PSE af: metalen en niet-metalen, elektronegativiteit en leg de link naar enkele toepassingen;
  • maak vervolgens de stap naar ionvorming.

Thema 2: Chemische reacties: behoud van materie en energie-uitwisseling

sla link op in klembord

Kopieer

Je kan starten met LPD 4C en combineren met LPD 1S en LPD 2S:

  • herhaal vanuit (demonstratie-)experimenten het onderscheid tussen een fysisch verschijnsel en een chemische reactie (I-Nat-a LPD 12);
  • laat leerlingen aspecten van massabehoud ontdekken in samenhang met LPD 1S en LPD 2S en leid van daaruit de wet van behoud van massa af. Besteed voldoende aandacht aan het veilig en duurzaam omgaan met stoffen (bv. omgaan met chemisch afval, ordelijk werken, productetiketten interpreteren, veilig en geïnformeerd werken zoals H/P-zinnen, pictogrammen);
  • breng de schematische voorstellingswijze van een chemische reactie aan vanuit STEM-concept ‘model van een systeem’;
  • laat de leerlingen aan de hand van een stappenplan eenvoudige en aangereikte chemische reactievergelijkingen balanceren.

Je kan aansluitend LPD 5C aan bod laten komen:

  • breng vanuit waarneming (bv. experiment, demo-experiment, videomateriaal, toepassing) het onderscheid tussen exo- en endo-energetische reacties aan. Focus op chemische reacties in betekenisvolle contexten voor de leerling bv. cementproductie (endo-energetisch) en uitharding van cementproducten (exo-energetisch);
  • laat een energiediagram aan bod komen en focus daarbij op het verschil tussen de energie van de reagentia en de reactieproducten;
  • leg de link met energieomzettingen vanuit de eerste graad (I-Nat-a LPD 16) en met het leerplan II-Bou-d;
  • leg eventueel de link met LPD 3S (bv. de rol van chemische reacties in diverse technologieën zoals energieproductie, synthese van nieuwe materialen).

Thema 3: Indeling en eigenschappen van samengestelde stoffen

sla link op in klembord

Kopieer

Je kan LPD 9C, LPD 11C, LPD 12C en LPD 13C gecombineerd aan bod laten komen voor de anorganische stofklassen:

  • start met het onderscheid tussen anorganische en organische stoffen;
  • behandel vervolgens de verschillende anorganische stoffen: oxiden, hydroxiden (basen), zuren en zouten. Deze volgorde is een suggestie en aan te passen volgens eigen keuze;
  • bij elke stofklasse komen volgende aspecten aan bod: naamgeving, formule, bindingstype, eigenschappen in relatie tot het bindingstype (oplosbaarheid in water, elektrische geleidbaarheid, pH) en mogelijke toepassingen in betekenisvolle contexten (bv. zoutzuur (cementsluier verwijderen), fosforzuur (roest verwijderen), kaliumsulfaat (in gipsproducten), zure regen (monumenten en gebouwen), ammoniak (ontvetten), siliciumdioxide (glas, graniet, beton), magnesiumhydroxide (brandvertragers));
  • leg eventueel de link met LPD 3S (bv. toepassingen van zuren en basen in industriële processen of ontwikkelen van nieuwe materialen voor technologische toepassingen in de bouw);
  • besteed aandacht aan het onderscheid tussen polaire en apolaire bindingen aan de hand van het verschil in elektronegatieve waarde van de elementen in de binding;
  • zoom in op water als dipoolmolecule en op ionisatie en dissociatie;
  • onderzoek de functie van een zuur-base-indicator in samenhang met LPD 1S en LPD 2S. Besteed voldoende aandacht aan het veilig en duurzaam omgaan met stoffen (bv. omgaan met chemisch afval, ordelijk werken, productetiketten interpreteren, veilig en geïnformeerd werken zoals H/P-zinnen, pictogrammen);
  • maak een onderscheid tussen de geleidbaarheid van zuivere stoffen en van oplossingen en leg het verband tussen het aantal ionen in een oplossing en de geleidbaarheid ervan.

Behandel vervolgens LPD 10C voor de alkanen in combinatie met LPD 11C

  • start met naam en formule van de onvertakte n-alkanen. Je kan je beperken tot de eerste 10 n-alkanen in functie van het behandelen van eenvoudige organische stoffen in de derde graad;
  • leg het verband tussen de onoplosbaarheid van alkanen en het bindingstype. Je kan dat aanschouwelijk maken vanuit demo-experimenten (n-hexaan mag in de klascontext niet  worden gebruikt, n-pentaan en n-heptaan mogen door de leraar  worden gebruikt) of vanuit videomateriaal;
  • leg eventueel de link met LPD 3S (bv. gebruik van alkanen als energiebronnen).

Thema 4: Concentratie van oplossingen

sla link op in klembord

Kopieer

Hierbij komt enkel LPD 14C aan bod:

  • start met het verkennen van verschillende mogelijkheden om hoeveelheid materie uit te drukken. De leerlingen kennen het begrip massa (I-Nat-a LPD 3), je kan daarop verder bouwen;
  • leg vervolgens de link met stofhoeveelheid zoals gebruikt in chemie uitgedrukt in mol. Besteed ook aandacht aan de constante van Avogadro;
  • focus op het begrip ‘oplossing’ waarbij je aandacht besteedt aan aspecten zoals hoeveelheid opgeloste stof, hoeveelheid oplosmiddel, oplossing en leg de link met het begrip ‘concentratie van een oplossing’;
  • breng de symbolische weergave (formule) voor concentratie aan vanuit voorbeelden van oplossingen en besteed zowel aandacht aan massaconcentratie als aan molaire concentratie;
  • het is niet nodig om omzettingen en berekeningen te doen tussen de grootheden.

×
Kijkt als...
Niveau
Regio