Van jongs af aan leren we mensen te onderscheiden: we leren al vroeg dat er een verschil is tussen mannen en vrouwen, tussen ouderen en jongeren.Bovendien gaan we snel verbanden leggen tussen de verschillende groepen mensen en hoe ze zich gedragen, waarna we ook over mensen, die we niet persoonlijk kennen, een (voor)oordeel klaar hebben.
Van jongs af aan leren we mensen te onderscheiden: we leren al vroeg dat er een verschil is tussen mannen en vrouwen, tussen ouderen en jongeren, tussen verschillende nationaliteiten. Bovendien gaan we al heel vroeg verbanden leggen tussen de verschillende groepen mensen en hoe ze zich gedragen. Zo leren we dat mama's zorgzaam zijn of dat grootouders niet zo handig zijn met smartphones, maar ook over andere mensen, die we niet zo goed kennen, hebben we snel een oordeel klaar ...
Als instap kun je je leerlingen gevoelig maken voor het oordeel of het beeld dat zij hebben van bepaalde groepen. Zo kun je hen afwisselend vragen om in enkele seconden specifieke personen te tekenen. Laat hen bijvoorbeeld een vrouw, een ongezonde man, een Mexicaan, een niet zo slim meisje, ... tekenen, waarna ze hun tekeningen mogen tonen aan hun buurman of -vrouw.
Normaal gezien zullen de leerlingen vrij gelijkaardige beelden herkennen: misschien droeg de vrouw telkens een rok of had ze lang haar, was de ongezonde man dik, had de Mexicaan een sombrero aan, ..., maar de vraag is of vrouwen altijd een rok dragen en lang haar hebben ...
Van bepaalde groepen vormen we ons snel een beeld en als we ervan uitgaan dat alle mensen van een groep zich op een bepaalde manier gedragen, er hetzelfde uitzien, dan denken we in vooroordelen of stereotypen. Deze vooroordelen en stereotypen herkennen we ook vaak in reclameboodschappen, wat het onderstaande voorbeeld bevestigt.
Als leerkracht kun je het eerste deel van de advertentie (tot 30'') laten zien, waarna je zou kunnen vragen welk beeld de dochter van haar mama heeft. Ongetwijfeld zullen ze opmerken dat volgens het meisje mama's alle huishoudelijke taken, dus het wassen, het poetsen, het koken, op zich nemen, waardoor ze geen tijd hebben om met vrienden te telefoneren. Je zou hen aansluitend ook kunnen laten raden naar het vervolg van de boodschap ...
De dochter kopieert het gedrag van de mama, waarna de papa, die op de achtergrond meekijkt, inziet dat hij te weinig huishoudelijke taken op zich neemt. Hij gaat hierna dan ook voluit voor de was.
Via deze reclameadvertentie wil men aldus het vooroordeel of stereotiepe beeld van (huis)moeders doorbreken. De begrippen 'stereotypen' en 'vooroordelen' worden vaak naast elkaar gebruikt, hoewel ze niet helemaal dezelfde betekenis hebben.
Vooroordelen zijn persoonlijke meningen over een persoon of groep, die veelal negatief zijn en gebaseerd op stereotypen.
Stereotypen zijn algemene beelden waarbij de kenmerken, eigenschappen en het gedrag van personen veralgemeend wordt voor een groep, zoals ”Polen zijn alcoholisten”, "Nederlanders zijn gierig", "BMW-bestuurders zijn agressief". Stereotypen zijn dus vereenvoudigingen of veralgemeningen van de werkelijkheid.
Vooroordeel: "Ik vind mijn buurvrouw ongezond, want ze is dik."
Stereotype: "Alle dikke mensen eten ongezond."
Het is geen geheim dat reclame heel stereotiep is, zeker tegenover vrouwen. Een onderzoek van meer dan duizenden advertenties toonde enkele vastgeroeste patronen ...
Actieve mannen, zorgzame vrouwen
Mannen bevinden zich in reclame meestal buitenshuis of op het werk, terwijl vrouwen over het algemeen in huis worden afgebeeld. Mannen oefenen een actieve controle uit over het product en stralen autoriteit en kennis van zaken uit, vrouwen spelen meer een passieve rol als tevreden en dankbare gebruikster. Bij mannen ligt de nadruk op activiteit en plezier, bij vrouwen op huiselijkheid en zorg.
Daarnaast zijn ook de producten waarvoor reclame gemaakt wordt vaak stereotiep en te associëren met traditionele rollenpatronen. In feite kan er gesproken worden van zoiets als ‘traditioneel gendergebonden producten’: producten die in reclame over het algemeen aangeprezen worden door een hoofdpersonage van één bepaald gender of geslacht.
Enkele voorbeelden van zo’n typisch vrouwelijke productcategorieën zijn kleding, cosmetica, beauty- en bodyproducten en schoonmaakproducten. Bij mannen zijn dit onder andere sportartikelen, voertuigen, technologie en bier. Eenvoudig uitgedrukt: vrouwen adverteren voor producten in de keuken en badkamer, mannen voor de goederen buitenshuis.
Aansluitend kun je aan je leerlingen vragen om zelf gepaste voorbeelden te zoeken. Laat hen m.a.w. op zoek gaan naar advertenties waarin mannen en vrouwen heel stereotiep in beeld gebracht worden.
Gelukkig durven advertenties zoals die van Dash dit beeld in vraag te stellen, maar als we goed kijken, zijn er nog meer advertenties die onze verwachtingen of rollen durven te doorbreken.
Laat je leerlingen de volgende campagnes bekijken. Kunnen ze achterhalen waarom die vernieuwend of ophefmakend zijn, waarom hier stereotypen doorbroken worden?
De laatste advertentie zal wellicht het moeilijkst te interpreteren zijn waardoor je als hulpmiddel de volgende foto en/of video zou kunnen tonen ...
Hema stuntte dus met hun reclame voor een bh waarin ze een mannelijk model de hoofdrol gaven. Enkele jaren later kon dit bedrijf alweer scoren in de media met een nieuwe beslissing, dit blijkt onder meer uit het volgende artikel.
Weg met 'jongens' en 'meisjes', de kinderkleding van Hema is voortaan genderneutraal
De Nederlandse winkelketen Hema schrapt alle geslachtsaanduidingen van kinderkleding. Die verandering gebeurt zowel in de Nederlandse, als de Belgische winkels van de keten.
De nood aan verandering binnen de kinderkleding speelt al langer. Niet alle jonge meisjes willen onderbroeken met hartjes, en niet alle jongens willen een trui met het logo van Superman. ‘Je zult nog steeds roze jurkjes zien bij Hema, maar we voegen daar stoerdere meisjeskleding aan toe’, zegt inkoopdirecteur Trevor Perren. Volgens een PR-woordvoerster van de keten zorgt deze beslissing ervoor dat kinderen uit meer kleding kunnen kiezen.
Hema is de tweede keten in korte tijd die kiest voor genderneutrale kinderkleding. Het Britse label John Lewis zei begin september dat ze ‘geen genderstereotypes willen opdringen’ door hun kledij. Het was onder andere de Facebookpost van een tienjarig meisje aan Hema die de bal aan het rollen bracht. Ze schreef dat ze wel meer wou dragen dan enkel roze ondergoed met hartjes op en vroeg zich af waarom er geen stoerder ondergoed voor meisjes bestond. De aankondiging lokte inmiddels heel wat gemengde reacties uit op sociale media.
Uit: De Standaard
Samen met je leerlingen kan je het bovenstaande bericht doornemen, waarna je enkele vragen ter reflectie kan stellen ...
Naast Hema doken er de afgelopen jaren nog meer genderneutrale initiatieven op. Zo beslisten de Nederlandse spoorwegen al in 2017 om in hun omroepberichten de mensen niet langer aan te spreken met 'Dames en heren', maar wel met 'Beste reizigers'. Ook bij ons zet de trend zich door. In 2022 verspreidde onze Belgische overheid een brochure waarin ze haar medewerkers tips gaf om genderneutraal te schrijven ...
Hieronder vinden de leerlingen alvast enkele voorbeeldzinnen die uit de brochure zouden kunnen komen. Het is aan hen om als communicatiemedewerker te achterhalen of ze genderneutraal zijn of niet. Gelukt? Laat hen dan de boodschappen omvormen zodat ze al dan niet neutraal klinken ...
De laatste zin, 'Bo is er, hij parkeert zijn auto', is niet neutraal. ‘Hij’ en ‘zijn’ verbinden we immers met mannelijke personen, maar welke voornaamwoorden moeten we dan gebruiken?
Het antwoord konden de leerlingen al meermaals in de media vinden ... In De Slimste Mens speelde onlangs Ryanne van Dorst, beter bekend als Raven van Dorst mee. Raven is een non-binaire presentator, acteur, rockartiest die met enkele opvallende uitspraken en een wat rebels gedrag in De Slimste Mens ook onze kranten haalde.
Je kan samen met je leerlingen het volgende artikel lezen waarna je hen de woorden laat aanduiden die verwijzen naar Raven van Dorst ...
"Ik ga 200 seconden lang niks zeggen, krijg de tyfus!": dit was "De slimste mens"
Raven van Dorst had na drie afleveringen ‘De slimste mens ter wereld’ al een flinke reputatie opgebouwd met opgestoken middelvingers, grofgebekte antwoorden en gespeelde desinteresse, maar dinsdag werd het pas echt gezellige chaos. Na een plaagstoot van de tv-makers weigerde de non-binaire rocker even om verder te spelen en dreigde - al dan niet gespeeld - met opstappen.
De fotoronde was immers niet naar de zin van Raven van Dorst, en dat liet die graag merken. Hun eerste foto was het logo van het programma: “Het scherm werkt niet!” Van Looy verduidelijkte dat het wel degelijk hun eerste foto was, maar de daaropvolgende antwoorden “Quiz, spelprogramma, spelletje” bleken stuk voor stuk fout. Het begon hun danig op de zenuwen te werken. “Wat is dit? Nu word ik gek, hier kijk ik al de hele tijd naar. Ha, fuck dit, wat wil je nou? Ik ga 200 seconden lang niets zeggen, krijg de tyfus maar! Dit is toch niet leuk dit.”
Van Looy zag het horrorscenario al voor zich dat die op nul seconden zou landen – want als er een iemand dat durft, is het Van Dorst wel – en dat er uiteindelijk iemand uit de krochten van Woestijnvis de spelregels erbij moest halen in dat geval. Toch wist hij een ‘Stop’ uit hun mond te krijgen, waarop het naar de volgende foto flitste: Het logo van De slimste mens in het Frans. En toen viel de gulden ook bij Van Dorst dat er talen moesten gezocht worden. En scoorde hen uiteindelijk nog een bijna foutloze 9 op 10. “Niet leuk!”
Bron: Het Nieuwsblad
In het artikel hebben de leerlingen ongetwijfeld de woorden 'hen', 'hun' en 'die' aangeduid, maar er blijken nog meer varianten in opmars te zijn zoals ook hieronder bevestigd wordt.
Aan je leerlingen zou je kunnen vragen waarnaar hun voorkeur uitgaat ...
Verder ligt ook het legendarische wc-pictogram vandaag onder vuur, waardoor er vraag is naar een nieuwe afbeelding. Een transgender persoon voelt zich ongemakkelijk bij de verplichte toiletafslag, net als een non-binair persoon die zich niet identificeert als man of vrouw.
Hierdoor mogen ontwerpstudio's op zoek naar nieuwe iconen. Een Amsterdams bureau stelde dan ook de volgende pictogrammen voor ...
Laat je leerlingen ervan uitgaan dat hun school binnenkort de bestaande pictogrammen wil vervangen door een neutrale variant. De leerlingenraad verzamelt dan ook de meningen van zo veel mogelijk leerlingen, waardoor iedereen aan minstens tien personen uit de directe nabijheid (medeleerlingen, leerkrachten) mag vragen welk pictogram ze verkiezen. Je leerlingen mogen dan ook een gepaste enquête opstellen waarna ze die bij tien mensen mogen afnemen.
Via een passend Smartschoolbericht mogen ze aansluitend de ouders én de leerlingen op de hoogte brengen van deze verandering. De directrice had al een bericht klaargezet, maar dit blijkt niet genderneutraal te zijn. Het is dan ook de taak van de leerlingen om dit te herschrijven zodat het wel neutraal wordt.
