Eén emoji lijkt soms meer te zeggen dan duizend woorden, maar de hamvraag is: welke woorden worden er met die ene emoji precies bedoeld? Ook al lijken emoji eenduidig te zijn, toch kennen verschillende generaties er vaak andere betekenissen aan toe. Die verschillen vormen het uitgangspunt van deze suggestie over één van de meest geliefde communicatiestijlen van de leerlingen.
II-PuRe-da (Public relations, tweede graad)
Als instap zou je de voorkennis van je leerlingen via een korte quiz kunnen testen. Wie van hen haalt de beste score?
1 Stel dat je vriendin jou een video van haar kat stuurt, dan antwoord je met 💀 , want ...
2 Antwoordt een vriend met een 🐝 op je uitnodiging voor een zomers feestje, dan ...
3 Hoe geef je best aan dat je een verhaal van een vriend over een wild nachtje in Ibiza niet gelooft?
4 Je vriendin zit in Ibiza en stuurt plots 🥵 . Wat bedoelt ze?
5 Op je vraag om vanavond een terrasje te doen antwoorden drie vriendinnen met 🙆♀️. Wat bedoelen ze?
6 Je klasgenoot gaf een presentatie. Welke subtiele boodschap geef je via de volgende 😪 ?
7 Bij een foto van zijn rapport plaatst je vriend 😤 . Hij ...
8 Je deelt een foto van een halve marathon die je net liep. Een vriend reageert met 🐐 , want ...
9 Voor je verjaardag krijg je van je vriend twee tickets voor een concert. Met welke emoji bedank je hem het best?
Na deze test kan je via een kort vraag- en leergesprek peilen naar de opvattingen van de leerlingen: vonden ze de test (te) gemakkelijk, hebben ze favoriete emoji en zo ja, welke, werden ze ooit al eens verkeerd begrepen door een specifieke emoji ...?
Hoogstwaarschijnlijk was de test voor de leerlingen niet zo uitdagend. Zouden ze die evenwel aan hun ouders voorleggen, dan zullen die ongetwijfeld een minder hoge score behalen. Een recent onderzoek heeft immers uitgewezen dat ouderen minder vaak emoji gebruiken en zich onvoldoende bewust zijn van hun verschillende betekenissen.
Dit alles komt in de volgende tekst aan bod die je leerlingen stapsgewijs zouden kunnen doornemen. Om ervoor te zorgen dat ze al meteen met de tekst zelf aan de slag gaan, kan je hen de volgende opdracht meegeven. Tijdens het lezen markeren ze met blauw voorbeelden waarin ze zichzelf herkennen en in het rood duiden ze iets aan wat hen verrast, wat ze nog niet wisten. Gelukt? Dan wisselen ze per twee uit wat ze herkenbaar vonden en wat hen verraste.
Kleine emoji's, grote misverstanden: 'Mijn tante had het warm en stuurde een 🥵. Ik heb maar niet gezegd wat dat betekent.'
Een duim-emoji (👍) kan enkel maar goedbedoeld zijn, toch? Fout. Jongeren spelen online losbandig met verborgen betekenissen en ironie, volwassenen kijken verward toe. ‘Ik ben veel voorzichtiger geworden met emoji’s, want ik weet niet hoe mijn kinderen die interpreteren.’
Een grappige kattenvideo wordt in de gemiddelde familiegroepschat anno 2025 als volgt onthaald: de ouder reageert met een smiley met vreugdetranen 😂, de gen Z-twintiger lacht tranen met tuiten 😭 en de ‘gen alpha’-tiener sterft zelfs van het lachen 💀.
Als je emoji’s verstuurt, laat je iets los over je identiteit. Meisjes gebruiken er meer dan jongens. Oudere mensen gebruiken er minder dan tieners en hebben ook minder weet van de nuances die jongeren in emoji’s leggen. Onderzoek aan de universiteiten van Antwerpen en Nijmegen laat zien dat emojigebruik leeftijdsafhankelijk is. Het gaat zo ver dat tieners uit een bericht vaak kunnen afleiden wie de verzender is: man, vrouw, jong of oud. De gele smiley betekent niet voor iedereen hetzelfde. Foute emoji’s zijn de dt-fouten van een toekomst die al bezig is.
Smileys zijn, net zoals woorden, onderhevig aan verandering. In 2015, toen het Unicode Consortium de aubergine toevoegde aan de emoji-collectie, kon niemand de seksuele lading ervan voorspellen. Inmiddels is de aubergine een fallussymbool. Kersen zijn borsten of testikels. En ook goedbedoelde, neutraal bevonden smileys veroorzaken soms ruis op de lijn. Jongeren vinden het klassieke lachebekje niet meer sympathiek. Zelfs een opgestoken duim kan flink op de zenuwen werken.
“Emoji’s worden bedacht door bedrijven, maar mensen geven er zelf nieuwe betekenissen aan", zegt Lieke Verheijen, assistent-professor taal en communicatie aan de Radboud Universiteit. “Er is een kloof tussen jong en oud in hoe ze online praten. Jongeren blijven nu eenmaal nieuwe taalvormen verzinnen om zich van ouderen te onderscheiden.” Lisa Hilte, taalonderzoeker aan de Universiteit Antwerpen, knikt: “Jongeren zijn taalvernieuwers. Hun taalvariatie zal volwassenen tegen de borst blijven stuiten, ook zonder emoji’s. Betekenissen verschuiven zo snel dat het een uitdaging is om op de hoogte te blijven.”
Hilte en Verheijen hebben voor hun doctoraatsonderzoek honderdduizenden chatberichten van Vlaamse en Nederlandse tieners geanalyseerd. “Nieuwe conventies kunnen spontaan ontstaan tussen twee vriendinnen of in een ruime vriendengroep. Soms mondt het uit in patronen en tendensen, tot iedereen impliciet aanvoelt welke emoji’s hip zijn. Vandaag is een smiley zonder blos passief-agressief. De nieuwe standaard is een smiley met blozende wangen.” Een voorbeeld van een online binnengrapje tussen jongeren is de stoelemoji 🪑. In 2021 heeft iemand op TikTok opgeroepen om die massaal te gebruiken onder grappige video’s. Wekenlang vervingen die de lachende smileys. Hetzelfde gebeurde dit jaar met het kabelbaanzitje 🚡. Wie niet op de hoogte was, viel van zijn digitale stoel.
Papa, deze emoji stuur je echt nooit meer!
Jongeren ergeren zich soms dood aan de smileys van hun ouders. “Ik merk dat oudere mensen soms emoji’s sturen die wij raar vinden”, zegt de 14-jarige Andreas. “Mijn tante heeft eens de emoji gestuurd die aan het zweten is 🥵. Ze bedoelde dat ze het warm had, maar jongeren zouden die emoji gebruiken in een bericht waarin ze iemand knap noemen. Dat was dus een beetje raar. Ik heb er maar niets van gezegd.” En als jongeren iets grappig vinden, reageren ze met een doodskopje. Daarmee bedoelen ze dat ze sterven van het lachen. Een petje staat voor een leugen, omdat capping liegen betekent in Amerikaanse straattaal. Een geit staat voor GOAT, greatest of all time.
Om te begrijpen wat emoji’s allemaal kunnen betekenen, moet je goed met digitale taal overweg kunnen. Boomers zijn dat vaak niet. "De oudere generaties hebben pas op latere leeftijd geleerd hoe computer mediated communication werkt”, aldus Verheijen. Getypte online conversaties vergen andere vaardigheden dan mondelinge gesprekken of brieven. “Jongeren die zijn opgegroeid met internet en sociale media, interpreteren emoji’s vaak beter en kennen meer connotaties (= gevoelswaarden).
De houding van oudere mensen is minder positief. Ze appen minder emoji’s en soms gebruiken ze die ook verkeerd. Denk aan de smiley met tranen van het lachen. Sommigen gebruiken het om verdriet te tonen. Het is een kwestie van leeftijd, desnoods van een leesbril. Maar er is ook een culturele dimensie. “Veel emoji’s komen uit Japan, waar ze uitgevonden zijn, met verwijzingen naar manga. De smiley met een snottebel betekent, bijvoorbeeld, dat iemand moe is. Vergelijk het met handgebaren,” zegt Verheijen, “die betekenen ook niet overal hetzelfde.”
Emoji’s voorzien berichten van een toontje, voegen humor en sentiment toe. Ze dienen als decoratie, ter verduidelijking of voor intimiteit. Soms visualiseren ze iets, maar bedoelen ze iets anders. Het kan letterlijk zijn, figuurlijk, ironisch of eufemistisch, zoals perziken en vrachtwagens om het over iemands achterwerk te hebben.
“Angst dat emoji’s taalverloedering (= het verslechteren van taal) in de hand werken, is nergens voor nodig”, zegt Hilte. “Ze zijn speels, creatief en taalverrijkend. Bovendien stemmen tieners hun emoji af op de ontvanger. Mensen spiegelen hun taalgebruik aan elkaar, ook in chats. Emoji’s kunnen sympathie opwekken. Pas wel op voor overdaad. Tieners kijken neer op mensen die te veel emoji’s gebruiken. Hoe ouder ze worden, hoe minder emoji’s ze sturen.”
En zo wordt iedereen uiteindelijk een saaie volwassene.
Uit: De Standaard en De Morgen, 28 augustus 2025
Aansluitend kan je je leerlingen laten reflecteren op de inhoud van de tekst zelf. Zo kan je hen confronteren met de volgende stellingen waarbij ze telkens aangeven of die volgens het artikel waar of niet waar zijn. Tijdens de klassikale bespreking mogen de leerlingen hun antwoorden bewijzen met gepaste fragmenten, met de resultaten van het onderzoek.
In het artikel werd meermaals beklemtoond dat de emoji, die we als zenders via chat versturen, verschillende betekenissen hebben, waardoor de ontvanger ze op meerdere manieren kan interpreteren of decoderen. Het kan dan ook zinvol zijn om hier kort stil te staan bij het verschil tussen decoderen en encoderen.
Encoderen en decoderen
Encoderen en decoderen geven omgekeerde processen aan. Bij het encoderen zetten we, als zender, onze gedachten in een gepaste code om zodat we die naar de ontvanger kunnen verzenden. Willen we bijvoorbeeld uitdrukken dat we iemand graag zien, dan kunnen we hiervoor woorden als boodschap gebruiken of we versturen simpelweg een ❤️. Bij het decoderen gaat de ontvanger onze code kraken, dus de emoji interpreteren, zodat hij de betekenis ervan begrijpt en weet dat hij graag gezien wordt.
Naast Vlaamse en Nederlandse onderzoeksters zijn ook in andere gebieden experten actief om het emojigebruik te analyseren. Zelfs de Zweedse multinational Ikea heeft de communicatie tussen koppels door de jaren heen bestudeerd en kwam tot een opvallende conclusie, wat de volgende video laat zien. Die zou je aan je leerlingen kunnen tonen waarbij ze nagaan welke stellingen uit de vorige oefening in de video ontkracht of net bevestigd worden.
Opvallend is dat in de video de term emoticon opduikt. Die lijkt hier een synoniem te zijn van emoji. Velen gebruiken dan ook emoji en emoticon door elkaar, hoewel beiden een specifieke betekenis hebben.
Emoji of emoticon?
Een emoji is een kleine, vereenvoudigde afbeelding, terwijl een emoticon bestaat uit een combinatie van tekst- of leestekens die samen een figuur vormen. Laat je een dubbelpunt bijvoorbeeld volgen door een liggend streepje en een haakje, dan krijgen je een :-)
Ikea gebruikt heel bewust emoji en emoticons, want dit woonwarenhuis is ervan overtuigd dat die onze communicatie positief kunnen beïnvloeden en zelfs voor meer geluk zorgen. Dit heeft wellicht ook autobouwer Chevrolet gedacht.
Een tiental jaar geleden verstuurde deze autoproducent, die houdt van emoji, een heel bijzonder, verrassend persbericht. Dit bericht deed verschillende journalisten de wenkbrauwen fronsen.
Velen wisten immers niet wat Chevrolet precies bedoelde waardoor er duchtig gespeculeerd werd. Laat je leerlingen het persbericht - dat sterk lijkt op een rebus - doornemen. Kunnen zij de precieze boodschap ontcijferen of decoderen? Om hen te helpen kan je vier opties geven. Chevrolet kondigt aan dat ...
Gelukkig hoefden de ongeduldige journalisten niet lang op het antwoord te wachten, want Chevrolet gaf al snel verduidelijking en liet weten in 2016 een nieuwe Chevrolet Cruze te lanceren. Kunnen je leerlingen via het persbericht ...
Het best pols je ook even naar de mening van de leerlingen: vinden zij dit bericht geniaal of eerder gênant en waarom?
Misschien voelt dit alles voor hen wat cringe, awkward of knullig aan, maar niets is minder waar. De campagne was een strategische zet en miste zijn effect niet. Die werd breed besproken in de media en zo slaagde Chevrolet erin om de aandacht van de jongere generatie te trekken, die vaak communiceert via emoji's.
In een laatste fase kan je je leerlingen uitdagen om zich door de voorbeelden van Ikea en Chevrolet te laten inspireren. Via de directie vernam je namelijk dat leerlingen amper de door hen verstuurde Smartschoolberichten lezen, hoewel die belangrijke info bevat. Bijgevolg wil de directie de communicatie verbeteren. De leerlingen uit de richting Taal en communicatie krijgen dan ook de opdracht om - net als bij Ikea - een lijst van tien emoji's op te stellen die op een eenvoudige, heldere en doeltreffende manier een boodschap kunnen overbrengen.
Gelukt? Dan kan je de leerlingen meteen een tweede uitdaging geven. Het smartphoneverbod op school zorgde ervoor dat velen zich tussen de middag vaker vervelen. Bijgevolg plannen de directie en de leraren binnenkort passende middagactiviteiten waarvoor de leerlingen zich kunnen inschrijven. Het directieteam heeft aan je leerlingen gevraagd om dit initiatief op een gepaste manier via de sociale media en de schermen op school aan te kondigen. In kleine groepen mogen ze brainstormen. Het best staan ze stil bij de volgende items ...
Vervolgens stellen ze een gepaste post op die ze aan de klasgenoten mogen presenteren.
